Η τέχνη του έρωτα: Από την αρχαιότητα ως σήμερα

Αν δεν υμνήσει η τέχνη τον έρωτα, αν δεν τον αποθεώσει η λογοτεχνία, τότε ποιος; Του Αγίου Βαλεντίνου σήμερα, με όλες τις ενστάσεις που υπάρχουν για την συγκεκριμένη, νεόκοπη για την Ελλάδα γιορτή, αλλά και μια ευκαιρία για την ανάδειξη έργων τέχνης, που έχουν ως θέμα τους τον έρωτα.

Όχι πάντα απολύτως προφανή, όχι πάντα political correct, συχνά απρόσμενα και με ελάχιστες …καρδούλες είναι τα έργα που επιλέχθηκαν για τη μέρα. Από όλες τις εποχές και όλες τις εκφράσεις της τέχνης. Από την αρχαιότητα ως σήμερα. «Ας γινόταν να πήγαινα στην Κύπρο, το νησί της Αφροδίτης, όπου Έρωτες εξαίσιοι, πλανεύουν τους θνητούς», όπως λέει και ο Ευρυπίδης στις «Βάκχες».

1.*** «Όλη η τέχνη είναι ερωτική» είχε πει ο Κλιμτ και «Το φιλί» του είναι ένα από τα λίγα έργα τέχνης που εκφράζουν τόσο υπέροχα την ένωση δύο ανθρώπων. Πασίγνωστος ο πίνακας (1907-8)  δείχνει έναν άντρα και μια γυναίκα τυλιγμένους μέσα σε ένα χρυσαφένιο πέπλο, πλούσια διακοσμημένο. Εκείνη φαίνεται να γονατίζει εκείνος σκύβει το κεφάλι για να την φιλήσει. Θα μπορούσε να είναι το απόλυτο έργο τέχνης για την γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου.

2.*** Ένας μικρός Έρωτας κοιμάται αποκαμωμένος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Πόσα βέλη να έριξε άραγε; Το λιονταράκι πάντως τον προστατεύει και τα λουλούδια κάτω από το προσκεφάλι του υπόσχονται ευχάριστο ύπνο. Το άγαλμα είναι μαρμάρινο, έφθασε ως σήμερα από τον 2^ο μ.Χ. αιώνα αλλά είναι άγνωστο από πού ακριβώς προέρχεται. Αν και από την συνολική εικόνα θεωρείται, ότι μάλλον βρισκόταν σε κάποιο επιτύμβιο μνημείο.

3.*** Μια κατακκόκινη, ολοζώντανη, παλλόμενη καρδιά με το απρόσμενο όνομα «Το θηρίο»! Η ιστορία έχει ως εξής: Στην δεκαετία του ΄60 ο ποπ καλλιτέχνης Τζιμ Ντάιν άρχισε να αναζητεί μία διαφορετική από τα συνηθισμένα αυτοπροσωπογραφία του, η οποία δεν θα έπρεπε να τον απεικονίζει. Ένα σχήμα για την ακρίβεια, που να συμβολίζει τη δημιουργικότητα και το πάθος του, «ένα πρότυπο για τα συναισθήματά μου», όπως είπε. Προφανώς επέλεξε την καρδιά και από τότε, μισό αιώνα μετά, αυτός ο εξαιρετικά παραγωγικός καλλιτέχνης απεικονίζει την καρδιά του με άπειρους τρόπους.

4.*** Μία πρόταση γάμου! Ο νεαρός ανεβαίνει τα σκαλιά για να συναντήσει την καλή του κρατώντας στο χέρι του ένα δακτυλίδι. Κι εκείνη όμως φαίνεται να αδημονεί περιμένοντάς τον κρυμμένη στην κορφή της σκάλας. Δίπλα της η πιστή υπηρέτρια. Είπε το «ναι» άραγε; Κρίνοντας από τον τίτλο του έργου «Ένα προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα», η απάντησή της θα πρέπει να ήταν θετική. Το έργο του σερ Λώρενς Άλμα-Τάντεμα χρονολογείται στα 1885 και ήταν μία παραγγελία του σερ Χένρι Τέιτ, ιδρυτή της ομώνυμης γκαλερί στο Λονδίνο, προκειμένου να προσφερθεί ως γαμήλιο δώρο στη δεύτερη σύζυγό του, η οποία αργότερα το έδωσε στο ίδρυμα.

5.*** Μια αγκαλιά κι ένα φιλί για μια απαγορευμένη αγάπη. Το 1892 ο Ανρί ντε Τουλούζ – Λωτρέκ ζωγραφίζει ένα ζευγάρι νεαρών γυναικών, που αδιαφορούν για την κατακραυγή των ανθρώπων.  Όπως είναι γνωστό ο Λωτρέκ γοητευμένος από τον κόσμο των ελαφρών γυναικών του Παρισιού ζωγράφισε περί τα 70 έργα, που απεικονίζουν τη ζωή τους, όχι μόνον με τον αισθησιασμό αλλά και αθλιότητά της.  Ανάμεσά στους τέσσερα μιλούν για γυναικείους έρωτες, όπως αυτό.

6.*** «Φύγε», του λέει και σηκώνει το σανδάλι της για να τον διώξει. Όχι όμως και πολύ πειστικά… Η ωραία Αφροδίτη ετοιμάζεται για το λουτρό της _φαίνεται από τα μαλλιά της που είναι τυλιγμένα με μαντήλι_ και ο Πάνας την παρενοχλεί. Το ύφος της όμως ανώτερο κι η ομορφιά της αντίδοτο στην ασχήμια του τραγόμορφου  θεού. Κι ο Έρωτας τον σπρώχνει κι αυτός με το χέρι του, μακριά. Το σύμπλεγμα είναι του 100 π.Χ. και  είχε βρεθεί στη Δήλο το 1904 αλλά σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

7.*** Ντιέγο Ριβέρα και Φρίντα Κάλο. Λίγο μετά τον πρώτο γάμο τους η Φρίντα Κάλο ζωγραφίζει το 1931 ένα γαμήλιο πορτρέτο ως γράμμα αγάπης προς τον σύζυγό της. Τον δείχνει  δυνατό και πανύψηλο _και ήταν άλλωστε_  κρατώντας την παλέτα του ενώ η ίδια δίπλα του μοιάζει μικροκαμωμένη, εύθραυστη και συγκαταβατική. Δεν ήταν καθόλου έτσι βέβαια, και παρ΄όλο που είναι πιασμένοι χέρι χέρι η πολύπλοκη αγάπη τους και η προβληματική τους σχέση δεν κρύβεται. Εδώ όμως η ζωγράφος είναι η Κάλο και έχει τον πλήρη έλεγχο της αφήγησής της.

8.*** Ένα από τα πιο συγκινητικά έργα αγάπης, αυτό το επιτύμβιο μνημείο, που βρίσκεται στο γοτθικό φρούριο του καθεδρικού ναού Τσίτσεστερ, κοντά στη νότια ακτή της Αγγλίας. Εκεί βρίσκεται ο Ρίτσαρντ Φιτζουίλιαμ και η σύζυγός του Ελέανορ, ξαπλωμένοι δίπλα-δίπλα, με το δεξί του χέρι να κρατά γερά το δικό της για να μείνουν ενωμένοι στην αιωνιότητα. «Αυτό που θα επιβιώσει από εμάς είναι η αγάπη », έγραψε ο ποιητής Φίλιπ Λάρκιν εμπευσμένος από αυτή την εικόνα.

9.*** «Το όμορφο πράγμα είναι χαρά παντοτινή» είναι ο στίχος από τον «Ενδυμίωνα» του Τζων Κητς, το γνωστότερο από τα ποιήματα του άγγλου ρομαντικού ποιητή, που μιλάει για το ταξίδι του να κερδίσει την αγάπη της θεάς του φεγγαριού Σύνθιας. Ένα αντίγραφο της πρώτης έκδοσης στο Λονδίνο το 1818, είναι και το ίδιο, αντικείμενο εξαιρετικής ομορφιάς. Χρυσαφένια φεγγάρια και καρδιές κοσμούν το εξώφυλλό του, ένα κομψοτέχνημα αντάξιο του περιεχομένου του.