Η καρφίτσα ενός αυτοκράτορα και μια δραματική ήττα – Μία δημοπρασία με ιστορία

Δημιουργήθηκε για να στολίζει το περίφημο δίκερο καπέλο του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, έγινε λάφυρο μάχης, μιας από τις διασημότερες της παγκόσμιας ιστορίας, και έμεινε έκτοτε στα θησαυροφυλάκια ενός βασιλικού οίκου κοσμώντας ενίοτε τα κομψά φορέματα των μελών του. Αυτή η διαμαντένια καρφίτσα όμως, παραμένει πάντα ένα προσωπικό αντικείμενο του μεγάλου γάλλου στρατηγού και αυτοκράτορα και ως τέτοιο δημοπρατείται από τον Sotheby’s στις 12 Νοεμβρίου στην μεγάλη ετήσια πώληση του οίκου Royal & Noble Sale, που γίνεται στην Γενεύη.

Στρογγυλή και έχοντας στο κέντρο της ένα μεγάλο οβάλ διαμάντι, βάρους 13,04 καρατίων, που περιβάλλεται από άλλα εκατό σχεδόν, παλαιάς κοπής και διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, διατεταγμένα ομόκεντρα σε δύο σειρές, η καρφίτσα δημιουργήθηκε από παρισινό ατελιέ ειδικά για τον Ναπολέοντα, γύρω στο 1810. Προφανώς και δεν έμεινε ωστόσο, στην κατοχή του για πολύ, αφού η μάχη του Βατερλώ και η βαριά ήττα απείχε μόλις πέντε χρόνια.

Αυτό το διαμαντένιο στολίδι όμως, δεν ήταν το μοναδικό, που είχε πάρει μαζί του ο Ναπολέοντας στο Βατερλώ. Μετάλλια, όπλα, ασημικά, μία κοσμηματοθήκη που περιείχε 22 μονόπετρα και 121 μικρά διαμάντια, καθώς και πολλά άλλα κοσμήματα συγκαταλέγονταν στα πολύτιμα προσωπικά του αντικείμενα. Ανάμεσά τους και τα διαμαντένια κοσμήματα, που του είχαν δοθεί από τον αδερφό του Ιωσήφ Βοναπάρτη – βασιλιά της Ισπανίας για λίγα χρόνια- το βράδυ πριν από την αναχώρησή του από το Παρίσι.

Επιπλέον ο Ναπολέων ταξίδεψε και με το διαμαντένιο περιδέραιο, αξίας 300.000 φράγκων, που του είχε δωρίσει η αδερφή του Παυλίνα, πριγκίπισσα Μποργκέζε, όταν είχε εξοριστεί για πρώτη φορά στην Έλβα, το 1814. Όπως είναι γνωστό άλλωστε, η Παυλίνα αποδείχθηκε η πιο πιστή αδερφή του στην ώρα της ανάγκης δίνοντάς του αυτό το πολύτιμο κολιέ ως ένδειξη της ακλόνητης υποστήριξής της.

Ο Ναπολέοντας και τα λάφυρα πολέμου

18 Ιουνίου του 1815 ήταν, όταν ο στρατός του Ναπολέοντα θα υφίστατο την ταπεινωτική ήττα από τις δυνάμεις της Βρετανίας υπό τον Δούκα του Ουέλινγκτονκαι της Πρωσίας με επικεφαλής τον στρατάρχη φον Μπλύχερ. Δύο τουλάχιστον ήταν οι άμαξες, που είχαν ακινητοποιηθεί στα λασπωμένα χωράφια, γεμάτες με προσωπικά αντικείμενα του Ναπολέοντα και κατέσχεσε κατά τη διάρκεια της δραματικής υποχώρησης των Γάλλων, ο πρωσικός στρατός.

Ο στρατάρχης φον Μπλύχερ μάλιστα κατέγραψε, ότι έστειλε το καπέλο και το σπαθί του Ναπολέοντα στον πρώσο βασιλιά Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄ λόγω της συμβολικής τους σημασίας. Αλλά καθώς τα κοσμήματα και τα πολύτιμα αντικείμενα θεωρούνταν λάφυρα για τα στρατεύματα, τις μέρες μετά το Βατερλώ, προέκυψε σύγχυση σχετικά με αυτά τα εγκαταλελειμμένα αγαθά. Έτσι αρκετοί ήταν οι πρώσοι αξιωματικοί, που πήραν διαμάντια και άλλα πολύτιμα αντικείμενα, τα οποία θεώρησαν ότι δικαιωματικά τους ανήκαν. Ένα από τα εγκαταλελειμμένα βαγόνια επίσης, κατασχέθηκε αργότερα, άδειο πλέον από τον ταγματάρχη φον Κέλερ και μεταφέρθηκε στο Λονδίνο για να εκτεθεί. Αλλά και ο ίδιος ο Κέλερ πούλησε μερικά από τα διαμάντια στην βρετανική πρωτεύουσα.

Το δώρο στον βασιλιά

Μόλις τρεις μέρες μετά την μάχη δώρισε πάντως, την καρφίτσα στον βασιλιά της Πρωσίας ο υπολοχαγός φον Πλες -ένας ακόμη από τους άνδρες που συμμετείχαν στη λεηλασία- αναφέροντας τα εξής: «Με την παρούσα προσφέρω ταπεινά στο όνομα του 15ου Συντάγματος και ιδιαίτερα του Τάγματος Τυφεκιοφόρων υπό τη διοίκησή μου, ένα λαμπρό κόσμημα που κατακτήσαμε κατά τη διάρκεια της ένδοξης μάχης. Αυτό το κόσμημα είναι τόσο σπάνιο που δικαιωματικά θα έπρεπε να ανήκει μόνο στο Στέμμα της Πρωσίας και στον σεβαστό μας Βασιλιά».

Το 1819 εξάλλου, οι Αδελφοί Τζούρνταν, οι κοσμηματοπώλες της βασιλικής Πρωσικής αυλής, περιέγραψαν τα κοσμήματα που δόθηκαν στον Φρειδερίκο από την λεηλασία στο Βατερλώ ως «ένα κόσμημα καπέλου που αποτελείται από ένα σετ διαμαντιών με ένα μεγάλο μονόπετρο μέσα σε ένα περίγραμμα» και επίσης «είκοσι μονόπετρα τοποθετημένα σε καστόνια».

Το στολίδι του καπέλου, που αναφέρεται εναλλακτικά στα αρχεία ως καρφίτσα ή κουμπί παρέμεινε στη Βασιλική Συλλογή της Πρωσίας για γενιές. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, το αρχικό κούμπωμα της καρφίτσας αντικαταστάθηκε με το σημερινό και προστέθηκε μια θηλιά για την χρήση της ως μενταγιόν. Το 1913 εξάλλου, τα κοσμήματα της οικογένειας Χοεντσόλερν φωτογραφήθηκαν, περιγράφηκαν και ερευνήθηκαν εκτενώς στην καταχώρηση του δρα. Πάουλ Σάιντελ στο Hohenzollern Jahrbuch με τίτλο «Die Insignien und Juwelen der preussischen Krone».

Το Hohenzollern Jahrbuch ήταν μια ετήσια έκδοση που συγκέντρωνε ερευνητικά άρθρα για διάφορα ιστορικά και καλλιτεχνικά θέματα που αφορούσαν την Πρωσική Βασιλική οικογένεια. Και εκεί, το στολίδι του καπέλου απεικονίζεται ως μέρος μιας σειράς κοσμημάτων που σχετίζονται με τα διαμάντια, που βρέθηκαν στην εγκαταλελειμμένη άμαξα του Ναπολέοντα κοντά στο Βατερλώ.

Μάρτυρας ιστορικών γεγονότων

Πέρα απ΄όλα αυτά η αλλαγή ιδιοκτησίας του κοσμήματος από τον ηττημένο αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α΄ στον νικητή βασιλιά Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄ θεωρείται κάτι παραπάνω από συμβολική. Κι αυτό, γιατί συνοψίζει μια δραματική ανατροπή της τύχης για την Πρωσία, της οποίας ο στρατός είχε σχεδόν εξαλειφθεί στα πρώτα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων, με τα πρωσικά εδάφη και τους κατοίκους τους να υποτάσσονται στον Ναπολέοντα για πάνω από έξι χρόνια. Σηματοδοτεί έτσι, την άνοδο της Πρωσίας ως μία από τις κορυφαίες δυνάμεις της Ευρώπης, στο ίδιο επίπεδο με τη Μεγάλη Βρετανία, τη Ρωσία και την Αυστριακή Αυτοκρατορία, οδηγώντας στην σημερινή Γερμανία.

Μεγάλο το βάρος της ιστορίας λοιπόν, που συσσωρεύεται σε αυτό το διαμαντένιο κόσμημα, το οποίο εκτιμάται μεταξύ 120.000 και 200.000 ελβετικών φράγκων, έχοντας υπάρξει μάρτυρας μερικών από τα πιο δραματικά γεγονότα που αναδιαμόρφωσαν την Ευρώπη.

Πέρα από την καρφίτσα-μενταγιόν του Ναπολέοντα όμως, η δημοπρασία παρουσιάζει μία σειρά και άλλων κοσμημάτων ιδιαίτερης προέλευσης, όπως ένα στολίδι μαλλιών φτιαγμένο με μαργαριτάρια, μαζί με την συνοδευτική του καρφίτσα. Και τα δύο ανήκαν αρχικά στον Πρίγκιπα Φραντς Ξάβερ της Σαξονίας και της Πολωνίας (1730 – 1806) από τον οποίο και πέρασαν στην κόρη του Κουνεγόνδη της Σαξονίας, Μαρκησία ντι Μοντόρο (1774 – 1828). Η εκτίμησή τους είναι από 340.000 έως – 500.000 ελβετικά φράγκα

 

Διαβάστε επίσης 

Γυναίκες συλλέκτριες, η ανερχόμενη δύναμη – Ξοδεύουν περισσότερο για τέχνη από τους άντρες

Διονύσης Σαββόπουλος: Ο ανατρεπτικός Νιόνιος της Ελλάδας που ανταποκρίθηκε στο θαύμα του

Ο χορός του Βρετανικού Μουσείου: Τα έσοδα από την εκμετάλλευση των Γλυπτών του Παρθενώνα