Η Ελληνική Επανάσταση αλλιώς: 120 εκδηλώσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό

Με στόχο την προσέγγιση της ιστορικής επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση υπό το πρίσμα της έρευνας, της μελέτης και, κυρίως, του αναστοχασμού της πορείας του ελληνικού κράτους ως σήμερα, το πρόγραμμα της «Πρωτοβουλίας 1821-2021», που παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες, φιλοδοξεί να καλύψει όλες τις όψεις της εθνικής παλιγγενεσίας μακριά από φολκόρ ή νοσταλγικούς εορτασμούς παρωχημένης αισθητικής και αποτελεσματικότητας.

Παράλληλα, εξάλλου, και με τέτοια κινητοποίηση επιστημόνων και καλλιτεχνών, η «Πρωτοβουλία 1821-2021» θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο και έμπνευση για το μέλλον, όπως σημειώθηκε στην εκδήλωση που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Προκόπη Παυλόπουλου και του πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη.

Τις προσπάθειες περισσότερων των 75 ανεξάρτητων φορέων -τραπεζών, ιδρυμάτων κ.ά- συγκεντρώνει αυτό το έργο, που εκτείνεται σε πάνω από 120 εκδηλώσεις, με συνέδρια, συμπόσια και σεμινάρια, ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, εκθέσεις, εκδόσεις, μουσικές και άλλες καλλιτεχνικές διοργανώσεις.

Σ΄ αυτά συμμετέχουν 90 πανεπιστημιακοί και ερευνητές, που απαρτίζουν τις επιστημονικές επιτροπές, ενώ περισσότεροι από 450 επιστήμονες από όλο τον κόσμο θα συμμετέχουν ως ομιλητές στα διεθνή συνέδρια. Γιατί οι εκδηλώσεις, εξάλλου, δεν περιορίζονται στον ελληνικό χώρο, αλλά και σε όλες τις χώρες, που, με όποιον τρόπο, είχαν συμβάλλει στον αγώνα των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία: Γαλλία, Ελβετία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία, Γερμανία. Επιπλέον, 16 πολιτιστικοί οργανισμοί συνεργάζονται για την υλοποίηση 10 εκθέσεων και 12 μεγάλων μουσικών εκδηλώσεων, με θέματα εμπνευσμένα πάντα από την Επανάσταση του 1821.

Συγκεκριμένα, τουλάχιστον 43 επιστημονικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν σ΄αυτές τις χώρες. Η Ιστορία, όπως είναι φυσικό καταλαμβάνει τη μερίδα του λέοντος, παρουσιασμένη ωστόσο μέσα από επιμέρους θέματα που σχετίζονται με τον Αγώνα του ΄21. Όπως η οικονομία και η ναυτιλία των χρόνων της Επανάστασης, μεγάλοι πρωταγωνιστές της, ο ρόλος της γυναίκας, το δίκαιο, η ευεργεσία και ο φιλελληνισμός, ακόμη η απήχηση που είχε παγκοσμίως, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο την είδαν οι Οθωμανοί.

Από το μέγα πλήθος των εκδηλώσεων επισημαίνονται κάποιες ιδιαίτερα.

Ανάμεσα στα συνέδρια, έτσι, περιλαμβάνονται:

-«Η Οικονομία στα χρόνια της Επανάστασης» στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, μια πολύπλευρη παρουσίαση της οικονομίας στα χρόνια του Αγώνα, με την αξιοποίηση άγνωστων ως σήμερα αρχειακών πηγών και άλλων ιστορικών τεκμηρίων.

-«Ελληνική Επανάσταση, Εκπαίδευση και Συλλογική Μνήμη. Μεταμορφώσεις της σχολικής και της δημόσιας ιστορίας» από τον Όμιλο για την Ιστορική Εκπαίδευση στην Ελλάδα Ίδρυμα Λαμπράκη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ένα συνέδριο με αντικείμενο τα σχολεία, τους δασκάλους και τις διδακτικές μεθόδους στην Ελληνική Επανάσταση, καθώς και τη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης στο ελληνικό σχολείο από το 1834 μέχρι σήμερα.

-«Εθνικά Κινήματα και Φιλελληνισμός» στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών για το κύμα υποστήριξης και συμπαράστασης από ξένες χώρες υπέρ των αγωνιζόμενων Ελλήνων, όπως εκφράστηκε ποικιλοτρόπως με την επίσκεψη  στην Ελλάδα, τη συμμετοχή στον Αγώνα, την οικονομική ενίσχυση, τη συγκρότηση φιλελληνικών επιτροπών, την αρθρογραφία στον τύπο, την έκδοση πολιτικών και λογοτεχνικών εντύπων, ακόμη και την παραγωγή καλλιτεχνικών έργων εμπνευσμένων από το 1821 (εικαστικές τέχνες, μουσική, όπερα).

-«Η Επανάσταση του 1821: νέες προσεγγίσεις» από την Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με στόχο να αναδειχθούν πλευρές της Ελληνικής Επανάστασης, που δεν έχουν συστηματικά μελετηθεί, όπως τι μαρτυρούν οι οθωμανικές πηγές για το 1821, η καθημερινή ζωή στα χρόνια του Αγώνα, η ζωή και η δράση των πολλών και όχι μόνο των επωνύμων, οι γυναίκες και τα παιδιά κ.ά.

-«Η παγκόσμια πρόσληψη της Ελληνικής Επανάστασης από την Εταιρεία Μελέτης της Ιστοριογραφίας και Θεωρίας της Ιστορίας – περιοδικό Historein/Ιστορείν με αντικείμενο τη διερεύνηση του αντίκτυπου του ελληνικού αγώνα στην Ευρώπη, στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, καθώς και στις μεγάλες χώρες της Ασίας (Ινδία, Κίνα και Ιαπωνία).

-«Η Eυεργεσία και ο Nεότερος Ελληνισμός» από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη για την δράση των ευεργετών από τα προεπαναστατικά χρόνια ως τις μέρες μας, συμβάλλοντας στην ανοικοδόμηση της χώρας.

-«Η σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα» από τον 18ο αιώνα ως σήμερα. Από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και το ΙΤΕ Ίδρυμα Ευγενίδου.

– «Η Επανάσταση του 1821 και οι Νεοελληνικές Τέχνες» και συγκεκριμένα η λογοτεχνία από τους προεπαναστατικούς χρόνους έως σήμερα: το ελληνικό θέατρο, τα προεπαναστατικά τραγούδια και εμβατήρια έως τον «απόηχο» του 1821 στο νεότερο ελληνικό τραγούδι και το εικαστικό σύμπαν της Επανάστασης.

– «Το ελληνικό δίκαιο 1821-2021: Ιστορία – Δημιουργία – Εξέλιξη» από τις Ενώσεις Αστικολόγων, Δικονομολόγων, Ποινικολόγων, Συνταγματολόγων και τον Σύνδεσμο Ελλήνων Εμπορικολόγων. Στόχος, η παρουσίαση της κατάστασης των θεσμών κατά τις παραμονές της Επανάστασης, το θεσμικό έργο της ίδιας της Επανάστασης και οι συνέπειες αυτού του έργου στην εξέλιξη του Δικαίου κατά τα πρώτα χρόνια του νέου κράτους.

Όσον αφορά στις εκθέσεις, προγραμματίζονται, μεταξύ άλλων:

-«Η Γυναίκα στην Επανάσταση: Έκθεση φιλελληνικής τέχνης» στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη (15.03.21 – 20.10.21) με πίνακες και αντικείμενα τέχνης φιλελλήνων καλλιτεχνών από διάφορες χώρες, τα οποία αναδεικνύουν το ρόλο της γυναίκας ως αγωνίστριας, υπόδουλης, μητέρας και συζύγου στα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Όλα από τη Συλλογή Βαρκαράκη.

-«Η Γιορτή, του Χρήστου Μποκόρου» στο Μουσείο Μπενάκη με πρωτότυπα έργα του καλλιτέχνη και συγκεκριμένα τρία πορτραίτα και μια ζωφόρο, μήκους 30 μέτρων σαν σε σχήμα «Π» με ζωγραφισμένα κτερίσματα. Διοργανωτής η Εταιρεία Κοινωνικού Έργου και Πολιτισμού.

-Η «Επετειακή ιστορική έκθεση» του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, που θα περιγράψει όλη την ιστορική περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης από την προετοιμασία και το ξέσπασμα ως την ακτινοβολία και την παρακαταθήκη της, μέσα από σπάνια κειμήλια και αρχειακό υλικό εστιάζοντας παράλληλα και στους ανθρώπους που αναδείχθηκαν σε ήρωες. Στη συνέχεια η έκθεση θα ταξιδέψει στην Αλεξανδρούπολη (Εθνολογικό Μουσείο Θράκης), στη Θεσσαλονίκη (Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών), στη Βέροια (Κοινωφελή Επιχείρηση Πολλαπλής Ανάπτυξης του Δήμου), στη Λάρισα (Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο), στο Μεσολόγγι (Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου), στο Γαλαξίδι (Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο), στο Ναύπλιο (Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης) και στα Χανιά (Ναυτικό Μουσείο Κρήτης).

-«Τρέξε επάνω εις τα κύματα της φοβεράς θαλάσσης. 1821, o Αγώνας στη Θάλασσα. Η ελληνική ναυτιλία και η Επανάσταση» από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και με τον στίχο του Ανδρέα Κάλβου (Εις Αγαρηνούς, ωδή ογδόη) για τίτλο της αυτή η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει τον ρόλο του εμπορικού και πολεμικού στόλου στην επιτυχή έκβαση του Αγώνα αλλά και τον ρόλο, που διαδραμάτισε στα πρώτα χρόνια της συγκρότησης του Ελληνικού Κράτους. Άλλωστε τα Γενικά Αρχεία του Κράτους φυλάσσουν το μεγαλύτερο σε όγκο αρχειακό υλικό, που αφορά στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.

Ενδιαφέρουσες και οι εκδόσεις:

-«Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα Οθωμανικά Αρχεία» από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη με την δημοσίευση επιλεγμένων εγγράφων για την Ελληνική Επανάσταση από τα Μητρώα Ayniyat, που βρίσκονται στα Οθωμανικά Αρχεία της Κωνσταντινούπολης και αναφέρονται σε όλες τις παραγγελίες, που είχαν αποσταλεί στις επαρχίες και σε διάφορα κεντρικά κρατικά γραφεία από τον Ιούνιο του 1821 έως τον Ιανουάριο του 1828 για να εξουδετερώσουν την ελληνική εξέγερση.

– Εκδόσεις από την Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821 του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και συγκεκριμένα οι: «Κωνσταντίνος Καντιώτης, Κερκυραίος. Ελάσσων Φιλικός, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης» του Βασίλη Παναγιωτόπουλου, «Οθωμανικές αφηγήσεις για την ελληνική επανάσταση. Από τον Γιουσούφ Μπέη στον Αχμέτ Τζεβντέτ Πασά» των Σοφία Λαΐου και Μαρίνου Σαρηγιάννη και «Έλληνες Κλεφταρματολοί και αλβανοί στασιαστές (1829-1831)» του Βασίλη Κ. Γούναρη.

-«Μια νέα βιογραφία για τον Ιωάννη Καποδίστρια» του Χρήστου Λούκου από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, που διερευνά την προσωπικότητα του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας από την απόσταση των 200 χρόνων.

– Η μονογραφία «Κωνσταντίνος Κανάρης, 1793-1877» των Κωνσταντίνας Αδαμοπούλου και Αννίτας Πρασσά, από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη.

-Η μετάφραση του έργου του Samuel Baud-Bovy « Études sur la chanson cleftique», ένα έργο με το οποίο ο μεγάλος ελβετός ελληνιστής και μουσικολόγος παρουσιάζει και αναλύει τον τρόπο με την οποίο ο ανώνυμος λαϊκός ποιητής και τραγουδιστής βιώνει τα ιστορικά γεγονότα και κωδικοποιεί τη συλλογική μνήμη και ιδεολογία. Από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης με επιστημονική επιμέλεια του Λάμπρου Λιάβα σε μετάφραση της Κατερίνας Σχοινά.

– Ιδιαίτερα ενδιαφέρον επίσης είναι το πρόγραμμα του θεματικού ψηφιακού αρχείου για την Ελληνική Επανάσταση (Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες) στο οποίο κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να αναζητήσει υλικό όπως αρχεία, έργα τέχνης, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, δημοτικά τραγούδια, κειμήλια επιστημονικές μελέτες και πολλά άλλα σε δύο γλώσσες (ελληνικά- αγγλικά).

Στις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, εξάλλου, περιλαμβάνονται οι μουσικές παραγωγές του δήμου Αθηναίων «Ανδρονίκη», όπερα του 1905 του Αλέξανδρου Γκρεκ, που θα παρουσιαστεί στο Ολύμπια Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Μαρία Κάλλας και συναυλίες μουσικών έργων, εμπνευσμένων από την Ελληνική Επανάσταση (Καρρέρ, Καλομοίρης, Αστρινίδης, αλλά και Johann Evangelist Brandt, Ferdinand Herold, Ludwig van Beethoven, Hector Berlioz, Gioachino Rossini).

-Παράλληλα, μέσω των ερευνητικών προγραμμάτων θα μελετηθούν άγνωστες πτυχές της Επανάστασης, ανοίγοντας διαύλους επικοινωνίας με τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Όπως το συνέδριο «The Greek Revolution, the Classical Tradition, and the Scottish Connection», με διοργανωτή την Έδρα Κλασσικών Σπουδών Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου (Εδιμβούργο, Νοέμβριος 2021), όπου θα εξετασθούν η συμβολή του αρχαιοελληνικού και βυζαντινού παρελθόντος στα αιτία, στο ιδεολογικό υπόβαθρο και στην υποδοχή της Επανάστασης του 1821, επίσης ο Διαφωτισμός, ο δυτικός φιλελληνισμός, η επίδραση της Γαλλικής επανάστασης, οι απαρχές του σύγχρονου ελληνικού κράτους, η σύγχρονη ιστοριογραφία κ.ά.

-Καθώς επίσης η ημερίδα «Η Ελληνική Επανάσταση: Ένα παγκόσμιο γεγονός ανεξαρτησίας», τον Απρίλιο του 2021 στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ με διοργανωτή το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη σε συνεργασία με την Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών «Μαριλένας Λασκαρίδη» του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ.

-Σπουδαίο και το αφιέρωμα του Λούβρου στην προσφορά του Ελληνισμού στον ευρωπαϊκό πολιτισμό με την έκθεση «Paris- Athènes 1800-1900» (άνοιξη 2021), που θα συγκεντρώσει κορυφαία έργα τέχνης, και δάνεια από τα μεγάλα μουσεία της Αθήνας, της Θάσου και των Δελφών, με στόχο να ταξιδέψει το κοινό στα βήματα των αρχαιολόγων και των εξερευνητών που έφεραν στο φως αριστουργήματα της αρχαίας Ελλάδας και να γεφυρώσει και γεφυρώνει δύο αθάνατες πόλεις, την Αθήνα και το Παρίσι.