Φως μέσα στο σκοτάδι – Ο Παρθενώνας και ο μυστηριακός φωτισμός του σε νέα μελέτη

Ήταν, λέει, σκοτεινός, θεοσκότεινος για την ακρίβεια. Ενώ το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς μόλις που αχνοφαινόταν. Παρ΄όλα αυτά, η αριστοτεχνική χρήση υλικών και η επιλογή των κατάλληλων αρχιτεκτονικών λύσεων συντελούσε στην δημιουργία μυστηρίου και δέους προς την θεότητα.

Αλήθεια ή όχι, αυτά πιστεύει ο αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Χουάν ντε Λάρα για τον Παρθενώνα, που ήταν, όπως αναφέρει «σκοτεινός και αμυδρός» στο εσωτερικό του. Εικόνα, που καταρρίπτει την επικρατούσα άποψη, που εδραιώθηκε ειδικά στην περίοδο του Διαφωτισμού, ότι ο Παρθενώνας ήταν ένας εξαιρετικά φωτεινός μαρμάρινος χώρος, που δόξαζε το υπερμέγεθες άγαλμα της Αθηνάς στο εσωτερικό του.

Τα στοιχεία έδωσε στον Χουάν ντε Λάρα το τρισδιάστατο μοντέλο, που κατασκεύασε ο ίδιος και το οποίο περιλαμβάνει προσομοιώσεις του φυσικού και τεχνητού φωτός του ναού με την αξιοποίηση πλήθους ιστορικών στοιχείων, αρχαιολογικών ευρημάτων, ακόμη και αστρονομικών δεδομένων σχετικά με τον προσανατολισμό του ναού και τον φωτισμό του.

Η προσομοίωση

Σε συνδυασμό με προηγμένη τεχνολογία CGI δημιουργήθηκε έτσι, μία τρισδιάστατη απεικόνιση υψηλής ανάλυσης με ακρίβεια, που δεν ξεπερνά τα δύο εκατοστά. Για το μοντέλο εξάλλου, ελήφθησαν υπ΄όψιν και τα υλικά του ναού, κατ΄αρχάς το μάρμαρο με την λαμπρότητα και λευκότητά του, το ελεφαντόδοντο με την ανακλαστικότητά του και φυσικά η λάμψη του χρυσού. Ενώ δεν παραλείφθηκε και η κίνηση του ήλιου στην αρχαιότητα.

Μία εντυπωσιακή αλλά και μυστηριακή εικόνα δημιουργήθηκε με όλα αυτά στην προσομοίωση, που αν είναι ακριβής, όπως θέλουν οι υπολογισμοί του αρχαιολόγου, τα πρωινά της εορτής των Παναθηναίων, όταν οι Αθηναίοι τιμούσαν την πολιούχο τους, το φως του ήλιου που έμπαινε από την ανατολική είσοδο του ναού έπεφτε πάνω στα χρυσοποίκιλτα ενδύματα της θεάς, που άστραφτε μέσα στο ημίφως. Και τότε γινόταν το θαύμα!

«Φανταστείτε να μπαίνετε στον Παρθενώνα και τα μάτια σας, σκοτεινιασμένα από το εκτυφλωτικό φως του ήλιου να προσπαθούν να προσαρμοστούν στο σκοτάδι του ναού», λέει ο Χουάν ντε Λάρα. «Εκείνη τη στιγμή το ηλιακό φως χτυπά τον χρυσό των ενδυμάτων της θεάς με μια κατακόρυφη, αστραφτερή δέσμη κι αυτό ακριβώς είναι το εφέ, που ήθελαν να δημιουργήσουν οι αρχιτέκτονες και ο Φειδίας. Πρέπει να ήταν μαγευτικό».

Ατμόσφαιρα δέους

Οι αρχαίοι Έλληνες, όπως πιστεύει ο αρχαιολόγος είχαν εφεύρει μία σύνθετη κατάσταση σχεδιάζοντας χώρους, οι οποίοι μέσω του ελεγχόμενου φωτός ενεργοποιούσαν τις αισθήσεις και το πνεύμα δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυσταγωγίας και δέους.

Ο ίδιος απαντά έτσι, και σε ερωτήματα, που είχαν τεθεί ήδη από τον 18ο αιώνα, όπως αυτό του γάλλου αρχιτέκτονα Κατρεμέρ ντε Κουινσί σχετικά με την είσοδο του φωτός στον ναό από ανοίγματα στην στέγη. Ή του βρετανού αρχιτέκτονα Τζέιμς Φέργκιουσον που είχε την άποψη της ύπαρξης παράθυρων στο άνω μέρος του κτηρίου.

Σύμφωνα με τον ντε Λάρα και οι δύο θεωρίες είχαν εφαρμογή στον Παρθενώνα. Γιατί στην πραγματικότητα οι αρχαίοι είχαν χρησιμοποιήσει τα πάντα: Ανοίγματα στην στέγη, ημιδιαφανή μάρμαρα, εσωτερική δεξαμενή νερού και λαμπερά υλικά σε κάθε περίπτωση, ένα σύνολο που αναδείκνυε το άγαλμα της Αθηνάς.

Από την άλλη βέβαια πρόκειται για μία εικόνα, που βρίσκεται μακριά από τις νεοκλασικές αντιλήψεις, όπως διαμορφώθηκαν τον 18ο αιώνα από τον Βίνκελμαν –πατέρα της κλασικής αρχαιολογίας, όπως θεωρείται- ο οποίος υποστήριξε την αισθητική καθαρότητα των αρχαίων ναών, που, μεταξύ άλλων ήταν λουσμένοι σε λευκό φως δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυσταγωγίας και δέους.

Διαβάστε επίσης:

Αρχαίοι και σύγχρονοι πολιτισμοί στο Μουσείο Ακρόπολης –Μια τριλογία με μνήμες λεηλασίας, εξορίας και μετανάστευσης

Πάπας Λέων ΙΔ΄: Τι μπορεί να περιμένει η τέχνη και η πολιτιστική κληρονομιά από τον νέο Ποντίφικα

Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα – Η αποθέωση του μνημείου στο βιβλίο Βρετανού συγγραφέα