Αυτός ήταν ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ – Το αληθινό πορτρέτο του σε πώληση για 11,5 εκατ. ευρώ

Κοκκινωπή περιποιημένη γενειάδα, λοξή γαλάζια ματιά, ελαφρώς γαμψή μύτη και μεγάλο μέτωπο. Ένα πρόσωπο με λεπτά, ευγενή  χαρακτηριστικά, όπως θα έπρεπε να είναι αυτό, του μεγαλύτερου θεατρικού συγγραφέα στον κόσμο – αν εξαιρέσει κανείς φυσικά, τους αρχαίους Έλληνες κλασικούς – του Σαίξπηρ.

Πολλοί  θα ήθελαν να γνωρίζουν την πραγματική εικόνα του μεγάλου Άγγλου δραματουργού αλλά οι απεικονίσεις του είναι ελάχιστες.  Κάτι, που φαίνεται να ανατρέπεται από έναν πίνακα των αρχών του 17ου αιώνα, που μετά την προσεγμένη συντήρηση και τη μελέτη του κυρίως, αποκάλυψε το μοναδικό, πραγματικό όπως θεωρείται, πορτρέτο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ (1564 – 1616).

Η προτεινόμενη πώλησή του μάλιστα για 11,5 εκατομμύρια ευρώ έχει προκαλέσει αναταραχή. Ο ιδιοκτήτης είναι άγνωστος και το έργο δεν θα βγει σε δημοπρασία, καθώς προτίμησε την ιδιωτική πώληση. Εκτίθεται όμως για λίγες μέρες στο ξενοδοχείο Grosvenor House, στο δυτικό Λονδίνο. 

Το πρόσωπο που απεικονίζεται σ΄αυτό το πορτρέτο είναι ένας γενειοφόρος άνδρας με αραιά μαλλιά στο μέτωπο. Φοράει ένα λευκό πουκάμισο που ο γιακάς έχει δαντελένια τελειώματα, όπως συνηθιζόταν και από πάνω μια σκουρόχρωμη ζακέτα.

Στο επάνω μέρος του καμβά, στα αριστερά φέρει το νούμερο 1608, τη χρονολογία δημιουργίας του και στα δεξιά την επιγραφή ΑΕ 44, που είναι η σωστή ηλικία για τον Σαίξπηρ εκείνη  την εποχή. Επιπλέον η εξέταση του πίνακα από το Ινστιτούτο Κόρτονλντ του Λονδίνου, που είναι από τα πλέον αναγνωρισμένα του κόσμου για τη μελέτη της ιστορίας της τέχνης κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν είναι σύμφωνα με εκείνη την περίοδο, ενώ η καλή κατάσταση διατήρησής του έδειξε, ότι είχε παραμείνει στην ίδια τοποθεσία για μεγάλο χρονικό διάστημα, πιθανώς και για αιώνες. Συγκεκριμένα, ως το 1975, στο χώρο μιας ιδιωτικής βιβλιοθήκης.

Ο ζωγράφος

Ο καθαρισμός του έργου αφαίρεσε το βαρύ μαύρο γένι που υπήρχε για να αποκαλύψει από κάτω το πρωτότυπο, που είναι πιο ανοιχτόχρωμο και μυτερό. Η αφαίρεση του πλαισίου εξάλλου, για πιο προσεκτική εξέταση φανέρωσε τα στυλιζαρισμένα γράμματα RP στην επάνω δεξιά γωνία του πίνακα, τα αρχιγράμματα δηλαδή του ονόματος του ζωγράφου Ρόμπερτ Πικ του Πρεσβύτερου (περίπου 1551-1619) , ο οποίος ως  το 1576 ήταν ως μισθωτός του «Γραφείου των Ρεβεγιόν» , το οποίο επέβλεπε την παρουσίαση θεατρικών έργων για τη βασίλισσα Ελισάβετ Α’.

Αρκετά αρχεία δείχνουν επίσης, αμοιβές του Πικ για παραγγελίες,  συμπεριλαμβανομένου ενός πορτρέτου του Ερρίκου, πρίγκιπα της Ουαλίας το 1603. Λίγο αργότερα, το 1607 ο Πικ έγινε «αρχιφύλακας – ζωγράφος» στον βασιλιά Ιάκωβο Α΄, αναλαμβάνοντας  τη ζωγραφική πρωτότυπων πορτρέτων και την αναπαραγωγή τους ως νέες εκδόσεις, που θα δίνονταν ως δώρα, καθώς και την αντιγραφή και αποκατάσταση πορτρέτων από άλλους ζωγράφους της βασιλικής συλλογής.

Ο γιος του εξάλλου, Ουίλιαμ Πικ  (περίπου 1580-1639) ήταν ιδιοκτήτης ενός επιτυχημένου τυπογραφείου και γνώριζε τον χαράκτη Μάρτιν  Ντρέσαουτ, ο οποίος είχε δημιουργήσει την εικόνα του Σαίξπηρ για την πρώτη έκδοση συλλογής έργων του, το 1623. Η Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων μάλιστα, διαθέτει χαρακτικά  του Ντρέσαουτ , από το οικογενειακό τυπογραφείο Πικ, που θεωρούνταν το σημαντικότερο στην απόδοση των πορτρέτων διασημοτήτων της εποχής.

Πορτρέτο εν ζωή

Επιπλέον συνδέσεις μεταξύ του Σαίξπηρ και του Ρόμπερτ Πικ  προέρχονται εξάλλου από το «Γραφείο των Ρεβεγιόν». Και οι δύο ζούσαν κοντά και εργάζονταν εκεί πριν και μετά τη μετακόμιση του Σαίξπηρ από το Κλάνκενγουελ στο Μπλάκφραϊαρς το 1608.

Ο Πικ ζωγράφιζε σκηνικά και άλλα αντικείμενα για το θέατρο, τη μοναδική εσωτερική εγκατάσταση των King’s Men (Οι Άνθρωποι του Βασιλιά) ή του Shakespeare Company (Θίασος Σαίξπηρ), των δύο θεάτρων δηλαδή, όπου ο Σαίξπηρ έκανε πρόβες και σκηνοθετούσε πολλά από τα έργα του.

Με τον Σαίξπηρ στο απόγειο της επιτυχίας του το 1608, ένα πορτρέτο από εκείνη την εποχή θα είχε νόημα. Ποιος ήταν καλύτερος  λοιπόν να το αναλάβει από τον «αρχιφύλακα  ζωγράφο» του βασιλιά, που τον γνώριζε μέσα από το θέατρο; Τα οικονομικά στοιχεία εξάλλου δείχνουν, ότι  η βασίλισσα Άννα, υποστηρίκτρια των King’s Men, ήταν επίσης προστάτης του Πικ εκείνη την εποχή.

Οι αποδείξεις

Οι συγκρίσεις ανάμεσα στον πίνακα και τα άλλα δύο πορτρέτα του Σαίξπηρ είναι ωστόσο πιο δύσκολες. Η προτομή στον τάφο του στο Στράτφορντ -απόν- ΄Ειβον  έχει αλλάξει πολύ και έχει αποκατασταθεί με τα χρόνια, τόσο ώστε να έχει χάσει την αυθεντικότητά της. Έτσι απομένει μόνον το χαρακτικό του Ντρέσαουτ για την Πρώτη Έκδοση του 1623. Οι ερευνητές συνέκριναν λοιπόν το αριστερό μάτι, με το πεσμένο βλέφαρό του και την ελαφριά παραμόρφωση, που πιθανώς προκαλείται από καρκίνο.

Αποδείχθηκε έτσι, ότι και τα δύο πορτρέτα έχουν το παχύ βλέφαρο, μια δυνατή απόδειξη ομοιότητας.  Μία ακόμη ιστορική λεπτομέρεια εξάλλου είναι ότι η οικογένεια Ντάνμπι, που είχε στενές σχέσεις με τον Σαίξπηρ, είναι γνωστό ότι είχε παραχωρήσει τον πίνακα για να εκτεθεί στο Σουίντον Χολ 1860-65, και πιθανώς για πολύ περισσότερο.

Συνοπτικά, τα στοιχεία  αν και περιστασιακά είναι αρκετά πειστικά: Το πορτρέτο είναι της σωστής περιόδου και φέρει μια επιγραφή που δίνει τη σωστή ηλικία για τον Σαίξπηρ. Ο Πικ, αναμφισβήτητα ο κατεξοχήν επίσημος καλλιτέχνης της αυλής της εποχής,  έχει αναγνωριστεί και ως συνεργάτης του θεατρικού συγγραφέα. Ενώ ο γιος του τύπωσε έργα του δημιουργού του πορτρέτου του First Folio.

Κατόπιν αυτών ο Ντάνκαν Φίλιπς, ο οποίος αποκάλυψε τις συνδέσεις μεταξύ του Πικ, του Ντρέσαουτ και της ιστορίας του πορτρέτου, λέει ότι «Υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για αυτό το πορτρέτο του Σαίξπηρ από οποιονδήποτε άλλο γνωστό πίνακα του θεατρικού συγγραφέα».

Διαβάστε επίσης:

Ο προσφυγικός ελληνισμός στο Καπνεργοστάσιο – Μνήμες και ιστορίες επιβίωσης από την Βουλή των Ελλήνων

Έκθεση-κάλεσμα αρχαίων επαγγελματιών στο Μουσείο Ακρόπολης