Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο διεθνές, ευρωπαϊκό και περιφερειακό περιβάλλον ασφαλείας, καθώς και στο παγκόσμιο τεχνολογικό περιβάλλον, εμφανίζονται προκλήσεις, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες για την ελληνική άμυνα και ασφάλεια. Ιδιαίτερα οι τεχνολογικές εξελίξεις φαίνεται να οδηγούν σε μια Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις. Για όποια χώρα συνεχίζει να αντιμετωπίζει απειλή αναθεωρητικής φύσης, η ταχεία προσαρμογή και βέλτιστη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην άμυνα και ασφάλεια αποτελούν μια πιεστική, και σε ένα βαθμό υπαρξιακή, ανάγκη. Τυχόν σημαντική υστέρηση στην κατανόηση και διαχείριση των αλλαγών, σε συνδυασμό με αισθητά ταχύτερη πρόοδο του αντιπάλου, μπορεί -υπό προϋποθέσεις- να προκαλέσει, ακόμη και ανήκεστο βλάβη στην εθνική ασφάλεια μιας χώρας.

Στην Ελλάδα έχουν δρομολογηθεί μια σειρά αλλαγών και μεταρρυθμίσεων με έμφαση στην αμυντική βιομηχανία, την καινοτομία και την ένταξη νέων τεχνολογιών στο 12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό των Ενόπλων Δυνάμεων.

1

Όσον αφορά στην αμυντική βιομηχανία και την καινοτομία, σημαντική ώθηση αναμένεται να δώσει η λειτουργία (από το Μάιο 2024) του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας. Βασικό στόχο αποτελεί η αναβάθμιση του ελληνικού οικοσυστήματος άμυνας και ασφάλειας, σε συνδυασμό με την αυξημένη ‘ώσμωση’ και στενότερη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και τη στήριξη νεοφυών εταιριών, καθώς και την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ελληνικού επιστημονικού δυναμικού εντός και εκτός συνόρων. Σημαντικό εργαλείο στο πλαίσιο αυτό είναι η απαίτηση για εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή της τάξης του 25% σε κάθε εξοπλιστικό πρόγραμμα, ενώ επιδίωξη θα αποτελέσει η συμμετοχή ελληνικών εταιριών στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα των ξένων εταιριών που αναλαμβάνουν εξοπλιστικά προγράμματα στην Ελλάδα.

Επιπλέον, όσον αφορά στην κρατική αμυντική βιομηχανία, λαμβάνει χώρα μια σοβαρή προσπάθεια αναδιάρθρωσης της ΕΑΒ και των ΕΑΣ. Σε σαφώς θετική κατεύθυνση είναι οι τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας, όπου έφθασε ίσως ο καιρός για σοβαρή διερεύνηση της προοπτικής κατασκευής ενός ‘εθνικού πλοίου’. Σημαντικές είναι και οι δυνητικές δυνατότητες στον τομέα των μη-επανδρωμένων σκαφών, κυρίως στον αέρα και τη θάλασσα.

Στην προσπάθεια ενίσχυσης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και της αμυντικής βιομηχανίας, ιδιαίτερα θετικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η αναβαθμισμένη ελληνική συμμετοχή σε συγκεκριμένα προγράμματα της ΕΕ και, δευτερευόντως, του ΝΑΤΟ. Στα ήδη υπάρχοντα ευρωπαϊκά προγράμματα και χρηματοδοτικά εργαλεία (EDF, PESCO, EDIP) προστέθηκαν το REARM EU (€650 δισ.) και το SAFE (€150 δισ. με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, καθώς και δυνατότητα παραγγελιών από αρκετά κράτη για εξασφάλιση οικονομιών κλίμακας)∙ στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος η Ελλάδα υπέβαλε προτάσεις ύψους €2,8 δισ., ενώ χρηματοδότηση για προτάσεις αμυντικής βιομηχανίας και εξοπλισμών (πλην θανατηφόρων όπλων και πυρομαχικών) προσφέρει πλέον και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αναφορά θα πρέπει να γίνει και στα λεγόμενα ευρωπαϊκά ‘προγράμματα κοινού ενδιαφέροντος’, καθώς και στα προγράμματα υψηλού συμβολισμού και σημασίας (flagship projects), όπως π.χ. η πρόταση Μητσοτάκη-Τουσκ για την ευρωπαϊκή αεράμυνα. Δυνατότητες χρηματοδότησης στον τομέα των υποδομών θα υπάρξουν και στο πλαίσιο του προγράμματος για «Στρατιωτική Κινητικότητα» (Military Mobility). Εξάλλου, η νατοϊκή πρωτοβουλία DIANA για την επιτάχυνση της τεχνολογικής ανάπτυξης σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και τα πανεπιστήμια δύναται επίσης να προσφέρει ενδιαφέρουσες ευκαιρίες.

Τέλος, θα πρέπει να γίνει συνοπτική αναφορά σε ορισμένες σημαντικές μελλοντικές  προτεραιότητες (ο κατάλογος προφανώς δεν είναι εξαντλητικός):

  1. Έμφαση στην προσέλκυση και εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού και συνέχιση της προσπάθειας για αυξημένη μέριμνα για το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και στην αναβάθμιση της στρατιωτικής θητείας και της εφεδρείας.
  2. Προσεκτική μελέτη διδαγμάτων από άλλες συγκρούσεις
  3. Αναζήτηση του σωστού μίγματος μεταξύ παραδοσιακών οπλικών συστημάτων (legacy systems) και νέων τεχνολογιών (π.χ. μη-επανδρωμένων οχημάτων κάθε τύπου, συμπεριλαμβανομένων και FPVs) και προσαρμογή επιχειρησιακών δογμάτων, κάτι που προϋποθέτει ευρύτερο ρόλο και επαρκείς ευκαιρίες σε νεώτερα στελέχη που είναι περισσότερο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες και μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τις αναγκαίες αλλαγές.
  4. Συνέχιση προσπάθειας για διάθεση σημαντικά μεγαλύτερων κονδυλίων για υποστήριξη (follow on support/FOS) που θα οδηγήσει σε αύξηση διαθεσιμότητας σε διάφορες κατηγορίες οπλικών συστημάτων [αλλά, σε βάθος χρόνου, και σε εξοικονόμηση πόρων], καθώς και αυξημένη ασφάλεια εφοδιασμού σε εθνικό επίπεδο.
  5. Περαιτέρω αναβάθμιση των Ανώτατων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Παράλληλα, περισσότερο ‘τεχνολογική’ τριτοβάθμια εκπαίδευση, με πρόσθετη έμφαση στις νέες τεχνολογίες.
  6. Αξιοποίηση εξελίξεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη, με έμφαση στην ταχεία ανάλυση μεγάλου όγκου πληροφοριών και δεδομένων και την υποστήριξη στη λήψη αποφάσεων.
  7. Κατανόηση της υψηλής σπουδαιότητας της κυβερνοασφάλειας για σχεδόν κάθε ζήτημα άμυνας και ασφάλειας
  8. Θεώρηση του διαστήματος ως πολλαπλασιαστή ισχύος για σκοπούς άμυνας και ασφάλειας (ασφαλείς επικοινωνίες, επιτήρηση γης και συλλογή πληροφοριών). Είναι σημαντικό ότι το τελευταίο διάστημα η χώρα μας αποκτά ορατό διαστημικό ‘αποτύπωμα’.
  9. Υψηλή προτεραιότητα στην αντιμετώπιση υβριδικών απειλών (με ιδιαίτερη έμφαση στην παραπληροφόρηση), καθώς και στη θωράκιση κρίσιμων υποδομών (συμπεριλαμβανομένων και υποθαλάσσιων) και την αύξηση της ανθεκτικότητας της χώρας.
  10. Υιοθέτηση ολιστικής προσέγγισης σε όλο τον κρατικό μηχανισμό προκειμένου να αναπτυχθεί μια κοινή στρατηγική κουλτούρα και νοοτροπία συστηματικής συνεργασίας σε θέματα εθνικής ασφάλειας. Σε αυτή την προσπάθεια για ολιστική προσέγγιση, αρωγός πρέπει να είναι ο ιδιωτικός τομέας (λόγω κρίσιμων υποδομών), αλλά και ολόκληρη η κοινωνία (whole of society approach), ενώ κομβικής σημασίας είναι πάντοτε και η ύπαρξη στοιχειώδους πολιτικής συναίνεσης.