«Είναι η πρώτη φορά που σε Ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπονται συγκεκριμένα μέτρα που σχετίζονται με την ενεργοποίησή της» Ρήτρας Αμοιβαίας Άμυνας μας αναφέρει ο Γιάννης Μανιάτης, Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και Αντιπρόεδρος της Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Αμυντική Βιομηχανία (EDIP) όντας ο αρμόδιος εισηγητής του.

Ο κ. Μανιάτης εξηγεί στα πλαίσια της ειδικής digital έκδοσης «Defence No2» του mononews τις διαφορές του EDIP από το SAFE και μας αναλύει τα αυστηρά κριτήρια χρηματοδότησης του EDIP, πως βοηθάει της Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο τομέα της Αμυντικής Βιομηχανίας, το νέο ταμείο FAST αλλά και το πως για πρώτη φορά υπάρχει πρόβλεψη συγκεκριμένων βημάτων σε Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την Ρήτρα Αμοιβαίας Άμυνας της ΕΕ.

1

Η συνέντευξη του κ. Γιάννη Μανιάτη:

Πώς το EDIP διαφοροποιείται από το SAFE, πως αφορά την Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία;

Μιλάμε για δύο πολύ διαφορετικά εργαλεία. To SAFE είναι ένα καθαρά χρηματοδοτικό εργαλείο στο πλαίσιο του reArmEU, με χαμηλότοκα δάνεια ύψους 150 δισεκατομμυρίων, που ο κύριος στόχος του είναι να βοηθήσει τα Κράτη Μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, προωθώντας, όπου είναι αυτό δυνατό, τις κοινές αγορές και τις προμήθειες από τις ευρωπαϊκές εταιρείες. Αντιθέτως, το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Αμυντική Βιομηχανία (EDIP) δεν είναι απλώς ένα χρηματοδοτικό εργαλείο, αλλά μία ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική με σαφή στρατηγικό στόχο την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας, ώστε να μειωθούν οι εξαρτήσεις από τρίτες χώρες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2023 το 80% του αμυντικού εξοπλισμού αγοράστηκε από τρίτες χώρες, κυρίως τις ΗΠΑ. Στόχος μας είναι να διαμορφώσουμε τις συνθήκες για να αντιστρέψουμε αυτή την αναλογία προς όφελος των Ευρωπαίων. Για να το πετύχουμε αυτό, εισαγάγαμε την αρχή της «Ευρωπαϊκής Προτίμησης» (European Preference), διασφαλίζοντας ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα ενισχύσουν κυρίως την ευρωπαϊκή βιομηχανία, τεχνολογία και βεβαίως τους ευρωπαίους εργαζομένους.

Στο πλαίσιο αυτό, οι κανόνες επιλεξιμότητας είναι πολύ αυστηρότεροι σε σχέση με το SAFE, κλείνοντας αρκετά από τα παραθυράκια που είχαν ανοίξει. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να σημειώσουμε ότι για πρώτη φορά προβλέπονται συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση της Ανθεκτικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας σε περίπτωση γεωπολιτικής ή άλλης κρίσης. Έτσι, το EDIP θέτει τις βάσεις για πραγματική Στρατηγική Αυτονομία και όχι απλώς για ταχύτερες αγορές.

Τα κονδύλια θα δίνονται άμεσα σε εταιρείες;

Στο EDIP, ναι, υπάρχει η δυνατότητα οι εταιρείες να αιτηθούν κατευθείαν από την Επιτροπή την χρηματοδότηση δράσεων που αφορούν την Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία. Πρόκειται για επιχορηγήσεις που στοχεύουν άμεσα στην ενίσχυση της παραγωγικής βάσης και της βιομηχανικής ικανότητας.

Αντίθετα, στο SAFE τα χρήματα δεν δίνονται σε εταιρείες, αλλά σε Κράτη Μέλη υπό μορφή δανείων, τα οποία στη συνέχεια αποφασίζουν πώς και πού θα τα δαπανήσουν. Αυτό σημαίνει ότι στο SAFE ο ρόλος των κυβερνήσεων είναι καθοριστικός και η στήριξη της βιομηχανίας είναι έμμεση.

Το EDIP, όμως, προσφέρει πιο άμεση, στοχευμένη και προβλέψιμη στήριξη στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ιδίως στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) και σε χώρες με μικρότερη βιομηχανική βάση, καθώς μπορούν να παρακάμψουν τις εθνικές διοικήσεις και να απευθυνθούν απευθείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ποια είναι τα αυστηρά κριτήρια συμμετοχής σε τρίτες χώρες που έχετε αναφέρει ότι υπάρχουν στο EDIΡ;

Στο EDIP, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο, καταφέραμε να εισαγάγουμε μία αρκετά αυστηρή Ευρωπαϊκή Προτίμηση. Από την πρώτη στιγμή, τόσο εντός κοινοβουλίου, όσο και στις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο, επέμενα ως εισηγητής των Σοσιαλιστών στην Επιτροπή Βιομηχανίας Έρευνας και Ενέργειας (ITRE), ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν εταιρείες που παράγουν στην Ευρώπη, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και προστιθέμενη αξία εδώ και όχι σε κάποια τρίτη χώρα.

Τελικά καταφέραμε, παρά την έντονη αντίδραση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της προεδρίας, που «στρογγύλεψαν» αρκετές από τις αυστηρές προϋποθέσεις συμμετοχής τρίτων χωρών, που είχαμε θέσει ως Ευρωκοινοβούλιο, η συμμετοχή τρίτων χωρών να είναι αυστηρά περιορισμένη. Παρότι διατηρείται ο κανόνας 65% (το ελάχιστο ποσοστό ευρωπαϊκής βιομηχανίας) –35% (το ανώτατο ποσοστό συμμετοχής τρίτων χωρών), τίθεται για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκή νομοθεσία μία πολύ κρίσιμη προϋπόθεση: ο έλεγχος, η ιδιοκτησία της τεχνολογίας και η Αρχή Σχεδίασης, πρέπει να βρίσκονται σε ευρωπαϊκά χέρια. Διαφορετικά, απαιτείται μεταφορά τεχνολογίας στην Ευρώπη. Αυτό περιορίζει τη συμμετοχή εταιρειών τρίτων χωρών μόνο σε προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας.

Επιπλέον, δαπάνες σε υποδομές ευρωπαϊκών εταιρειών σε εργοστάσια και υποδομές εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν μπορούν να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από το EDIP. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό σημείο για την Ελλάδα, στο οποίο επέμεινα πολύ κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ήταν το ζήτημα των εταιρειών που ενώ είναι εγκατεστημένες στην Ένωση, ελέγχονται από τρίτες χώρες. Για να μπορούν αυτές οι εταιρείες να χρηματοδοτηθούν από το EDIP, θα πρέπει να τους έχουν επιβληθεί υποχρεωτικά αυστηρές εγγυήσεις που θα περιλαμβάνουν και ζητήματα ασφαλείας των Κρατών Μελών, πρόσβασης σε ευαίσθητες πληροφορίες, αλλά και τον σεβασμό της αρχής της καλής γειτονίας.

Πώς λειτουργεί η Ρήτρα Αμοιβαίας Άμυνας σε περιπτώσεις κρίσης;

Η Ρήτρα Αμοιβαίας Άμυνας που προβλέπεται στο άρθρο 42 παράγραφος 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το αντίστοιχο του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, καθώς προβλέπει ότι αν μία χώρα δεχθεί επίθεση, όλες οι υπόλοιπες θα πρέπει να της παράσχουν βοήθεια με όλα τα μέσα που διαθέτουν.

Όμως από τη θεσμοθέτηση αυτής της Ρήτρας, που ονομαζόταν και «Ελληνική ρήτρα» πρώτα στο σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης το 2003 και στη συνέχεια στη Συνθήκη της Λισαβώνας το 2009, δεν είχαν καθοριστεί ποτέ οι λεπτομέρειες πώς θα γίνει αυτό. Αυτό έγινε εμφανές το 2015, όταν η Γαλλία ενεργοποίησε για πρώτη φορά τη Ρήτρα μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι.

Τώρα, για πρώτη φορά στο EDIP, προβλέπουμε μία σειρά από μέτρα που εφαρμόζονται στην Αμυντική Βιομηχανία στην περίπτωση ενεργοποίησης της Ρήτρας Αμοιβαίας Άμυνας κι έχουν να κάνουν κυρίως με την έγκαιρη παροχή αμυντικού υλικού στη χώρα που το έχει ανάγκη, με επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης των μεταφορών, προτεραιοποίησης των παραγγελιών στα ευρωπαϊκά εργοστάσια, καθώς και ειδικά μέτρα για την αύξηση της παραγωγής. Είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για τη θεσμική ενίσχυση της Ρήτρας Αμοιβαίας Άμυνας, καθώς είναι η πρώτη φορά που σε Ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπονται συγκεκριμένα μέτρα που σχετίζονται με την ενεργοποίησή της.

Πώς θα λειτουργεί το Ταμείο για την ενίσχυση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της Αμυντικής Βιομηχανίας;

Για να μπορέσουμε να αυξήσουμε την Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Βάση, προβλέψαμε στο EDIP τη δημιουργία ενός Ταμείου, που στόχο έχει την ενίσχυση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ) που δραστηριοποιούνται ή θέλουν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα της Άμυνας.

Το Ταμείο για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού των αλυσίδων αμυντικού εφοδιασμού (FAST), όπως ονομάζεται, έχει σχεδιαστεί να λειτουργήσει ως συνδυαστικό χρηματοδοτικό εργαλείο, αξιοποιώντας τόσο δανειακά όσο και ίδια κεφάλαια, με στόχο τη μόχλευση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων και τη μείωση του επενδυτικού ρίσκου.

Αρχικά το Συμβούλιο δεν ήταν θετικό στη δημιουργία του Ταμείου αυτού και δεν ήθελε να του διαθέσει έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό. Ήταν μόνο μετά την πίεση του Κοινοβουλίου, που τελικά συμφωνήθηκε ότι το Ταμείο πρέπει να δημιουργηθεί και καταλήξαμε σε έναν συμβιβασμό για τη χρηματοδότησή του.

Απευθύνεται σε ΜμΕ, νεοφυείς επιχειρήσεις, αναπτυσσόμενες εταιρείες και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης σε ολόκληρη την Ένωση, οι οποίες δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Μέσω στοχευμένων επενδύσεων, επιδιώκει να επιταχύνει την ανάπτυξη παραγωγικών ικανοτήτων και αμυντικών τεχνολογιών, ενισχύοντας παράλληλα την ασφάλεια εφοδιασμού και τη στρατηγική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας.