Το αναπάντεχο ως αναγκαίος τρόπος επιβίωσης

Γράφοντας στις 26/5 ότι η οικονομία απαιτεί σύνεση δεν είχα βέβαια κατά νου τις πυρκαγιές που καίνε την χώρα και τις οικονομικές επιπτώσεις τους. Με βάση τις εξελίξεις, όμως, δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη σοφία για την πρόβλεψη πως πρέπει να περιμένουμε τα αναπάντεχο.

Για εκατοντάδες χρόνια είχαμε μάθει να ζούμε με βάση την «μη αλλαγή». Με την βοήθεια του Χριστιανισμού, η μη αλλαγή κάλυψε και το μυαλό. «Πίστευε και μη ερεύνα» — δηλαδή ο θρίαμβος της πίστης επί της λογικής. Ευτυχώς μας έσωσε ο Διαφωτισμός.

Από τον 17^ο αιώνα μάθαμε σταδιακά ότι η αλλαγή και όχι το τέλμα είναι ο κανόνας της ζωής. Κάπου εκεί βοήθησε και ο Δαρβίνος. Σήμερα, στην αρχή του 21^ου αιώνα, μαθαίνουμε ξανά από την αρχή: η αλλαγή που νομίζαμε ότι γνωρίζαμε, η αλλαγή που υποθέταμε πως αποτελεί την βάση της ζωής μας είναι για τα…σκουπίδια.

Ως homo sapiens καταφέραμε μέσα σε μερικές δεκάδες χιλιάδων ετών (οι περισσότεροι επιστήμονες οριοθετούν την εξέλιξη στα 70.000 χρόνια) να έχουμε επιφέρει στον κόσμο αλλαγές που ξεπερνούν αυτές των 4,5 εκατ. ετών της οργανικής ζωής.

Ακόμη περισσότερο, ως homo sapiens, στα τελευταία 70 χρόνια φέραμε αλλαγές μεγαλύτερες από αυτές των 70,000 ετών. Και στα τελευταία 30 χρόνια ξεπεράσαμε κάθε σημείο αναφοράς από το παρελθόν και φτάσαμε να μιλάμε για οργανική και μη οργανική ζωή.

Τα γράφω αυτά προκειμένου να επαναλάβω για τρίτη συνεχή φορά ότι η επιβίωση μας εξαρτάται πλέον από την ικανότητα μας να περιμένουμε τα ξαφνικό, το άγνωστο, το μη-γραμμικό και να προετοιμαζόμαστε γι’ αυτό – κι ας είναι… άγνωστο.

Προ ημερών, πολύ ορθά, ο Κωστής Χατζηδάκης έσπευσε να ρίξει άφθονο παγωμένο νερό στην ιδέα ότι η υπεραπόδοση των εσόδων ανοίγει τον δρόμο για νέες παροχές. Είναι βέβαιο ότι ο οξυδερκής πολιτικός δεν βασίστηκε μόνο στη λαθεμένη ανάγνωση που είχε γίνει των δεδομένων (ήταν νούμερα που αφορούσαν την ταμειακή και όχι την δημοσιονομική διαχείριση) αλλά και στην αταλάντευτη λογική της σύνεσης και της προετοιμασίας για την κακή ημέρα που σίγουρα θα έρθει.

Εξάλλου, τα τελευταία τρία χρόνια αυτό ακριβώς δίδαξαν σε όσους είχαν τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Όλοι οι υπόλοιποι ξέχασαν ότι ο μυαλό είναι όπως το αλεξίπτωτο: δεν λειτουργεί αν δεν είναι ανοιχτό.

Μία εβδομάδα πυρκαγιές και η αντιπολίτευση το μόνο που κάνει είναι να κατηγορεί την κυβέρνηση. Από τον ΣΥΡΙΖΑ δεν θα περίμενα κάτι άλλο, έτσι κι αλλιώς. Από το ΠΑΣΟΚ, όμως, που θέλει να γίνει Βεζίρης στην θέση του Βεζίρη, θα ήθελα να δω αναφορά στην σχέση μεταξύ της κλιματικής κρίσης και των αναγκών – σε μέσα, ανθρώπους και διαδικασίες—που αυτή φέρνει νομοτελειακά.

Μία εβδομάδα πυρκαγιές και…βλέπουμε. Η ζημιά δεν είναι μόνο οικονομική – και μάλιστα σε μία χώρα που δεν έχει πολλά περιθώρια ανταπόκρισης. Είναι, ταυτόχρονα, κοινωνική και ψυχολογική. Για τις πολιτικές επιπτώσεις θα δούμε.

Το κόστος είναι ήδη μεγάλο. Και, αυτό είναι βέβαιο, θα υπάρχει συνέχεια. Ζούμε στην εποχή των πανδημιών – ενώ, ταυτόχερονα, ότι συμβαίνει είναι πλέον παγκόσμιο. Οι σοφοί οικονομολόγοι που θεώρησαν πως αγόγγυστα μπορούμε τώρα να γυρίσουμε πίσω στην –κατά την δοξασία τους – «χρηστή δημοσιονομική διαχείριση» του  Γερμανικού ζουρλομανδύα, ας μας εξηγήσουν τώρα πως θα χρηματοδοτήσουμε τις τεράστιες επενδύσεις που απαιτεί η κλιματική κρίση, πως θα αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες ζημιές που θα υφίστανται οι πολίτες.

Μπορεί να είμαστε στο τέλος του καλοκαιριού αλλά το 2024 ξεπροβάλλει ήδη, με μορφή αγριωπή και διάθεση δυσμενή.  Ας μην παρασυρόμαστε από προσωρινά νούμερα, ας μην  αισιοδοξούμε βιαστικά, ας μην ψάχνουμε σταθερότητα μόνο σ’ αυτά που γνωρίζουμε. Το μέλλον είναι μπροστά μας, με την τεράστια διαφορά ότι δεν είναι πλέον μόνο ένα.