Τι επιφυλάσσει το 2022;

Ο …Καζαμίας δεν είναι πλέον της μόδας, αλλά η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να αντισταθεί: θέλει, προσπαθεί, πασχίζει, να προβλέψει τι θα συμβεί. Δεκάδες οι θεωρίες για την ελευθερία της απόφασης κόντρα στον προκαθορισμό του πεπρωμένου. Η στήλη δεν θα επιχειρήσει να μαντέψει, όμως. Απλά θα επισημάνει, σήμερα και στις αμέσως επόμενες ημέρες, τάσεις και εξελίξεις που έχουν ήδη ξεκινήσει και που υποστηρίζει πως θα ενταθούν στη νέα χρονιά του 2022.

Η επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης θεωρείται πως ξεκίνησε με αφορμή την πανδημία. Δεν συμφωνούν όλοι, βέβαια. Αλλά, είναι γεγονός ότι οι ελλείψεις σε ορισμένα προϊόντα του τομέα υγείας σε συνδυασμό με την εγωκεντρική-εθνικιστική αντίδραση της διαφύλαξης του κράτους-έθνους ενάντια στην συλλογική απόφαση και δράση, έδωσε τα πρώτα σημάδια διαρθρωτικών αλλαγών στην παγκόσμια ροή προϊόντων και υπηρεσιών.

Όταν το γυαλί ραγίσει γιατρειά δεν υπάρχει. Η δυσπιστία που πρωτοεκδηλώθηκε με την πανδημία συνδυάστηκε με την προσπάθεια της Κίνας να αποσείσει τις όποιες ευθύνες για την μη έγκαιρη ειδοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για τον κορονοϊό καθώς και με την υφέρπουσα διαμάχη των δύο μεγάλων δυνάμεων ΗΠΑ-Κίνας για να επεκταθεί σε αύξηση των δασμών και άλλων περιορισμών. Ιδιαίτερα μάλιστα, στην διαμάχη για τις σπάνιες γαίες, που θεωρούνται κρίσιμες τόσο στις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών όσο και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κίνα είναι, έτσι, απόλυτα έτοιμες να χρησιμοποιήσουν οικονομικά μέτρα στην πολιτική διαμάχη. Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι οι δασμοί που επέβαλε ο Tramp σε σημαντικό αριθμό κινέζικων προϊόντων –με άμεση κόντρα-ανταπόκριση από την Κίνα ( π.χ. στις εξαγωγές χοιρινού από τις ΗΠΑ) η απαγόρευση εισαγωγών κάρβουνου από την Αυστραλία στην Κίνα, επειδή η Αυστραλία υποστήριξε το λανσάρισμα έρευνας για την προέλευση του κορονοϊού κοκ.

Το 2022, όμως, η Κίνα είναι αυτή που θα οδηγήσει τον δρόμο για την επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης. Ο μόνιμος πλέον ηγέτης της, Xi Jinping, έχει υιοθετήσει μία εξαιρετικά απαισιόδοξη άποψη για την παγκοσμιοποίηση – και την έχει εκφράσει με το σύνθημα «dual circulation» (διπλή κυκλοφορία) – που αποτελεί και την βασική φιλοσοφία του 14ου πενταετούς οικονομικού προγράμματος που εγκαινιάστηκε τον Μάρτιο.

Η στροφή του Xi έχει τις ρίζες της στην ανάγκη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) να θέσει υπό έλεγχο τάσεις που έφερε η γρήγορη και με πολλά καπιταλιστικά χαρακτηριστικά ανάπτυξη των τελευταίων 20 ετών: αύξηση των ανισοτήτων, διαφθορά, υπερδανεισμό, δύσκολα ελεγχόμενους τεχνολογικούς κολοσσούς, αύξηση του κόστους παραγωγής, εισβολή της κουλτούρας της Δύσης σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές αρχές του Κομφούκιου, μειωμένη επιρροή του ΚΚΚ στην ζωή και στην οικονομία.

Ταυτόχρονα, ο Xi Jinping αναγνωρίζει πως η διαμάχη με τις ΗΠΑ μπορεί εύκολα να περάσει σε νέα, πιο επικίνδυνη με «θερμές» προεκτάσεις φάση. Ο συνδυασμός αυτός οδήγησε στην αλλαγή του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης. Τώρα, πλέον, σύμφωνα με το σύνθημα-αρχή dual circulation η ανάπτυξη δεν θα στηρίζεται στο διεθνές εμπόριο αλλά στην εσωτερική αγορά, με το εμπόριο να χρησιμεύει ως ενισχυτής της – όχι ως ο κύριος μοχλός της.

Όπως γράφει ο James Crabtree του Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών της Σιγκαπούρης, ο Xi Jinping πιστεύει πως οι ΗΠΑ θα κάνουν τα πάντα προκειμένου να περιορίσουν την τεχνολογική εξέλιξη της Κίνας. Ήδη, λοιπόν, η Κίνα έχει ξεκινήσει μία τεράστια επένδυση σε semiconductors εκτιμώντας ότι ο τομέας αυτός όπου η Δύση έχει την πρωτοκαθεδρία θα είναι ένας μοχλός εκβιασμού και σύγκρουσης. Εξάλλου, για δεκάδες δεκαετιών τώρα, η Κίνα πάντα υποστήριζε την έννοια της εθνικής επάρκειας και ανεξαρτησίας – οπότε η αλλαγή κατεύθυνσης δεν ξαφνιάζει.

Παράλληλα, η Κίνα θεωρεί πως και η Δύση θα αλλάξει γραμμή. Κι αυτό διότι σταδιακά υποχρεώνεται να αναγνωρίσει ότι το ελεύθερο εμπόριο και η ανάπτυξη δεν οδηγούν υποχρεωτικά στην πολιτική φιλελευθεροποίηση μίας χώρας. Και στο θέμα αυτό, η Κίνα είναι κάθετη: όπως δείχνει η επιδίωξη του Xi να θέσει υπό κρατικό έλεγχο τις μεγάλες εταιρείες όπως ην Alibaba, για την Κίνα η πολιτική φιλελευθεροποίηση δεν αποτελεί στόχο η επιλογή.

Αντίθετα, μάλιστα. Όπως προκύπτει από ένα ενδιαφέρον άρθρο του Υifei Li καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Σανγκάης (μαζί με την J. Shapiro του πανεπιστημίου της Washington), η Κίνα αναπτύσσει την θεωρία της «coercion with consent» (καταπίεση με σύμφωνη γνώμη). Βέβαια, η θέση αυτή εκφράζεται με αναφορά στην κλιματική αλλαγή και υποστηρίζει τον ανοιχτό κρατικό παρεμβατισμό με την έννοια της ντιρεκτίβας, που γίνεται στο όνομα της κοινωνίας και επειδή η κοινωνία ουσιαστικά συμφωνεί.

Είναι σαφές, όμως, ότι τίποτα δεν εμποδίζει την επέκταση και εφαρμογή αυτής της φιλοσοφίας σε τομείς άλλους από την κλιματική αλλαγή. Είναι μία «κόκκινη γραμμή» της Δύσης το φράγμα που σπάει και ο κατακλυσμός που θα ακολουθήσει. Σε τελευταία ανάλυση αυτό ήδη έγινε στο Hong Kong.

Οι Κινέζοι έχουν αναπτυγμένη αίσθηση της ιστορίας – και της ιστορικής μνήμης. Δεν θα επιτρέψουν ποτέ την επανάληψη της ταπείνωσης των Πολέμων του Όπιου (Opium Wars). Η μάχη τους θα είναι αφενός να μην χάσουν το τεχνολογικό προβάδισμα στις ΗΠΑ και την Δύση και αφετέρου να διαφυλάξουν και ανοιχτά με υπερηφάνεια να προσελκύσουν και άλλα κράτη στο αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησής τους.

Δεν θα καταλήξουν υποχρεωτικά σε πόλεμο αλλά προετοιμάζονται γι’ αυτόν – σύμφωνα με τις καλύτερες συμβουλές του Lao Tse. Δεν θα διακόψουν τα δεσμά με την Δύση, αλλά έχουν ήδη λανσάρει το νέο Ψυχρό Πόλεμο. Δεν θα εγκαταλείψουν την παγκοσμιοποίηση, αλλά θα την φέρουν στα μέτρα τους – τόσο ώστε να μην έχει η Δύση μοχλό πίεσης, τόσο ώστε να μην κινδυνεύσει η πρωτοκαθεδρία του ΚΚΚ. Το 2022 θα δει την επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης με κύριο «παίχτη» την Κίνα.