Ειδήμων της πολιτικής οικονομίας, ο Σπυρίδων Ρουκανάς στη μονογραφία Η πολιτική οικονομία της μέτρησης και της αξιολόγησης των κρατών, θέτει τη συζήτηση επί τον τύπον των ήλων: Τη σημασία εντοπισμού των κατάλληλων εργαλείων που θα εκτιμήσουν την επίδοση των χωρών στην παγκόσμια αρένα, σε έναν ολοένα πιο αλληλένδετο και διαπλεκόμενο κόσμο. Ένα πεδίο ανεξερεύνητο.
Για να το καταφέρει, ο συστηματικός μελετητής παραθέτει αριθμητικά τα εργαλεία του: Τους πραγματολογικούς δείκτες δηλαδή με τους οποίους ο ίδιος θεωρεί ότι μπορεί κανείς να κρίνει αντικειμενικά την πολιτική και οικονομική στάθμη ενός κράτους.
Και εν συνεχεία τον περαιτέρω προσδιορισμό της θέσης του σε παγκόσμια κλίμακα. Αν και κατά πόσο συμβάλλει στην αλληλεπιδραστική διεθνή μακροοικονομία.
Οι δείκτες μέτρησης αποτελούν το αφετηρία της καινοφανούς μονογραφίας του. Ο μελετητής κρίνει τα ίδια τα εργαλεία του όπως ο συγγραφέας τις λέξεις του.
Δεν αραδιάζει ασάφειες ή αφηρημένες θεωρίες. Αντιθέτως, «οι δείκτες που αναλύονται επιχειρούν να καταγράψουν ένα μεγάλο εύρος των οικονομικών και πολιτικών πτυχών των κρατών που διαμορφώνουν τις προοπτικές και τη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία». Η επιστημονική ακρίβεια με την οποία προσδιορίζει τους εν λόγω δείκτες παραμένει το ζητούμενο.
Εξαρχήν λοιπόν εκθέτει τα κριτήρια που καθοδηγούν τον μελετητή να απαριθμήσει τους βασικούς δείκτες μέτρησης οικονομικής δραστηριότητας.
Για να αξιολογηθεί η επίδοση ενός κράτους πρέπει να μελετηθεί το μέγεθος της διεισδυτικότητας και συνεισφοράς του στην παγκόσμια οικονομία. Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μεταβλητές που να εντάσσονται στο γνωστικό αντικειμενο της διεθνούς πολιτικής οικονομίας -το μάθημά του στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς όπου δίδασκει ως αναπληρωτής καθηγητής.
Θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη καθώς και η αντίληψη του οικονομικού κλίματος, συνδυάζονται για να συνθέσουν τον πρώτο δείκτη επίδοσης. Δεν αρκεί να καταγραφούν τα νουμερα αποτελεσματικότητάς του σε περιφερειακό μόνο επίπεδο (Ευρωπαϊκή Ένωση).
Επίσης, για να διεξαχθούν αξιόπιστα συμπεράσματα οι αριθμοί πρέπει να εντυπώνουν τη μακροπρόθεσμη επίδοσή του. Η δήμοσίευση σχετικών εκθέσεων να ακολουθεί περιοδικότητα, ει δυνατόν ανά έτος.
Όσον αφορά την καμπύλη της πορείας του, η διαχρονική θέση ενός κράτους κρίνεται καλύτερα όταν μελετάται σε βάθος χρόνου, ιδανικά μίας δεκαετίας. Ο Σπυρίδων Ρουκανάς ξεχωρίζει το χρονικό διάστημα 2008-2018 ως περίοδο μελέτης του. Έτσι συμπεριλαμβάνει στοιχεία από την ικανότητα προσαρμογής και επιβίωσής τους μετά την εκδήλωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Η ίδια η μεθοδολογία καταγραφής των επιδόσεων πρέπει να αξιολογείται. Έτσι εξασφαλίζεται η εγκυρότητα των δεικτών.
Με την ίδια λογική, οι δείκτες και η μεθοδολογία που ακολουθείται πρέπει να παραμένουν ανοικτοί και προσβάσιμοι, χωρίς πληρωμή συνδρομής. Έτσι εξασφαλίζεται περαιτέρω η ουδετερότητα και επιστημονική αξιοπιστία τους.
«Ακόμη και για την περίπτωση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας ισχύουν τα εξής: σύμφωνα με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ οι εθνικά αναγνωρισμένοι οργανισμοί αξιολόγησης είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν δημόσια πρόσβαση στην περιγραφή των αξιολογήσεών τους, στον προσδιορισμό της και στην ακολουθούμενη μεθοδολογία (SEC, 2017)», επισημαίνει ο Ρουκανάς.
Με την απαρίθμηση των εργαλείων και συστατικών της μελέτης του, ο συγγραφέας παρουσιάζει το ζητούμενο της εργασίας του: Να δημιουργήσει τις «προυποθέσεις για την ανάπτυξη ενός νέου πεδίου μελέτης, της πολιτικής οικονομίας της μέτρησης και της αξιολόγησης των κρατών, που έχει ως στόχο να ενισχύσει το καθιερωμένο πεδίο μελέτης της διεθνούς πολιτικής οικονομίας ήδη από τη δεκαετία του 1970».
Επιλέγει το 1970 ως ορόσημο επειδή τότε συντελέστηκαν στην παγκόσμια οικονομία ριζικές αλλαγές, ύστερα από μια μακρά περίοδο σταθερής οικονομικής μεγέθυνσης, ιστορικά μοναδικής. Το 1971 όμως η παγκόσμια οικονομία εισήλθε πάλι σε περίοδο αναταραχής ύστερα από την υποτίμηση του δολαρίου την οποία μονομερώς επέβαλε η κυβέρνηση Νίξον.
«Με αυτήν την ενέργεια έθεσε σε κίνηση μια σειρά εξελίξεων που θα έβαζαν τέλος στο σύστημα σταθερών ισοτιμιών, έναν από τους πυλώνες του χρηματοπιστωτικού καθεστώτος του Μπρέτον Γουντς», παρατηρεί ο Σπυρίδων Ρουκανάς.
Αμέσως μετά, οι τιμές των εμπορευμάτων αυξήθηκαν σημαντικά όπως και η τιμή του αργού πετρελαίου κατά τη διάρκεια του αραβοϊσραηλινού πολέμου το 1973. Έτσι οξύνθηκαν οι φόβοι της Δύσης για τη μελλοντική διαθεσιμότητα και τιμολόγηση των πρώτων υλών.
Τέλος, οι εμπορικές πιέσεις που δέχονταν οι βιομηχανικές οικονομίες από την Ιαπωνία και τις πρόσφατα εκβιομηχανισμένες οικονομίες της Ανατολικής Ασίας, ανάγκασε τις κυβερνήσεις τους να αναδιατυπώσουν τους κανόνες που διέπουν τις διεθνείς οικονομικές αλληλεπιδράσεις (όπως παρατήρησαν διάφοροι μελετητές).
«Η κατάργηση των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου από τον ΟΠΕΚ και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός από τις νέες βιομηχανικές χώρες δημιούργησαν νέες συνθήκες που χρειάζονταν νέα αναλυτικά εργαλεία», σημειώνει ο καθηγητής.
Έκτοτε δεν αρκεί μόνο το γνωστικό αντικείμενο των διεθνών σχέσεων για να συλλάβει και να προσδιορίσει το πώς οι χώρες επηρέασαν το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και αντίστροφα (χρειάζονται και οι οικονομικές μετρήσεις). Άρα χρειάζεται ένας συνδυασμός από αναλυτικά εργαλεία που να ενσωματώνει όλες αυτές τις προσδιοριστικές μεταβλητές. Έτσι βαθμιαία θεσπίζεται το νέο πεδίο μελέτης της διεθνούς πολιτικής οικονομίας.
Από τη μία η Κίνα από την άλλη η διεθνής οικονομική κρίση που αναβίωσε τη σημασία του έθνους κράτους στο διεθνές στερέωμα υποβιβάζοντας παράλληλα την Ευρωπαϊκή Ένωση, επέβαλαν το συνδυαστικό αυτό μοντέλο μελέτης της παγκόσμιας οικονομίας και του ρόλου των κρατών μέσα σε αυτήν. Τον συνδυασμό των δεικτών μέτρησης και την ανάδειξη των συσχετισμών τους ώστε να αναπτυχθούν και νέοι δείκτες αξιολόγησης.
Ακολουθώντας τη σκέψη του Τζέρι Ζ. Μούλερ (Jerry Z. Muller, The Tyranny of Metrics), ο Ρουκανάς εξηγεί ότι η φυσική τάση για απλοποίηση των προβλήματων στα πιο εύκολα μετρήσιμα στοιχεία, προκύπτει από την ανθρώπινη ανάγκη εξάληψης της αβεβαιότητας. Οι αριθμητικές πληροφορίες σκέτες εμφανίζονται πιο βέβαιες και έγκυρες από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. «Αυτή η απλούστευση μπορεί να οδηγήσει σε στρέβλωση, δεδομένουν ότι όταν κάποια πράγματα γίνονται συγκρίσιμα, αυτό συχνά συνεπάγεται ότι χάνουν το πλαίσιο, την ιστορία και τη σημασία τους».
Ανάμεσα στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του πολυσχιδή καθηγητή περιλαμβάνεται η μελέτη της οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Ανατολικής Μεσογείου και στις αναδυόμενες οικονοµίες. Ειδικά όσον αφορά τις σχέσεις τους µε την ΕΕ.
Μελετά ταυτόχρονα και τις επιδράσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης στο σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Εξετάζει τη διαμόρφωση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος υπό το πρίσμα των αναδυόμενων οικονομιών στην παγκόσμια οικονομία.
Στη συγκεκριμένη μονογραφία του ο Ρουκανάς επιλέγει τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ανατολική Ασία, τη Γερμανία, την Ελλάδα.
Αναλύει ενδελεχώς τα θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη, τους δείκτες μέτρησης της οικονομικής παγκοσμιοποίησης (δείκτης ρυθμιστικών περιορισμών για τις άμεσες ξένες επενδύσεις, δείκτης παγκοσμιοποίησης, δείκτης εμπιστοσύνης άμεσων ξένων επενδύσεων). Ύστερα προχωράει στους δείκτες μέτρησης της καινοτομίας (για παράδειγμα, διεθνή δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας και δείκτης καινοτομίας Bloomberg, μεταξύ άλλων). Αξιολογεί τους δείκτες οικονομικής ελευθερίας και ευημερίας και έπειτα τη μέτρηση της ανταγωνιστικότητας.
Αναφέρει τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (Standard and Poor’s, Moody’s Investors Service, Fitch Ratings) και συνάγει τα συμπεράσματά του. Ύστερα προχωράει στους μετρητές του εμπορίου και στην προσέγγιση του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Σε αυτό το πλαίσιο με αντίστοιχα κεφάλαια εμβαθύνει στους δείκτες εμπορίου της παγκόσμιας τράπεζας, στις επιδόσεις των χωρών στους δείκτες της Παγκόσμιας Τράπεζας, στους δείκτες συνδεσιμότητας λιμένων και επιδόσεων εφοδιαστικής. Τέλος προσμετράται η μέτρηση πολιτικού κινδύνου (δείκτες για τα ευάλωτα κράτη, την παγκόσμια ειρήνη, την αντίληψη της διαφθοράς).
Στο σύνολό του, το βιβλίο Η πολιτική οικονομία της μέτρησης και της αξιολόγησης των κρατών μοιάζει πράγματι με πλήρη εισαγωγή σε ένα νεότευκτο γνωστικό αντικείμενο. Ο Ρουκανάς συμβάλλει ολοφάνερα στη θεμελίωσή του.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Σπυρίδων Α. Ρουκανάς είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς στο γνωστικό αντικείμενο της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας. Αποφοίτησε από το τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (2003).
Πραγματοποίησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Διεθνή Πολιτική Οικονομία (Master of Arts in International Political Economy) στο University of Leeds της Μεγάλης Βρετανίας (2004).
Είναι διδάκτορας του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (2008).
Διδάσκει ως Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στη Θεματική Ενότητα Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου.
Επίσης διδάσκει ως Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου το μάθημα «Οικονομικά για τη Διαχείριση του Δημόσιου Τομέα» με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας και επιπλέον έχει διδάξει στα ακόλουθα Μεταπτυχιακά Προγράμματα: «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», «ENERGY: Strategy, Law & Economics», «Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία», «BRICS: Οικονομία – Κοινωνία – Εξωτερική Πολιτική» και «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Πολιτικές στην Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Έρευνα», Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, «Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία» και «Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτικές», Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, «Οικονομική και Διοίκηση για Μηχανικούς», Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και «Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης» της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
