Ό,τι χάθηκε δεν ανακτάται

Τώρα που ολοκληρώθηκαν οι σεμνές τελετές για τα 200 χρόνια της Επανάστασης, είναι αναγκαίο να στρέψουμε το βλέμμα όχι στα επόμενα 200 χρόνια αλλά τουλάχιστον στην επόμενη πενταετία.

Παρά τα σαφή σημάδια για το αντίθετο, πολλοί σκέπτονται, αποφασίζουν και λειτουργούν με την λογική της επιστροφής στην κανονικότητα που υπήρχε πριν το ξέσπασμα της πανδημίας.

Κατανοητή η τάση. Το καινούργιο τρομάζει. Το καινούργιο και το αβέβαιο τρομάζει περισσότερο. Το παρελθόν ανακαλύπτεται ως καταφύγιο από το παρών και το μέλλον.

Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει, όμως. Σταδιακά η συγκεκριμένη πανδημία του SARS-COV -2 τίθεται υπό έλεγχο. Το λιανεμπόριο και η εστίαση θα λειτουργήσουν. Ο τουρισμός το ίδιο. Τα μέτρα στήριξης σταδιακά θα αποσύρονται. Η εφορία θα ξαναγίνει κυνηγός. Οι τράπεζες θα σταματήσουν τα κάνουν τα στραβά μάτια.

Τότε θα ανακαλύψουμε ότι η οικονομία έχει αλλάξει, Σιωπηλά, σχεδόν ύπουλα. Το ίδιο και η κοινωνία.

Πόσα εμπορικά καταστήματα, πόσα εστιατόρια, πόσα ξενοδοχεία θα ανοίξουν ξανά; Κι απ’ αυτά που θα ανοίξουν πόσα θα επιβιώσουν τελικά; Πόσα θα μείνουν σε ελληνικά χέρια και πόσα θα περάσουν σε ξένα – διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει, εξάλλου;

Με ποια κριτήρια θα αποφασίσουν κυβερνήσεις και τράπεζες για την επιβίωση μίας επιχείρησης; Οι  πληροφορίες που με έπαρση επικαλούνται τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, είναι αόριστες και υπογραμμίζουν περισσότερο την κυριαρχία της αβεβαιότητας και λιγότερο την ύπαρξη ενός συγκροτημένου πλάνου. Στην ουσία δεν απαντούν καν στο ερώτημα—διότι κανείς δεν γνωρίζει και τίποτα δεν έχει αποφασιστεί.

Με σπουδή υπέβαλλε η χώρα  μας το σχέδιο της για την χρήση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (NGEU). Θα πρέπει να είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα ετοίμασε ρεαλιστικό πενταετές σχέδιο για την ανάπτυξη της χώρας. Στην Ε.Ε. εναπόκειται να αποφασίσει αν το σχέδιο συνάδει με τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές και, το κυριότερο, αν οδηγεί σε μία ανθεκτική (resilient) ανάκαμψη και οικονομία.

Μία ακόμη στιγμή αλήθειας.

Το κυριότερο, όμως, αφορά τον χαμένο χρόνο, το χαμένο έδαφος. Ότι χάθηκε δεν ανακτάται. Ο τζίρος που χάθηκε δεν ανακτάται – διότι ο καταναλωτής έχει ήδη απομακρυνθεί από τα καταναλωτικά πρότυπα της αστακομακαρονάδας, των μοδάτων επώνυμων προϊόντων, της ανικανοποίητης τάσης για νέες αγορές.

Ποιος θα περίμενε την αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες, μετά την ραγδαία πτώση τους στην τελευταία δεκαετία;

Οι επενδύσεις που δεν έγιναν δεν αναπληρώνονται –διότι τα κεφάλαια δεν θα είναι διαθέσιμα, όσα δάνεια και να πάρουμε, όσες επιδοτήσεις κι αν απορροφήσουμε. Διότι, σε κάθε οικονομία υπάρχουν «στενωποί» στην ροή των υλικών, στην διαθεσιμότητα των ανθρώπινων πόρων, στην επάρκεια των υποδομών.

Ποιος θα περίμενε τις καταστροφές που έχει φέρει η κλιματική αλλαγή στην Αττική αλλά και σε όλη τη χώρα;

Διότι, πολύ συχνά, σχέδια που έγιναν πριν την πανδημία δεν είναι στην μετά-covid εποχή το ίδιο επίκαιρα, δεν θα έχουν την ίδια προοπτική, δεν θα εμποτίζονται από την ίδια έμπνευση.

Ποιος θα περίμενε ότι η Ελλάκτωρ δεν θα συμμετείχε στο μεγαλύτερο έργο παραχώρησης της χώρας;

Θα προσπαθήσουμε να αλλάξουμε το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας, και θα ανακαλύψουμε ότι οι κατασκευές και ο λιγνίτης δύσκολα χάνουν την πρωτοκαθεδρία τους.

Ποιος θα περίμενε ότι εν μέσω της πανδημίας οι επενδύσεις στα σπίτια δεν θα υπέφεραν; Ή, ότι το σχέδιο απολιγνιτοποίησης θα απαιτούσε τόση δουλειά και σε τόση λεπτομέρεια, σε τόσο βάθος χρόνου και με τόσες παρενέργειες που τρομάζουν όλους τους παίκτες στον τομέα της ενέργειας;

Οι κρατικές προκαταβολές που δόθηκαν θα πρέπει να αποπληρωθούν. Οι φορολογικές υποχρεώσεις που αναβλήθηκαν θα επανέλθουν. Οι εισφορές που δεν πληρώθηκαν θα χρειάζεται να καλυφθούν. Οι δόσεις για τα στεγαστικά, καταναλωτικά, επιχειρηματικά δάνεια θα σηκώσουν και πάλι κεφάλι.

Σχεδόν κανένας δεν θα είναι πιο πλούσιος στην μετά-covid εποχή – εκτός από τα σουπερμάρκετ, τα φαρμακεία, τις εταιρείες τεχνολογίας και ορισμένες από τις αλυσίδες αξίας.

Όλα αυτά θα συμβαίνουν σ’ ένα παγκόσμιο περιβάλλον έντονων συγκρούσεων και αυξημένου κινδύνου. Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλεί τις δημοκρατίες να συσπειρωθούν κατά του αυταρχισμού, όταν η πρόκληση γίνεται ασθμαίνως αποδεκτή από την άλλη πλευρά, όταν η παγκοσμιοποίηση υποσκάπτεται από την εθνική αναγκαιότητα (φάρμακα και computer chips) αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό της (Ever Given στο Σουέζ), τότε είναι η ώρα που οφείλουμε να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε πως θα ετοιμαστούμε για μία τελείως διαφορετική σε σύγκριση με το παρελθόν επόμενη ημέρα.