Η πρόταση για την άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, που διατυπώθηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Παύλο Μαρινάκη, δεν είναι μια απλή μεταρρυθμιστική ιδέα. Είναι πολιτική δήλωση με βαρύ ιδεολογικό φορτίο.

Παρουσιάζεται ως λογική, να μπορεί δηλαδή το κράτος να απαλλάσσεται από επίορκους, διεφθαρμένους ή απόντες υπαλλήλους. Στην πραγματικότητα υπονομεύει τον πυρήνα της δημόσιας διοίκησης: τη σταθερότητα και την ανεξαρτησία.

Κανένα σοβαρό κράτος δεν βασίζεται σε δημόσιους υπαλλήλους που εξαρτώνται από τις διαθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Η μονιμότητα δεν είναι προνόμιο, είναι θεσμική ασπίδα. Διασφαλίζει ότι ο εκπαιδευτικός, ο νοσηλευτής, ο υπάλληλος του υπουργείου, ο ελεγκτής, δεν θα απολυθούν επειδή δυσαρέστησαν έναν υπουργό ή γιατί δεν συμμετείχαν στον προεκλογικό μηχανισμό κάποιου κόμματος. Η ιστορική εμπειρία διδάσκει ότι η κομματική εξάρτηση της διοίκησης οδηγεί στο ρουσφέτι και την ανασφάλεια. Οδηγεί τους απολυμένους στην πλατεία όπου κλαίνε. Και κλαίνε μετά από κάθε αλλαγή ηγεσίας, τόσο συχνά ώστε η πλατεία να ονομαστεί «Κλαυθμώνος».

Η μονιμότητα καθιερώθηκε ως ασπίδα απέναντι στην αυθαίρετη απόλυση και την άδικη μετάθεση. Δεν θεσμοθετήθηκε για να προστατεύει τους ακατάλληλους. Θεσμοθετήθηκε για να αποτρέψει την κατάχρηση εξουσίας. Ο Παύλος Μαρινάκης ανέφερε τις προθέσεις της κυβέρνησης πιθανότατα για να υπάρξουν αντιδράσεις, να αξιολογηθούν και να ακολουθήσει το κοινωνικό μασάζ. «Διαχρονικά η Νέα Δημοκρατία πίστευε ότι πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση για τον καθένα άρα και στο δημόσιο και η αξιολόγηση πρέπει να έχει και συνέπειες. Το ποιες θα είναι και αν θα φτάσουμε στην άρση της μονιμότητας, θα συζητηθεί την ώρα της συνταγματικής αναθεώρησης και στον σωστό χρόνο».

Ποιος θα κάνει άραγε την αξιολόγηση στους έλληνες δημοσίους υπαλλήλους; Μήπως θα βρεθεί ένας δικός μας κροίσος, πετυχημένος βιομήχανος που θα δίνει εντολές για μαζικές απολύσεις; Δείτε τι έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τον «κύριο Τέσλα». Είχε ενδιαφέρον αυτή η εξέλιξη. Παρά την ακραία εργοδοτική βία, υπήρξαν χειροκροτητές των μαζικών απολύσεων. Τεμπέληδες όλοι, άχρηστοι όλοι, δεν λογοδοτούν, δεν παράγουν, είναι παράσιτα που ζουν σε βάρος των φορολογούμενων. Οι δημόσιοι υπάλληλοι κρίνονται με βάση τα στερεότυπα που υπάρχουν για αυτούς, στερεότυπα σαν κι αυτά που δεν τολμά κανείς να αρθρώσει για φυλές ανθρώπων, για πιστούς θρησκειών, για κοινωνικές ομάδες. Κανείς δεν τολμά να πει ότι οι εβραίοι είναι έτσι κι έτσι, οι γκέι είναι αυτό κι αυτό αλλά άνετα μπορούν να τσουβαλιάζουν τους δημοσίους υπαλλήλους ως τεμπελχανάδες.

Να αναφέρουμε και το παράδειγμα της Ουγγαρίας όπου η κατάργηση της μονιμότητας χρησιμοποιήθηκε για την πειθάρχηση των δημόσιων λειτουργών, ιδίως στον χώρο της εκπαίδευσης και της δικαιοσύνης. Είναι αυτό το παράδειγμα που θέλουμε να ακολουθήσουμε;

Η Ελλάδα δεν έχει φτάσει ακόμη σε τέτοιες ακρότητες. Υπογραμμίζουμε το «ακόμη» γιατί δεν ξέρουμε ποτέ τί μας ξημερώνει. Όταν μπαίναμε στην ευρωζώνη, δεν φανταζόμασταν ότι θα ακολουθήσουν Μνημόνια. Όταν εξαπλωνόταν ο ιός, δεν φανταζόμασταν ότι θα ακολουθήσει εγκλεισμός. Όταν λοιπόν μιλάμε για συνταγματική αναθεώρηση, δεν ξέρουμε αν θα έρθουν τα πάνω κάτω στις βεβαιότητες. Η κυβέρνηση πάντως επιχειρεί να διασκεδάσει τις ανησυχίες λέγοντας ότι η πρόταση δεν αφορά τους «καλούς υπαλλήλους» και ότι θα απομακρύνονται μόνο όσοι αποδεδειγμένα είναι επίορκοι ή συστηματικά απόντες. Αλλά αυτό ήδη ισχύει.

Υπάρχουν πειθαρχικά όργανα, υπάρχουν θεσμικές διαδικασίες και οι περιπτώσεις διαφθοράς ή αδικαιολόγητης απουσίας μπορούν να αντιμετωπιστούν εντός του υφιστάμενου πλαισίου. Ναι, να γίνουν οι διαδικασίες πιο γρήγορες. Ναι, να εφαρμόζονται οι αποφάσεις αλλά χωρίς να απειλείται το σύνολο. Αντί για άρση μονιμότητας, να μιλήσουμε για ενίσχυση της λογοδοσίας και αναβάθμιση των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου. Ο υπάλληλος δεν πρέπει να φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του αν κάνει το σωστό και δυσαρεστήσει κάποιον προύχοντα που έχει γνωριμίες σε υψηλά ισταμένους.

Η μονιμότητα λοιπόν δεν είναι το πρόβλημα. Είναι μέρος της λύσης, εφόσον συνοδεύεται από διαφάνεια και κανόνες. Το κράτος δεν χτίζεται με ενοικιαζόμενους υπαλλήλους ούτε με συμβασιούχους που είναι όμηροι κάθε υπουργού. Αυτό που ο Παύλος Μαρινάκης επιχειρεί να παρουσιαστεί ως εξυγίανση, στην πραγματικότητα είναι θεσμική απορρύθμιση.