Νέος δικαστικός χάρτης: 4 κορυφαίοι δικηγόροι εξηγούν τα υπέρ και τα κατά της ριζικής μεταρρύθμισης

Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που αναμένεται να ψηφιστεί σύντομα έχει δημιουργήσει πληθώρα αντιδράσεων τόσο από τους δικαστηριακούς όσο και από τους δικηγορικούς κύκλους οι οποίοι προχωρούν σε αποχή. Πρόκειται αναμφίβολα για μια τολμηρή πρωτοβουλία, όπως άλλωστε μας έχει συνηθίσει το τελευταίο διάστημα η ηγεσία του Υπουργείου υπό τον Γιώργο Φλωρίδη. Τέσσερις εταίροι εκ των κορυφαίων δικηγορικών εταιρειών που ασχολούνται με τη δικαστηριακή πρακτική εκφράζουν στο Mononews την άποψή τους.

Το νομοσχέδιο για τον νέο δικαστικό χάρτη προσπαθεί να λύσει ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Το πώς θα βελτιωθεί και κυρίως θα επιταχυνθεί η απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που αγγίζει έμμεσα όλη τη χώρα τόσο σε θεσμικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.

«Θεωρώ πως ουδείς σώφρων άνθρωπος, έστω και ελαφρά σκεπτόμενος, δεν έχει διαπιστώσει ότι η Δικαιοσύνη είναι βαριά ασθενής χρήζουσα άμεσης, δραστικής και αποτελεσματικής θεραπείας. Παρομοίως, εικάζω πως όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η αποτελεσματική δικαιοσύνη (δηλαδή η δικαιοσύνη που είναι ταυτόχρονα ποιοτική και ταχεία) συμβάλλει στην προσέλκυση επενδύσεων, αφού ενισχύει την  εμπιστοσύνη των επενδυτών, αλλά και των πολιτών στους θεσμούς εν γένει, μειώνοντας παράλληλα το κόστος που η καθυστέρηση στην απονομή της συνεπάγεται για όλους, ακόμη και για το ίδιο το Δημόσιο» το αποτυπώνει εμφατικά ο Γιάννης Κυριακίδης, Διαχειριστής Εταίρος και επικεφαλής δικαστικού τμήματος της δικηγορικής εταιρείας ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ.

Η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης είναι απτή σε συγκεκριμένους αριθμούς που η κυβέρνηση τους γνωρίζει καλά, όπως γνωρίζει και ότι είναι άκρως προβληματικοί. «Μια από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, που σκοπεύει να υλοποιήσει η Κυβέρνηση κατά την τρέχουσα τετραετία, είναι και η επίλυση του επί μακρόν άλυτου προβλήματος της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης. Σήμερα, για να τελεσιδικήσει μία υπόθεση χρειάζεται κατά μέσο όρο 1482 ημέρες (4 χρόνια), ενώ ο αντίστοιχος μέσος χρόνος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται στις 637 ημέρες. Προς τον σκοπό, λοιπόν, σύγκλισης της χώρας μας με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, ένας νέος δικαστικός χάρτης σχεδιάζεται να τεθεί σε εφαρμογή από το νέο δικαστικό έτος, ήτοι από τον Σεπτέμβριο 2024» εξηγεί ο Νίκος Αναστόπουλος, Partner, Politis & Partners.

Υπό αυτή, λοιπόν, την προβληματική και με τον παραπάνω στόχο, ο νέος δικαστικός χάρτης φιλοδοξεί να κατανείμει αποτελεσματικότερα την ύλη του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, έτσι ώστε να σταματήσει το φαινόμενο, όπου το 50% των δικαστών αναλαμβάνει το 80% της ύλης. Με αυτόν τον τρόπο, υπολογίζεται ότι θα επιτευχθεί σημαντική μείωση του χρόνου έκδοσης αποφάσεων στον πρώτο βαθμό.

Ωστόσο, το νομοσχέδιο έχει ξεσηκώσει έντονες αντιδράσεις. Ορισμένοι δικηγορικοί σύλλογοι της χώρας και τοπικοί φορείς αντιδρούν για την κατάργηση του Ειρηνοδικείου στην έδρα τους, ενώ στην Αθήνα ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών ανακοίνωσε δημοψήφισμα για τη δημιουργία πέντε περιφερειακών Πρωτοδικείων στην Αττική λόγω τριχοτόμησης του Πρωτοδικείου Αθηνών, εκφράζοντας δυσαρέσκεια για την επικείμενη δυσκολία που θα επέλθει στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος.

Υπό αυτό το πρίσμα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μας μιλήσουν οι ειδικοί επί του θέματος, αποτυπώνοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του νομοσχεδίου.

Οι κυριότερες αλλαγές

Οι αλλαγές στον δικαστικό χάρτη κινούνται κατά βάση σε δύο άξονες. Αφενός στην ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων και αφετέρου στη χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων της χώρας.

Η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας θα γίνει μέσω της συγχώνευσης των Ειρηνοδικείων με τα Πρωτοδικεία.

Αυτή τη στιγμή, οι Ειρηνοδίκες δικάζουν αστικές υποθέσεις αξίας έως 20.000 ευρώ, ενώ δεν δικάζουν καθόλου ποινικές υποθέσεις, καθώς τα πταίσματα έχουν καταργηθεί υπό τον νέο Ποινικό Κώδικα.

Από την άλλη, οι Πρωτοδίκες δικάζουν αστικές υποθέσεις αξίας από 20.000 ευρώ και άνω καθώς και όλες τις ποινικές υποθέσεις πρώτου βαθμού.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι Πρωτοδίκες να επωμίζονται μεγάλο βάρος και να καθυστερούν την έκδοση αποφάσεων λόγω του μεγάλου όγκου υποθέσεων. Επομένως, αναμένεται ότι με τη συνδρομή των Ειρηνοδικών θα επιτευχθεί καλύτερη κατανομή και θα βελτιωθεί ο χρόνος εκδίκασης.

Τις μεγαλύτερες αντιδράσεις, πάντως, έχει προκαλέσει ο δεύτερος άξονας του νομοσχεδίου, ήτοι η χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ανωτέρω ενοποίησης. Συγκεκριμένα, τα 63 Ειρηνοδικεία που βρίσκονται στην έδρα των Πρωτοδικείων θα καταργηθούν, κάτι που είναι επόμενο, αφού θα αποτελούν πλέον μέρος των Πρωτοδικείων.

Το πρόβλημα είναι ότι από τα υπόλοιπα Ειρηνοδικεία, δηλαδή από αυτά που δεν βρίσκονται στην έδρα του Πρωτοδικείου, τα μισά περίπου θα αναβαθμιστούν σε περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείου και τα υπόλοιπα μισά θα καταργηθούν.  Αυτή η παρέμβαση, όπως είναι λογικό, συναντά τη δυσφορία των τοπικών φορέων των περιοχών, όπου τα Ειρηνοδικεία καταργούνται, τόσο για λόγους κύρους όσο και για πρακτικούς λόγους μετακίνησης και δυσκολίας στις καθημερινές υποθέσεις.

Παράλληλα, στην Αθήνα το Πρωτοδικείο διαχωρίζεται σε Ποινικό και Πολιτικό, στεγαζόμενο σε διαφορετικά κτίρια (το πρώτο στην Ευελπίδων και το δεύτερο στη Λουκάρεως), ενώ επιπλέον από το νέο δικαστικό έτος θα λειτουργήσουν τρία περιφερειακά Πρωτοδικεία, στο Μαρούσι, το Κορωπί και το Περιστέρι.

Πώς εκτιμούν αυτές τις αλλαγές δικηγόροι του χώρου;

Νίκος Αναστόπουλος, Politis & Partners: Ριζική αλλαγή της μέχρι σήμερα δομής του δικαστικού συστήματος

Ο Νίκος Αναστόπουλος, Partner, Politis & Partners, εκτιμά θετικά την εν λόγω μεταρρύθμιση, δίνοντας έμφαση στον απώτερο στόχο της σύγκλισης του χρόνου τελεσιδικίας με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο:

«Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει από τους αρμόδιους φορείς, η παρατηρούμενη καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων οφείλεται εν πολλοίς στην ανισοκατανομή του έργου των δικαστών στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας.

Με την εφαρμογή του νέου δικαστικού χάρτη, που προβλέπει την ενοποίηση των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων της χώρας, των Πρωτοδικείων και των Ειρηνοδικείων, η Κυβέρνηση στοχεύει στη ριζική αλλαγή της μέχρι σήμερα δομής του δικαστικού συστήματος, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ενιαίο σώμα δικαστών, με περίπου 2.100 λειτουργούς στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, καθώς μεταξύ των σκοπών του νομοσχεδίου, τίθεται η ορθολογικότερη αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού που υπηρετεί στη δικαιοσύνη.

Ο παραπάνω σχεδιασμός φαίνεται να είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Με την εφαρμογή των αλλαγών, εκτιμάται ότι ο χρόνος τελεσιδικίας θα συγκλίνει προς τον αντίστοιχο μέσο χρόνο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συγκεκριμένα, με την ενοποίηση προσδοκάται να υπάρξει αρχικά μία βελτίωση 17% – 24% στον χρόνο έκδοσης αποφάσεων στον πρώτο βαθμό, ενώ σε βάθος τετραετίας και σε συνδυασμό με λοιπές αλλαγές στη δικονομία, τη μεταφορά δικαστικής ύλης στους δικηγόρους (βλ. προσφάτως ψηφισθέντα Ν. 5095/2024) και τη βελτίωση αναλογίας δικαστικών υπαλλήλων προς τους δικαστές του πρώτου βαθμού προσδοκάται η πλήρης προσέγγιση προς τον μέσο ευρωπαϊκό όρο έκδοσης αποφάσεων».

Γιάννης Κυριακίδης, ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ: Η ριζοσπαστικότητα των αλλαγών αναπτερώνει τις προσδοκίες

Όπως εξηγεί ο Γιάννης Κυριακίδης, Διαχειριστής Εταίρος και επικεφαλής δικαστικού τμήματος της δικηγορικής εταιρείας ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, η προσπάθεια εξορθολογισμού της δικαιοσύνης δεν είναι καινοφανής, ωστόσο μέχρι τώρα καμία μεταρρύθμιση δεν έχει αποδώσει τα δέοντα:

«Τα τελευταία 25 χρόνια (για να μην πάμε πιο πίσω), έχουν επιχειρηθεί πολλές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης (πολιτικής, ποινικής και διοικητικής) από όλους τους διατελέσαντες Υπουργούς της περιόδου αυτής, άλλοτε δραστικές, και άλλοτε λιγότερο ουσιώδεις. Πάρα ταύτα, η κοινή παραδοχή είναι ότι ο μέσος χρόνος εκδίκασης των υποθέσεων δεν μειώθηκε. Σε πολλές διαδικασίες, μάλιστα, ίσως και να αυξήθηκε. Η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων της χώρας, που προωθεί σήμερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης υπό τον Υπουργό κ. Γ. Φλωρίδη, είναι αναμφίβολα μια τολμηρή τομή. 

Κατά την άποψή μου, η μεταρρύθμιση αυτή είναι στη σωστή κατεύθυνση, αφού με αυτό τον τρόπο θα αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των δικαστών που θα δικάζουν υποθέσεις αρμοδιότητας πρωτοδικείου.

Παράλληλα, ορθά επιχειρείται και ένας χωροταξικός εξορθολογισμός με τη θέσπιση του νέου δικαστικού χάρτη, δηλαδή μέσω της χωροταξικής αναδιάρθρωσης των δικαστηρίων της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, ενώ η μεταφορά σημαντικής δικαστικής ύλης στους δικηγόρους φέρεται ικανή να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των δικαστικών λειτουργών.

Το κατά πόσο βέβαια οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα επιφέρουν πράγματι το επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την ταχύτερη, αμεσότερη και ποιοτικότερη απονομή της δικαιοσύνης, μένει να αποδειχθεί στην πράξη. Η προϊστορία αναπόφευκτα χαμηλώνει τις προσδοκίες, ίσως η ριζοσπαστικότητα και η ευρύτητα των αλλαγών, αυτή τη φορά, να μπορεί να τις αναπτερώσει».

Κωνσταντίνος Παπαδιαμάντης, POTAMITISVEKRIS: Η χωροθεσία πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις σημερινές κυκλοφοριακές συνθήκες

Ο Κωνσταντίνος Παπαδιαμάντης, Partner, POTAMITISVEKRIS, τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ της ενοποίησης και της χωροταξικής αναδιάρθρωσης, επισημαίνοντας όμως ότι άλλα σημεία του νομοσχεδίου ενδεχομένως είναι απρόσφορα:

«Τα μέτρα της συγχώνευσης των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων (Πρωτοδικείων) και της ένταξης των Ειρηνοδικών στους Πρωτοδίκες είναι θετικά. Η χωροθεσία πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις σημερινές κυκλοφοριακές συνθήκες, όχι αυτές προς πολλών ετών. Είναι σπατάλη πόρων να υπάρχουν περισσότερα Πρωτοδικεία στην ίδια περιφερειακή ενότητα, στο Μεσολόγγι και στο Αγρίνιο για παράδειγμα. Δεν δικαιολογείται ορθολογικά η ύπαρξη και των δύο. Οι Ειρηνοδίκες εν πολλοίς δικάζουν ό,τι και οι Πρωτοδίκες (π.χ. μισθώσεις), απλώς με χαμηλότερου ύψους μισθώματα. Γιατί να μην δικάζουν και μισθώσεις ως Πρωτοδίκες; Τα ίδια νομικά εφαρμόζουν.

Άλλα σημεία του νομοσχεδίου μπορεί να είναι απρόσφορα, όπως επί παραδείγματι η κατάργηση των συμβουλίων στην ποινική διαδικασία, ή εσφαλμένα, π.χ. η κατάργηση πολυμελών ποινικών δικαστηρίων, αλλά όχι η ενοποίηση».

Χρήστος Παρασκευόπουλος, Bernitsas Law: Διαθέτει η πρωτοβουλία τα στοιχεία που συχνά απουσιάζουν από το νομοθετείν στη χώρα; 

Ο Χρήστος Παρασκευόπουλος, Partner, Bernitsas Law, επικεντρώνεται στις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει το νομοσχέδιο, τονίζοντας ότι υπάρχουν προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ώστε να επιτευχθεί η πολυπόθητη επιτάχυνση της δικαιοσύνης:

«Με την παρούσα νομοθετική πρωτοβουλία επιχειρείται η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας και η, μέσω αυτής, καθόλα αναγκαία επιτάχυνση της απονομής της ελληνικής δικαιοσύνης. Διαθέτει, ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή τα στοιχεία που συχνά απουσιάζουν από το νομοθετείν στη χώρα;

Στοιχεία όπως η πραγματική και χωρίς προκαταλήψεις συζήτηση και διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους στην απονομή της δικαιοσύνης, η λεπτομερής και αναλυτική αποτύπωση και κοστολόγηση των πραγματικών αναγκών και ο πλήρης σχεδιασμός, που περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εφαρμογή, στην πράξη και σε επαρκές βάθος χρόνου, των εκάστοτε στόχων του νομοθέτη;

Ιδιαίτερα προβληματίζουν τα εξής: α) η έναρξη της ισχύος του νόμου την 16^η. 9. 2024 και, ειδικά για την Περιφέρεια Αττικής, την 1^η.1.2026, που δεν αφήνει επαρκές διάστημα προετοιμασίας (για την αλλαγή των Κωδίκων και των Κανονισμών των Δικαστηρίων, την τοποθέτηση και μετακίνηση του προσωπικού, την ενοποίηση πληροφοριακών συστημάτων, τη μεταφορά αρχείων, την επιμόρφωση Ειρηνοδικών και την κάλυψη των κενών), β) η διαφαινόμενη αντίδραση των περισσοτέρων εμπλεκομένων φορέων, όπως των δικηγόρων, των Ειρηνοδικών και των δικαστικών υπαλλήλων.

Γνώμη μου είναι ότι αν δεν αντιμετωπιστούν οι ανωτέρω προκλήσεις, από μόνη της η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας της δικαιοσύνης δεν είναι πιθανό να οδηγήσει στην πολυπόθητη επιτάχυνσή της». 

Πρόκειται, επομένως, για ένα ζήτημα που δεν έχει μία απλή απάντηση. Σίγουρα, είναι μια πρωτοβουλία που εκκινεί από σωστό σημείο και προσπαθεί να επιλύσει αποτελεσματικά ένα πρόβλημα πολλών δεκαετιών.

Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να μη λάβουμε υπόψη τις αντιδράσεις των εμπλεκόμενων φορέων, ειδικά όταν τα αιτήματά τους αφορούν και άλλες απαραίτητες κινήσεις που πρέπει να γίνουν, όπως η ενίσχυση των δικαστηρίων με ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνικές υποδομές, αλλά και η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης.

Αν και η τελευταία δύσκολα μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι δεν έχει προχωρήσει σημαντικά.

Διαβάστε επίσης:

Τατιάνα Μπλάτνικ – Νικόλαος: Η οικογενειακή τραγωδία, ο μεγάλος έρωτας, ο παραμυθένιος γάμος και το βελούδινο διαζύγιο

Ozempic-Zepbound: Η φρενίτιδα για την απώλεια βάρους, οι ελλείψεις και το κυνήγι για τα μαϊμού-προϊόντα

Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα: Πόσο ακόμη θα αντέχει να φέρνει εις πέρας την αποστολή της;