HPV: Παρόν και μέλλον

Ο HPV (human papilloma virus – ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων) είναι ιός που μολύνει το δέρμα και τους βλεννογόνους.

Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί πάνω από 200 στελέχη υπότυποι του ιού, από τους οποίους οι 40 είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενοι γιατί μολύνουν το δέρμα και τους βλεννογόνους του κατώτερου γεννητικού συστήματος και της περιοχής του πρωκτού.

Η μόλυνση από τον ιό HPV είναι σήμερα το πιο συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Υπολογίζεται πως η πιθανότητα ενός ατόμου μέχρι την ηλικία των 50 ετών να μολυνθεί από κάποιον ή κάποιους υπότυπους του HPV είναι περίπου 75 – 80 %.

Οι γεννητικοί τύποι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες χαμηλού και υψηλού κινδύνου. Η ομάδα χαμηλού κινδύνου περιλαμβάνει τους HPV 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61 ,72, 73, 81 και άλλους και προκαλούν κατά κανόνα καλοήθεις αλλοιώσεις. Τα γνωστά οξυτενή κονδυλώματα προκαλούνται συνήθως από τους HPV 6 και 11. Η ομάδα υψηλού κινδύνου περιλαμβάνει τους HPV 16, 18, 26, 31, 33, 34, 35, 39, 45, 51, 50,  25, 35, 45, 85, 09, 66, 68, 73, 82 κτλ.

Υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα η μόλυνση και φλεγμονή από αυτούς τους τύπους HPV των κυττάρων της γεννητικής περιοχής να οδηγήσει σε δυσπλαστικές-κακοήθεις εξαλλαγές των κυττάρων και καρκίνο. Ο κίνδυνος αφορά κυρίως τον τράχηλο αλλά και τον πρωκτό, τον κόλπο και τον  στοματοφάρυγγα. Από την ομάδα υψηλού κινδύνου η πιο επικίνδυνη είναι η HPV 16 και HPV 18.

Πρέπει να τονιστεί ότι ενώ η λοίμωξη από ογκογόνο ίο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καρκινογένεση (το 99 % του καρκίνου του τραχήλου οφείλεται στον HPV), για να εξελιχθεί η μόλυνση και να οδηγήσει σε καρκινογένεση πρέπει να συνυπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες όπως χαμηλό ανοσοποιητικό, γενετικοί παράγοντες, κάπνισμα και άλλοι. Έτσι εξηγείται η μεγάλη διαφορά των ποσοστών του καρκίνου απ’ αυτόν της μόλυνσης από τον ιό.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί την 4η συχνότερη κακοήθη νόσο των γυναικών παγκοσμίως (μετά από το Ca μαστού, εντέρου, πνευμόνων). Στον αναπτυσσόμενο κόσμο αποτελεί την Νο1 αιτία θανάτου γυναικών από καρκίνο.

Στην Ευρώπη σήμερα περίπου 33.500 γυναίκες εμφανίζουν κάθε χρόνο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και απ’ αυτές οι 15.000 πεθαίνουν.

Στην Ελλάδα στη δεκαετία του ’90, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου ήταν 9,29/100.000 γυναίκες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 35 ετών, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η συχνότητα του καρκίνου τραχήλου στη χώρα μας δεν παρουσίασε καμία απολύτως μείωση. Το γεγονός μάλλον οφείλεται στο ότι το ποσοστό των Ελληνίδων που υποβάλλονται τακτικά σε έλεγχο με τεστ Παπανικολάου είναι μόνο 30 %.

 Μετάδοση

Γίνεται κυρίως με κολπική ή πρωκτική επαφή χωρίς προφυλακτικό. Ο κίνδυνος είναι αυξημένος όταν συνυπάρχουν αμυχές ή φλεγμονή των βλεννογόνων. Μικρότερη πιθανότητα μετάδοσης υπάρχει με κολπική ή πρωκτική επαφή με προφυλακτικό, με στοματογεννητική επαφή ή με έντονη τριβή της γεννητικής χώρας με γεννητικά όργανα, ξένα σώματα η δάκτυλα. Η πιθανότητα μετάδοσης από πετσέτες, πόμολα, τουαλέτα ελέγχεται.

 Πρόληψη

Ετήσιος έλεγχος του πληθυσμού με τεστ Παπανικολάου. Εκτός του κλασικού χρησιμοποιείται πλέον και κυτταρολογία υγρής φάσης thin-prep.

 Χρήση HPV τεστ δηλαδή τεστ που ανιχνεύει το γονιδίωμα του ιού ή πρωτεΐνες μεταφοράς που δείχνουν κατά πόσο ενεργή είναι η λοίμωξη από τον ιό.

 Εμβολιασμός

Ο μοναδικός τρόπος προφύλαξης από την μετάδοση του ιού είναι ο εμβολιασμός πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Στην Ελλάδα παρέχεται δωρεάν  μέχρι την ηλικία των 18 ετών καθώς και σε γυναίκες έως 26 ετών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως ασθενείς με HIV.

Κυκλοφορούν τρία εμβόλια: ένα διδύναμο, ένα τετραδύναμο και ένα πρόσφατο εννιαδύναμο που καλύπτει εννιά τύπους του ιού, οι οποίοι ενοχοποιούνται για το 90 % των κονδυλωμάτων και περισσότερο από το 90 % του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και την πλειονότητα των καρκίνων της πρωκτoγεννητικής περιοχής.

Η επιστημονική κοινότητα ελπίζει πως με την ευρεία χρήση του εμβολιασμού, σε λίγα χρόνια ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θα είναι πραγματικά μια σπάνια ασθένεια.

Στο πρόσφατο συνέδριο της εταιρείας Ευρωπαϊκής Γυναικολογικής Ογκολογίας που έγινε στην Αθήνα, οι προσπάθειες στρέφονται προς την παραγωγή εμβολίων ενταγμένων στον παιδικό εμβολιασμό έως την ηλικία των 8 ετών, όπου η ανοσοαπάντηση δηλαδή η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι πιο ισχυρή και πιθανά θα χρειάζεται μία μόνον δόση. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ πιο οικονομικό για τους προϋπολογισμούς των χωρών, ενώ θα τύγχανε και μεγαλύτερης συμμόρφωσης.