ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
του Dominic Lutyens
Το μνημειώδες κτήριο του Amin Taha στον αριθμό 15 της Clerkenwell Close στο Λονδίνο βρίθει αρχιτεκτονικών και γεωλογικών ιστορικών στοιχείων. Σχεδιασμένο από το αρχιτεκτονικό γραφείο του Amin Taha, την Groupwork, το ιδιόμορφο αυτό κτήριο αποτελείται από έναν στιβαρό εξωτερικό σκελετό από ασβεστόλιθο, στην επιφάνεια του οποίου υπάρχουν διάσπαρτα απολιθώματα 150 εκατομμυρίων ετών. Κι όμως… Αυτό το πολυβραβευμένο κατασκευαστικό έργο, που τόσο έχει υμνηθεί από διάφορους κριτικούς, βρίσκεται υπό άμεση απειλή κατεδάφισης. Προς το παρόν, όμως, το πενταώροφο κτήριο στεγάζει την οικογενειακή κατοικία του Taha στον πάνω όροφο – με κορωνίδα ένα roof garden που σχεδιάστηκε έτσι ώστε να προάγει τη βιοποικιλότητα – και διάφορα άλλα διαμερίσματα, συν το studio της Groupwork στο ισόγειο και το υπόγειο του κτηρίου. Το κτήριο του Amin Taha, το οποίο βρίσκεται σε μια περιοχή που θεωρείται διατηρητέα, τον έχει εμπλέξει σε μια παρατεταμένη αντιπαράθεση με το δημοτικό συμβούλιο του Islington, κυρίως λόγω των υλικών που έχουν χρησιμοποιηθεί στην πρόσοψή του.
Αρχικά σχεδιασμένο το 2012 με πρόσοψη από ορείχαλκο, το κτήριο αποπερατώθηκε το 2017 αλλά με πέτρα. Ως εκ τούτου, οι τοπικές Αρχές θεώρησαν ότι η τελική κατασκευή δεν είχε πάρει άδεια και εξέδωσαν εντολή κατεδάφισης, κατά της οποίας έχει ασκηθεί έφεση.
Οι FT συνάντησαν τον αρχιτέκτονα Amin Taha στο πανύψηλο υπόγειο γραφείο του, όπου οι τοίχοι από εκτεθειμένο τούβλο και η μεταλλική σκάλα παραπέμπουν στο μεταβιομηχανικό ύφος που έφεραν στο Clerkenwell, μία περιοχή του Λονδίνου γεμάτη κτήρια γεωργιανού ρυθμού, τα αρχιτεκτονικά γραφεία και οι κάτοικοι των loft της περιοχής τη δεκαετία του 1980.
Από εκεί, ένας ανελκυστήρας με πρόσοψη από γυαλί μάς οδηγεί στο διαμέρισμά του. Μόλις βγαίνουμε, όμως, αποφασίζει στο λεπτό να με οδηγήσει μέσω μιας μικρής σκάλας στο roof garden. Έναν ιδιωτικό χώρο, γεμάτο φυτά, δέντρα και θάμνους, με δύο κυψέλες και δύο σπιτάκια για… νυχτερίδες.
«Ο κήπος είναι η πρώτη μου πειραματική προσπάθεια να συνδυάσω βιοποικιλότητα και συλλογή βρόχινου νερού με οργανικές αντί για μηχανικές μεθόδους», λέει ο 44 ετών Taha, ενώ γεμίζει δύο γεμάτα βότσαλα πιάτα με νερό για τις μέλισσες.
Κάτω στο διαμέρισμα, το οποίο μοιράζεται με τη σύζυγό του, τη ζωγράφο, εικονογράφο και συγγραφέα Sarah Arnold και τον 19 μηνών γιο τους, μου λέει ότι ακριβώς δίπλα βρισκόταν κάποτε ένα νορμανδικό γυναικείο μοναστήρι του 12ου αιώνα.
«Διαλύθηκε από τον Ερρίκο Η΄ της Αγγλίας και ερείπωσε με τα χρόνια. Πάνω στα ερείπια αυτά, ο [στρατιωτικός και πολιτικός] Όλιβερ Κρόμγουελ έχτισε ένα μέγαρο από τούβλο», εξηγεί.
Απομεινάρια του μοναστηριού ενσωματώθηκαν αργότερα στον Ναό του Αγίου Ιακώβου (St James), ο οποίος βρίσκεται απέναντι από το σπίτι του Taha και ο οποίος ξαναχτίστηκε τον 18ο αιώνα από τον James Carr σε κλασσικό ρυθμό.
Μέρος αυτής της διαρκώς εξελισσόμενης, διαστρωματοποιημένης κληρονομιάς είναι, για τον Taha, και το δικό του κτήριο: «Ο ασβεστόλιθος που χρησιμοποιήσαμε, ο οποίος προέρχεται από τη Νορμανδία, προέρχεται από μια παρόμοια ασβεστολιθική φλέβα με εκείνη του νορμανδικού μοναστηριού και του St James. Όταν πρωτοήρθαν στην Αγγλία οι Νορμανδοί, έφεραν μαζί τους ασβεστόλιθο, τυλιγμένο σε υγρά πανιά για να μη σκληρύνει και να λαξεύεται ευκολότερα. Επομένως, τα υλικά που χρησιμοποιήσαμε αναφέρονται στην ιστορία αυτού του συγκεκριμένου σημείου».
Το πέτρινο εξωτερικό του κτηρίου – το οποίο στηρίζει μια εσωτερική δομή από γυαλί, καθιστώντας μη απαραίτητη τη χρήση εσωτερικών κολόνων – μπορεί να φαίνεται «χοντροκομμένο» σε κάποιους. Ο Taha, όμως, λατρεύει τις κατασκευές και το design που προσελκύουν την προσοχή του κόσμου.
Όρθιος σε ένα σημείο στην εξωτερική, πλαισιωμένη με παράθυρα, περίμετρο του διαμερίσματός του δείχνει πώς ο εξωτερικός σκελετός συνδέεται με στοιχεία από μέταλλο με τις πλάκες από σκυρόδεμα κάθε ορόφου.
«Καθώς δεν υπάρχουν εσωτερικοί δομικοί τοίχοι ή κολόνες, ο χώρος σε όλα τα επίπεδα μπορεί να είναι εντελώς ενιαίος. Οι χώροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γραφεία ή να διαιρεθούν σε διαμερίσματα ή να μείνουν ως έχουν, ένας μεγάλος, εντελώς ευέλικτος ενιαίος χώρος», λέει.
Παρά την άγρια υφή του, το εξωτερικό περιλαμβάνει ομοιόμορφα παράθυρα που σχηματίζουν ένα πλαίσιο με καθαρές γραμμές.
Το project, όμως, έχει και μια ολοφάνερα ρομαντική πλευρά: ένας κίονας ιωνικού ρυθμού μοιάζει να αναδύεται μαγικά από ένα ορθογώνιο κομμάτι πέτρας μπροστά από το κτήριο. Μια νότα που φαίνεται να παραπέμπει στον μεταμοντερνισμό της δεκαετίας του 1980, όταν αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες επανέρχονταν σε κλασσικά μοτίβα.
«Το ιωνικό κιονόκρανο συνδέεται με τον Ναό του St James και με τον ισπανικό καθεδρικό ναό του Santiago de Compostela, ο οποίος είναι επίσης αφιερωμένος στον St James, ο οποίος χτίστηκε πάνω σε ένα ναό της Αφροδίτης με ιωνικά κιονόκρανα», λέει ο Taha.
Στη μία πλευρά του κτηρίου υπάρχει έναν μικροσκοπικό κήπο ανοικτό στο κοινό: έναν κήπο διαμορφωμένο από τον Todd Longstaffe-Gowan με μωσαϊκό από βότσαλα, κολόνες τυλιγμένες στους κισσούς, καρέκλες και τραπέζια και, όπως λέει ο Taha, «φυτά επιλεγμένα έτσι ώστε να δένουν με τα μεσαιωνικά και κλασσικά θέματα».
Οι επικριτές
Οι απόψεις των κριτικών διίστανται: το κτήριο έχει κερδίσει δύο βραβεία από το Royal Institute of British Architects και πριν από λίγο καιρό μπήκε στη μακρά λίστα για το βραβείο Mies van der Rohe Prize που απονέμεται κάθε δύο χρόνια.
Όμως, το περιοδικό Building Design είχε αντίθετη άποψη, χαρακτηρίζοντας το κτήριο «το πιο άσχημο κτήριο στο Ηνωμένο Βασίλειο που αποπερατώθηκε τους τελευταίους 12 μήνες».
Υπάρχουν επίσης δύο κάτοικοι της περιοχής που έχουν έντονες αντιρρήσεις για το πέτρινο design, καθώς ήθελαν ένα κτήριο από τούβλο και απηύθυναν μάλιστα σχετική επιστολή στο δημοτικό συμβούλιο. Όμως, 370 άλλοι κάτοικοι της περιοχής λένε πως το στηρίζουν.
Σε σύγκριση με την έντονη εξωτερική όψη του κτηρίου, το εσωτερικό του διαμερίσματος του αρχιτέκτονα είναι μινιμαλιστικό, με ήρεμη ατμόσφαιρα.
Καθισμένος άνετα σε μια πολυθρόνα σε στυλ της δεκαετίας του 1950, ο ίδιος μιλά για την σχεδόν νομαδική ζωή που έζησε ως παιδί.
«Γεννήθηκα το 1974 στο Ανατολικό Βερολίνο. Η Ιρακινή μαμά μου και ο Σουδανός μπαμπάς μου γνωρίστηκαν και παντρεύτηκαν ενώ σπούδαζαν Ιατρική εκεί», διηγείται.
Ηταν δύσκολο γι’ αυτούς να μετακομίσουν στην Ανατολική Γερμανία;
«Όχι, ήταν ευπρόσδεκτοι: οι γονείς μου ήταν αριστεροί και η κυβέρνηση χρειαζόταν περισσότερους γιατρούς. Μετακομίσαμε στη Βρετανία όταν ήμουν μικρός, επειδή ο θείος μου δούλευε στο γενικό νοσοκομείο του Southend-on-Sea», λέει.
«Εν συνεχεία, οι γονείς μου μετακινούνταν από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, μέχρι που βρήκαν δουλειά στο Λονδίνο. Λίγο καιρό αργότερα, άρχισαν να εργάζονται στο Αμπου Ντάμπι και ο αδερφός μου και εγώ πήγαμε εσώκλειστοι. Αργότερα σπούδασα Αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου», εξηγεί.
Μετά το πτυχίο, μετακόμισε στο Λονδίνο για να δουλέψει μαζί με τον αρχιτέκτονα Rick Mather.
Πόσο εύκολα προσαρμόστηκε;
«Το πρώτο πράγμα που πρόσεξα ήταν ότι όποτε προσπαθούσα να ανοίξω συζήτηση σε κάποιο παγκάκι ή καφέ, ο κόσμος έδειχνε να φοβάται», λέει.
Αισθάνεται ότι αυτό έχει αλλάξει;
«Όχι. Από τη στιγμή που μια πόλη υπερβαίνει σε πληθυσμό τα 2 εκατομμύρια, η κοινωνική δυναμική αλλάζει. Ο κόσμος γίνεται λιγότερο ανοιχτόμυαλος με τους ξένους», λέει.
Είμαστε τυχεροί που κάνουμε μια δουλειά που μας συναρπάζει
Παρ’ όλα αυτά, βρήκε γρήγορα τα πατήματά του, συνεργαζόμενος με διάφορα μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία του Λονδίνου, όπως τα Lifschutz Davidson Sandilands, Wilkinson Eyre και της Zaha Hadid.
Το ενδιαφέρον του για το λειτουργικό είναι πασιφανές στον σχεδιασμό του κτηρίου του, βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι η πέτρινη υπερδομή, η οποία φέρει και το βάρος της κατασκευής, και όχι μια απλή πρόσοψη.
Υπάρχει μια πολεμική χροιά στην προσέγγιση του Taha, μια χροιά που γίνεται εμφανής όταν μιλά για την τάση των Βρετανών να κατασκευάζουν λεπτές σε πάχος προσόψεις που κρύβουν πίσω τους τη στιβαρή δομή των κτηρίων.
«Τα τελευταία 250 χρόνια, οι αρχιτέκτονες τείνουν να ξεκινούν να σχεδιάζουν κτήρια από μια δισδιάστατη ζωγραφική απεικόνιση της πρόσοψης, την οποία στη συνέχεια απλά παραδίδουν στους εργολάβους. Οι προσόψεις αυτές δεν έχουν καμία σχέση με την κατασκευή τους», λέει.
Ο ίδιος ανάγει τις ρίζες αυτής της παράδοσης στις ιδέες του Γερμανού ιστορικού Τέχνης Γιόχαν Βίνκελμαν (Johann Winckelmann).
«[Ο Johann Winckelmann] θεωρούσε ότι η νεοκλασσική γλώσσα, η οποία σχετίζεται με την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική, ήταν ανώτερη του ρωμαϊκού ή του γοτθικού ρυθμού. Η ελληνιστική περίοδος αντιπροσώπευε τη Δημοκρατία και ο Winckelmann εργαζόταν την περίοδο του Διαφωτισμού, οπότε η ιδέα ότι η αρχιτεκτονική που ενστερνιζόταν ήταν κατά της μοναρχίας υιοθετήθηκε με ζέση», εξηγεί.
Ωστόσο, ο χαμηλών τόνων εσωτερικός σχεδιασμός έχει ένα κοινό με το φανταχτερό εξωτερικό: ένα design κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του.
«Η ιδέα για όλα τα κατά παραγγελία χωρίσματα, κατασκευασμένα ομοιόμορφα από ευρωπαϊκή δρυ, ήταν να λειτουργούν ως μέρος της επίπλωσης», λέει ο Taha. «Μπορείς να αφαιρέσεις ακόμα και την κεντρική νησίδα της κουζίνας για να γίνει εντελώς ενιαίος ο χώρος», προσθέτει.
Και προσθέτει: «Είμαι λίγο “Ιάπωνας”, από την άποψη ότι θα πρέπει να μπορούν όλα να μπουν στην άκρη εκτός από ένα αντικείμενο που αλλάζει μία φορά τον μήνα. Διαφορετικά, τα αντικείμενα γίνονται φόντο, σαν ταπετσαρία. Οπότε καταλήξαμε σε έναν συμβιβασμό».
Τα χωρίσματα μετακινούνται, αποκαλύπτοντας μυστικά δρομάκια ή νέες οπτικές.
Ο χώρος αποθήκευσης τροφίμων περιστρέφεται 180 μοίρες, ανοίγοντας πρόσβαση στο κύριο υπνοδωμάτιο.
«Είναι η τέλεια παράκαμψη προς την κουζίνα για να φτιάξεις στα γρήγορα μια κούπα τσάι αν έχουμε καλεσμένους αλλά αισθάνεσαι αντικοινωνικός», λέει.
Τα υπνοδωμάτια των ξένων βρίσκονται στη σειρά και συνδέονται το ένα με το άλλο με πόρτες.
«Όταν φιλοξενούμε κόσμο, οι πόρτες είναι κλειστές. Διαφορετικά, τις αφήνουμε ανοιχτές στη σειρά και μπορούμε να περνάμε τρέχοντας μέσα από αυτές», λέει.
Στο κτήριο της 15 Clerkenwell Close, ο Taha έχει δημιουργήσει έναν εντελώς δικό του χώρο, με σπίτι και γραφείο κάτω από την ίδια στέγη.
Όμως, η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Islington επικρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη από πάνω του.
Πώς θα τελειώσει αυτή η ιστορία;
«Δεν τρέφω πολλές ελπίδες. Πέραν όμως από την εντολή κατεδάφισης, είμαστε τυχεροί που κάνουμε μια δουλειά που μας συναρπάζει», λέει χαρακτηριστικά.
[ft_copy]
© The Financial Times Limited 2024. All Rights Reserved. Not to be redistributed, copied or modified in any way.
mononews.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.
