Λώρα Τσουκαλά: Η σκαπανέας του Ντιζάιν ένα μεσημέρι στην STG

«Το ντιζάιν δεν αφορά μόνο τη μορφή ενός αντικειμένου και τα αισθήματα που προκαλεί. Σχετίζεται κυρίως με τον τρόπο που λειτουργεί», δήλωσε κάποτε ο οραματιστής Στιβ Τζομπς. Ασυνείδητα αυτή η φράση αποτέλεσε το θέμα της αυθόρμητης συζήτησης με τη Λώρα Τσουκαλά στην γκαλερί της Stefanidou Tsoukala Gallery (STG).

Το αίμα της πρωτοπορίας κυλάει στην οικογένειά της. Η Λώρα Τσουκαλά, επί σειρά ετών υπό τη σκέπη της σπουδαίας μητέρας της Βέτας Στεφανίδου Τσουκαλά, έχτιζε διακριτικά αλλά με τη συστηματική αφοσίωση του μελετητή, το δικό της έργο. Αποδεικνύεται σήμερα το κυριότερο πρόσωπο στο χώρο του ντιζάιν στην Ελλάδα αλλά και με διεθνή εμβέλεια.

Και εμφανίζεται την κατάλληλη στιγμή, τώρα που το ντιζάιν γνωρίζει ξανά πρωτόγνωρη άνθιση. Μπορεί όχι με δυναμικά νέα κινήματα όπως πάλαι ποτέ η Αρ Ντεκό ή το Μπάουχαους, οπωσδήποτε όμως με ζωηρό συλλεκτικό ενδιαφέρον και πληθωρισμό μορφών.

Οικογένεια δημιουργών

Η γκαλερί δικαίως διατηρεί τιμητικά στον τίτλο της το όνομα της σπουδαίας μητέρας της. Η Βέτα Στεφανίδου Τσουκαλά εδώ και τουλάχιστον σαράντα χρόνια «ντύνει» τα ωραιότερα σπίτια και σκάφη στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Υπήρξε ο στενότερος συνεργάτης του θρυλικού εγγλέζου σχεδιαστή Ντέιβιντ Χικς που ταύτισε το όνομά του με τις εσωτερικές δομές των κτηρίων.

Με σύζυγό της τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Δημήτρη Τσουκαλά απαρτίζουν το δίδυμο Tsoukalas Architects. Μαζί έχουν σχεδιάσει μερικά από τα σημερινά αρχοντικά και κτιριακά ορόσημα της χώρας.

Η Λώρα Τσουκαλά γαλουχήθηκε μέσα σε αυτό το μοναδικό περιβάλλον.

Σε ένα μέγαρο επί της Κηφισίας η οικογένεια στεγάζει το κατάστημα VST (Veta Stefanidou Tsoukala). Τρεις όροφοι όπου απλώνονται εξαιρετικά αντικείμενα για το σπίτι και για δώρα, πολυτελή βιβλία, εξαίσια έπιπλα, υφάσματα, ταπετσαρίες -τα πάντα στις κορυφογραμμές του είδους τους.

Η γκαλερί στεγάζεται στον τελευταίο όροφο του καταστήματος. Μία αίθουσα κατάμεστη από εκπάγλου καλλονής αντικείμενα, έπιπλα και δείγματα ντιζάιν από περίφημους σχεδιαστές. Στο χώρο εισέρχεται κανείς από ξεχωριστή, πλαϊνή είσοδο. Έτσι, συμβολίζει το διαχωρισμό της από το υπόλοιπο κτήριο με τα καθαρά εμπορικά είδη.

Καθαρόαιμη τέχνη

Το ντιζάιν συμπυκνώνει διάφορα γνωστικά αντικείμενα (ιστορία, αρχιτεκτονική, σχέδιο, όραμα, λογική). Κάθε αντικείμενο προκύπτει όμως από την ατομική έμπνευση και σύλληψη εκάστοτε σχεδιαστή. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με την τέχνη από τις απαρχές του Χρόνου, στολίζει το χώρο. Ακόμη και όταν ένα αντικείμενο κυκλοφορεί σε πολλαπλά αντίτυπα, η προσωπική σφραγίδα του δημιουργού δεν εξαλοίφεται. Όπως και στη ζωγραφική, στην περίπτωση των πολλαπλών (πχ στις μεταξοτυπίες), που διατηρούν το κύρος του δημιουργού τους. Συχνά μάλιστα τα αντικείμενα αποδίδονται σε λιγότερα κομμάτια απ’ ό,τι οι μεταξοτυπίες. Εν ολίγοις το ντιζάιν αποτελεί per se τέχνη παρά τη χρηστική του διάσταση.

Από αυτή τη σκέψη ξεκίνησε η κουβέντα με τη Λώρα Τσουκαλά στην STG, ένα μεσημέρι της προηγούμενης εβδομάδας.

Αλλά ούτε η Λώρα Τσουκαλά ούτε η Βέτα Στεφανίδου Τσουκαλά σπούδασαν ντιζάιν. Η μητέρα σπούδασε φιλολογία και αρχαιολογία αφού άλλωστε «εν αρχήν ην ο λόγος». Σε παρόμοιες σπουδές έσπρωξε την κόρη της. Μόνο που η Λώρα Τσουκαλά σπούδασε στη Βοστώνη. Απέφυγαν ευγενικά τις σπουδές εσωτερικής διακόσμησης…

Παράθυρο στον κόσμο

Κάποια στιγμή φοιτήτρια ακόμη συναντήθηκε με τη μητέρα της στο Λονδίνο. Εκεί, κάπου κοντά στο Μέιφερ παρατήρησε μια μεγάλη έκθεση ντιζάιν και έπεισε τη μητέρα της να την επισκεφτούν. Μαγεύτηκε. Έκτοτε αποτελεί δικό της «παιδί». Επένδυσε στη μελέτη και την ανάπτυξή του. Άλλωστε, στην γκαλερί υπάρχουν καταπληκτικά κομμάτια που σχεδίασαν οι ίδιες η Βέτα με τη Λώρα Τσουκαλά.

Πρόκειται για τη μοναδική γκαλερί ντιζάιν στην Ελλάδα που συμμετέχει αρκετά χρόνια στη διεθνή φουάρ PAD. Ξεκίνησε από το Παρίσι και ταξίδεψε και σε άλλες εκδόσεις της. Για να γίνει δεκτή στον κύκλο των εκλεκτών, απαιτήθηκε πολλή γραφειοκρατία, ταξίδια και αποδείξεις κύρους και ποιότητες…

Πλέον η Λώρα Τσουκαλά συμμετέχει στις εκδόσεις της φουάρ στο Παρίσι και το Λονδίνο. Φέτος την υποδέχτηκε η εξίσου εμβληματική φουάρ NOMAD. Με διοικητική έδρα το Λονδίνο, απλώνεται στο Άμπου Ντάμπι, στο Σαιν Μόριτζ, στα Χάμπτονς της Αμερικής και πέρα. Στους συγκεκριμένους προορισμούς θα ταξιδέψει φέτος και η Λώρα Τσουκαλά.

Από τις καλές τέχνες στο ντιζάιν

Στην περασμένη NOMAD του Σαιν Μόριτς (το Φεβρουάριο του 2025) παρουσίασε μεταξύ άλλων το κεραμικό βάζο του Κωνσταντίνου Κακανιά.

Ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης, που προέρχεται από το χώρο της ζωγραφικής, φιλοτέχνησε πάνω στις καμπύλες του φιγούρες από τον αρχαίο κόσμο και τη μυθολογία με το δικό του αναθεωρητικό, ανατρεπτικό φίλτρο. Ξεχωρίζει το ειρωνικό, σκωπτικό άλτερ έγκο του η κυρία Τεπενδρή. Το εντυπωσιακού όγκου γλυπτό δεσπόζει σήμερα στην γκαλερί.

Στην ίδια διοργάνωση συμμετείχε και ο πρωτότυπος φωτογράφος και καλλιτέχνης Νικόλαος (τέως πρίγκιπας Νικόλαος…). Παρουσίασε ένα εξαίσιο γλυπτό ερμάριο με αφηρημένη φωτογραφία (ελληνικής χροιάς, σαν κύμα) που εντυπώνεται σε στιλπνό μάρμαρο Θάσου με παραδοσιακή τεχνική. Το έργο στηρίζεται σε μπρούτζινη βάση ενώ στο εσωτερικό επενδύεται με ατόφιο ξύλο και πολυτελές κάτοπτρο.

Σύμφωνα με τη Λώρα Τσουκαλά οι συλλέκτες αναζητούν καλλιτέχνες που παραμένουν σε επαφή με το παραδοσιακό στοιχείο. Αναζητούν εν γένει στοιχεία γνησιότητας στην έκφραση.

Παρομοίως, η Λώρα Τσουκαλά έχει συνεργαστεί με τη Μαρίνα Καρέλλα (πρόεδρος και ιδρύτρια του σωματείου Ελίζα, χήρα του τέως πρίγκιπα Μιχαήλ της Ελλάδος και της Δανίας –Μισέλ ντε Γκρες). Αναγνωρισμένη ζωγράφος, γλύπτρια και σκηνογράφος, ιδιαίτερα γνωστή για τα ταμπλώ με τους παλ Ιβίσκους της καθώς και τα άδεια καθίσματα…. Για την STG φαντάστηκε εκ νέου το άνθος ως χαμηλό τραπέζι με εξαιρετικές λεπτομέρειες ενώ οι άδειες καρέκλες της ζωντάνεψαν ξανά σε τριασδιάστατη μορφή.

Άλλοι διακεκριμένοι Έλληνες που παρουσίασε η Λώρα Τσουκαλά: Ο Τάκις, η Βάνα Ξένου ή η Λιάνα Βασσάλου.

Ιστορικά ορόσημα

Αντίστοιχα, η γκαλερί ανέδειξε εμβληματικά κομμάτια παραδοσιακής τέχνης (πχ της Αφρικής και της Αμερικής) αλλά και σχεδιαστές με έργα ορόσημα στην ιστορία του δυτικού ντιζάιν.

Μεταξύ άλλων, το δίδυμο Ντομινίκ (Dominique -Αντρέ Ντομέν 1883- 1962. και Μαρσέλ Ζενεβριέρ 1885-1967), τον Αλεξάντρ Λοζ (Alexandre Loge) της Αρ Ντεκό, την κομψότητα του μοντερνιστή Ζαν Μισέλ Φρανκ (Jean Michel Frank), τις πολυεθνικές φιγούρες της Κέλι Μπεντρόσιαν (Kelli Bedrossian), τον απαράμιλλο Ρενέ Λαλίκ ( René-Jules Lalique) και τον θρυλικό Βλάντιμιρ Κάγκαν (Vladimir Kagan).

Έτσι πετυχαίνει μία επιμειξία σύγχρονου και ιστορικού πνεύματος καθώς το ντιζάιν αναπτύσσεται γραμμικά μέσα στο χρόνο.

Οραματισμός

Η Λώρα Τσουκαλά συμμετείχε πρόσφατα και στη μεγαλύτερη φουάρ σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, τη γνωστή Art Athina. Παρουσίασε την έκθεση Η καρέκλα Klismos: Ένα Κάθισμα μέσα στον Χρόνο. Περιλαμβάνει την αυθεντική καρέκλα klismos (κλισμός), σχέδιο από τον βρετανό αρχιτέκτονα και σχεδιαστή επίπλων Τέρενς Χάρολντ Ρόμπστζον-Γκίμπινγκς (1903–1976).

Ο συγκεκριμένος συνεργάστηκε με τους περίφημους έλληνες κατασκευαστές επίπλων Σούζαν και Ελευθέριο Σαρίδη για τη δημιουργία της σειράς «Κλισμός». Το δείγμα που παρουσιάστηκε στην έκθεση, ανήκει σε προσωπική συλλογή.

Ύστερα παρουσιάστηκε σπάνια εκδοχή της από 1985 από τον Ντέιβιντ Χικς, τότε που η Βέτα Στεφανίδου Τσουκαλά λειτουργούσε ως εκλεκτή μαθητευόμενή του.

Τέλος, στην παρουσίαση εντάχτηκε και η σύγχρονη εκδοχή της καρέκλας, από τη συλλογή της βραβευμένης μη κερδοσκοπικής εταιρείας Blue Cycle που ανήκει στη ναυτιλιακή οικογέναια του Πάνου Λασκαρίδη και στην κόρη του Σουζάνα Λασκαρίδη.

Δημιουργήθηκε από θαλάσσια πλαστικά και άλλα ανακυκλωμένα υλικά.

Αναφορές στον κλισμό βρίσκονται στον Όμηρο ενώ παραστάσεις του εμφανίζονται σε επιτύμβιες στήλες που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Πιστή στις αρχές της γκαλερί, η φετινή έκθεση ανέδειξε τη διαχρονικότητα του πιο εκφραστικού και συντροφικού στοιχείου στις σύγχρονες οικίες: Το κάθισμα. Το έργο συνέδεσε το κλασικό κάλλος με τη σύγχρονη μορφή και την ανάγκη για βιωσιμότητα.

Η Λώρα Τσουκαλά για ακόμη μία φορά «κέντησε» την πραγματικότητα σε τέχνη.

Πληροφορίες

STEFANIDOU TSOUKALA GALLERY

Λεωφόρος Κηφισίας 136
15125 

Τηλ.: + 30 210 6141407
[email protected]
stefanidoutsoukalagallery.com