Τι αλλάζει στην παραγωγή και εκτέλεση δημοσίων έργων με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπ. Ανάπτυξης

Την ιδιωτική επίβλεψη των δημοσίων έργων και μελετών θεσπίζει το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης που τροποποιεί το ν.4412/2016 και έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου.

Υπό τον τίτλο «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των Δημοσίων Συμβάσεων» το νέο σχέδιο νόμου, μεταξύ άλλων, προβλέπει, παραμετροποίηση των κριτηρίων ανάθεσης των συμβάσεων, όριο στις παρεχόμενες από τις τεχνικές εταιρείες εκπτώσεις, αρχείο με τη βαθμολόγηση των έργων και κατ΄ επέκταση των κατασκευαστών, ηλεκτρονικό ημερολόγιο για την πρόοδο του έργου από τον ανάδοχο, αύξηση του ορίου για απευθείας αναθέσεις και πριμ πρόσθετης αμοιβής για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία. Αναλυτικότερα:

Θεσμοθετείται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, δηλαδή η δυνατότητα να μπορεί να ασκηθεί επίβλεψη εκτός από την υπηρεσία και από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), ο οποίος θα διαθέτει τις αναγκαίες εξειδικευμένες γνώσεις.

Ιδιαίτερα για τις μελέτες θα μπορούν να προσλαμβάνονται ιδιώτες εξειδικευμένοι μηχανικοί (checkers) στο στάδιο της παραλαβής. Στο σχετικό άρθρο (57) του νομοσχεδίου ορίζεται ότι ο «φορέας επίβλεψης ευθύνεται έναντι του κυρίου του έργου ακόμη και για ελαφρά αμέλεια κατά την εκτέλεση των υποχρεώσεών του και επίσης οι διοικούντες και υπάλληλοι του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης, σε περίπτωση που αυτός είναι νομικό πρόσωπο υπέχουν, κατά την εκπλήρωση των συμβατικών τους υποχρεώσεων, ποινική ευθύνη δημόσιου υπαλλήλου.»

Με το άρθρο 31 παραμετροποιούναι οι συντελεστές βαρύτητας και τα κριτήρια αξιολόγησης ώστε να περιορίζεται η αυθαιρεσία των επιτροπών αξιολόγησης των διαγωνισμών. Κάθε κριτήριο αξιολόγησης βαθμολογείται αυτόνομα με βάση τα στοιχεία της προσφοράς. Η βαθμολόγηση πρέπει να είναι πλήρως και ειδικά αιτιολογημένη και να περιλαμβάνει υποχρεωτικά, εκτός από τη βαθμολογία, και τη λεκτική διατύπωση της κρίσης ανά κριτήριο.

Με το άρθρο 33 επιχειρείται να δοθεί τέλος στις ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές στα έργα, που έχουν σαν αποτέλεσμα τη δυσκολία ολοκλήρωσής τους. Στο εξής θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο της έκπτωσης του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη την διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης.

Με το άρθρο 50 του νομοσχεδίου αλλάζουν τα όρια των έργων που δύναται να ανατεθούν με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης από 20 χιλ. ευρώ σε 30 χιλ. ευρώ.

Με το άρθρο 16 επιχειρείται η ενίσχυση του συστήματος μελέτη – κατασκευή, ώστε να μπορεί να εκκινεί η διαδικασία δημοπράτησης των έργων αμεσότερα απ’ ό,τι ισχύει σήμερα, παράλληλα με την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την ανακήρυξη αναδόχου, υπό τον όρο οι εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου. Βασική αρχή του συγκεκριμένου τρόπου ανάθεσης αποτελεί η μετατόπιση της ευθύνης των μελετών στον ανάδοχο.

Με το άρθρο 61 θεσμοθετείται Ψηφιακό Αρχείο Βαθμολόγησης των έργων και κατ΄ επέκταση των τεχνικών εταιρειών. Στο «βαθμονόμιο» όπως το ονομάζει το νομοσχέδιο εντάσσονται όλες οι τεχνικές εταιρίες που εκτελούν ή αιτούνται την εκτέλεση δημοσίων έργων, το οποίο περιλαμβάνει κριτήρια και βαθμούς ανά κριτήριο. Το Ψηφιακό Αρχείο Βαθμολόγησης τηρείται στη Γενική Γραμματεία Υποδομών, ωστόσο, δύναται να ανατεθεί η ανάπτυξη, τήρηση, ενημέρωση και λειτουργία του ψηφιακού αρχείου στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ). Μετά από την έναρξη λειτουργίας του βαθμονομίου η εγγραφή σε αυτό αποτελεί υποχρεωτικό κριτήριο σε συμβάσεις που ανατίθενται.

Ακόμη, προωθείται ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση διαδικασιών. Μεταξύ άλλων με το άρθρο 65 καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου, σε ελεύθερο λογισμικό. Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και στον επιβλέποντα του έργου, με στόχο την επιτάχυνση ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στο έργο και την επίλυση οιωνδήποτε διαφωνιών χωρίς χρονικές καθυστερήσεις. Σημειώνεται ότι σήμερα τα ημερολόγια τηρούνται χειρόγραφα. Το ημερολόγιο του έργου υπογράφεται με ψηφιακή υπογραφή από τον τηρούντα αυτό και αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας και στον επιβλέποντα του έργου. Ο επιβλέπων του έργου ελέγχει και διορθώνει το ημερολόγιο, αν απαιτείται, και το υποβάλλει προς έγκριση στον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας εντός εργασίμων ημερών.

Με το άρθρο 84 ιδρύεται: 1. Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ), το οποίο αποτελεί σύνολο εναρμονισμένων αρχών, κανόνων, μεθόδων και εργαλείων που υποστηρίζουν, μέσω του διαδικτύου, τον προγραμματισμό, σχεδιασμό, καθώς και την κατασκευή και λειτουργία των τεχνικών έργων. 2. Ηλεκτρονικό Σύστημα Προσδιορισμού Κόστους Συντελεστών Παραγωγής Τεχνικών Έργων (ΗΣΠΚΣΠΤΕ), το οποίο αποτελεί ηλεκτρονική διαδικτυακή πλατφόρμα υποστήριξης του ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ. Το ΗΣΠΚΣΠΤΕ περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαδικτυακές εφαρμογές: Παρατηρητήριο Τιμών, Σύστημα Αναλύσεων Τιμών και Προσδιορισμού Κόστους και Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών.

Το σύστημα παρακολούθησης των έργων μετατρέπεται σε δηλωτικό, από ελεγκτικό όπως ισχύει σήμερα. Σκοπός είναι να διευκολύνονται οι επιμετρήσεις και οι λογαριασμοί του έργου. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία απαλλάσσεται από υποχρεώσεις, στις οποίες δεν μπορούσε να ανταποκριθεί με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσμενή αποτελέσματα για το Δημόσιο, λόγω αυτοδίκαιων εγκρίσεων. Η υποβολή των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο γίνεται κανόνας και συνοδεύεται με αυξημένη ευθύνη ως προς την αλήθεια αυτών, με στόχο να επιταχυνθεί η πληρωμή των λογαριασμών.

Με το ίδιο νομοσχέδιο θεσμοθετείται για έργα προϋπολογισμού άνω 10 εκατ. ευρώ η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης, ενώ στις διακηρύξεις για έργα άνω του ορίου της Οδηγίας γίνεται υποχρεωτική πρόβλεψη κινήτρου – πριμ πρόσθετης αμοιβής ίσης έως 5% της συμβατικής δαπάνης για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία.

Ταυτόχρονα καθιερώνεται η αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών και αυξάνεται ο χρόνος υποχρεωτικής εγγύησης στα πέντε έτη για τα έργα.

Παρεμβάσεις επιχειρούνται αναφορικά με τις υπεργολαβίες. Στο άρθρο 19 αναφέρεται ότι στα έγγραφα της σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή ζητάει από τον προσφέροντα να αναφέρει στην προσφορά του το τμήμα της σύμβασης που προτίθεται να αναθέσει υπό μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους, καθώς και τους υπεργολάβους που προτείνει. Η ανάθεση τμήματος σύμβασης σε υπεργολάβο ελέγχεται από την αναθέτουσα αρχή ως προς την τεχνική ικανότητα του υπεργολάβου να εκτελέσει το προς ανάθεση τμήμα, άλλως η προσφορά καθίσταται απαράδεκτη. Καταργείται ο περιορισμός οι υπεργολαβίες να μην υπερβαίνουν το 30% της αξίας του έργου.

Με το άρθρο 32 τίθεται ένα επιπλέον κριτήριο για την αξιολόγηση των προσφορών αυτό της κοστολόγησης του κύκλου ζωής του έργου. Όπως σημειώνεται όταν η αναθέτουσα αρχή αποτιμά το κόστος χρησιμοποιώντας προσέγγιση κοστολόγησης του κύκλου ζωής, αναφέρει στα έγγραφα της σύμβασης τα δεδομένα που πρέπει να υποβάλουν οι προσφέροντες και τη μέθοδο που θα χρησιμοποιήσει για την κοστολόγηση του κύκλου ζωής.