Πράσινη μετάβαση σε αεροδρόμια, λιμάνια, τρένα και μετρό

Στροφή προς τις πράσινες μετακινήσεις πραγματοποιείται στα μέσα σταθερής τροχιάς όπως επίσης και στους λιμένες και αερολιμένες της χώρας, με μία σειρά πρωτοβουλιών, που στοχεύουν στη μετάβαση στις βιώσιμες μεταφορές, όπως επίσης και στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών μέσω της μείωσης εκπομπής ρύπων. Από τον ελληνικό σιδηρόδρομο και το μετρό έως τα αεροδρόμια, η net zero emission εποχή βρίσκεται προ των πυλών.

Ελληνικός σιδηρόδρομος: Βιώσιμες μεταφορές και εκσυγχρονισμός υποδομών

Με γοργούς ρυθμούς προχωρά το σχέδιο ανοδιοργάνωσης του ελληνικού σιδηρόδρομου, με τα έργα υποδομών να αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το καλοκαίρι του 2026. Ειδικότερα, η πράσινη μετάβαση εστιάζει στην ηλεκτροκίνηση και την αναβάθμιση των υποδομών με σκοπό γρήγορες, ασφαλείς και περιβαλλοντικά φιλικές μεταφορές. Ήδη, έχει γίνει εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας και τηλεδιοίκησης, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση και την ασφάλεια.

Την ίδια ώρα, τα σχέδια περιλαμβάνουν και την  εκτεταμένη συντήρηση και σύγχρονη διαχείριση του σιδηροδρομικού δικτύου, ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ενεργειακή μετάβαση.

Ο σχεδιασμός για τον ελληνικό σιδηρόδρομο προβλέπει:

1. στην αναβάθμιση γραμμών με ηλεκτροκίνηση, ειδικά στον κεντρικό άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη.
2. στην εφαρμογή πολυετών συμβάσεων συντήρησης για συνέχιση της βιωσιμότητας,
3. στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ηλεκτροκίνησης και υδρογονοκίνησης για την μείωση των ρύπων.

Στόχος είναι να αυξήσει η ταχύτητα και η ενεργειακή αποδοτικότητα του σιδηροδρομικού δικτύου, όπως επίσης και να βελτιωθεί η επιβατική εμπειρία, σε ένα μέσο που έχει περάσει από σαράντα κύματα και ειδικά μετά τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών τον Φεβρουάριο του 2023.

Το μετρό στην «πράσινη» εποχή

Παράλληλα, σε μία «πράσινη» εποχή περνά και το μετρό στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, με την ίδια την ύπαρξη του μέσου να έχει συμβάλλει στη μείωση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και συνεπώς στη μείωση εκπομπών ρύπων. Με τα έργα των επεκτάσεων στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα να προχωρούν βάσει προγραμματισμού, η εικόνα των πόλεων θα βελτιωθεί ακόμα περισσότερο.

Η πράσινη μετάβαση στο μετρό της Αθήνας επικεντρώνεται στην τεχνική και ενεργειακή αναβάθμιση του δικτύου, στοχεύοντας στην αύξηση της αποδοτικότητας και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Βασικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν την αντικατάσταση των σιδηροτροχιών σε περίπου 32 χιλιόμετρα δικτύου μέχρι το 2026, καθώς και την εγκατάσταση νέων συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, που βελτιώνουν την ασφάλεια και την ομαλή λειτουργία. Επιπλέον, γίνονται παρεμβάσεις σε σταθμούς και υποδομές για πιο φιλικές προς το περιβάλλον μετακινήσεις και την αύξηση της προσβασιμότητας.

Επίσης, ο κυβερνητικός σχεδιασμός προβλέπει στην προμήθεια νέων συρμών και τον εκσυγχρονισμό του στόλου, με τεχνολογίες που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας και αυξάνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα. Η ανάπτυξη νέων γραμμών, όπως η Γραμμή 4, αναμένεται ότι θα αποσυμφορήσει ακόμα περισσότερο το κέντρο της Αθήνας, ενισχύοντας τις σχολαστικές περιβαλλοντικές προδιαγραφές.

Όσον αφορά στο μετρό της Θεσσαλονίκης, παίζει κομβικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση για την πόλη, με έργα που στοχεύουν στη μείωση της χρήσης οχημάτων και στην αποσυμφόρηση του αστικού κέντρου, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και στη μείωση των εκπομπών ρύπων. Η παράδοση νέων τμημάτων, όπως η επέκταση προς Καλαμαριά που αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2026, αυξάνει την εμβέλεια και τη λειτουργικότητα του δικτύου, ενισχύοντας τη βιώσιμη μετακίνηση.

Υπενθυμίζεται ότι το έργο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων εκτεταμένες δοκιμές, τεχνικές αναβαθμίσεις και προσαρμογές που βελτιώνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα και την ασφάλεια. Σημειώνεται ότι ήδη η λειτουργία του μετρό έχει μειώσει αισθητά την κίνηση των ΙΧ στο κέντρο κατά περίπου 15%, γεγονός που προάγει την πράσινη αστική κινητικότητα.

Συνεπώς, η πράσινη μετάβαση του μετρό Θεσσαλονίκης αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για βιώσιμες μεταφορές στην πόλη, με στόχο τη βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας και τη δημιουργία ενός μοντέρνου, φιλικού προς τους πολίτες και το περιβάλλον αστικού συγκοινωνιακού δικτύου.

Οι αερολιμένες στη net zero emission εποχή

Το πρώτο αεροδρόμιο με μηδενικές εκπομπές ρύπων φιλοδοξεί να γίνει ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, μέσα από μία σειρά παρεμβάσεων αρχής γενομένης με το Route 2025 που θα τον οδηγήσουν στη net zero εποχή του, καλύπτοντας σε ποσοστό 100% τις ανάγκες του για ηλεκτρική ενέργεια, με παραγωγή της εντός του αερολιμένα, μέσω ανανεώσιμων πηγών και μηδενίζοντας τις άμεσες εκπομπές του από την κατανάλωση καυσίμων.

Ως γνωστόν αυτή την περίοδο προχωρούν με γοργούς ρυθμούς επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ για την αναβάθμιση των υποδομών του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος». Η εν λόγω στρατηγική του ΔΑΑ αναμένεται να επιτευχθεί με:

• την ηλεκτροκίνηση του στόλου των οχημάτων του ΔΑΑ.
• την επέκταση του Φωτοβολταϊκού Πάρκου σε δύο φάσεις: ένα φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 16MWp, το οποίο εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2023 και παράγει καθαρή ηλεκτρική ενέργεια, που αντιστοιχεί στο 45% της ετήσιας κατανάλωσης του ΔΑΑ και ένα φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 35,5MWp, το οποίο θα περιλαμβάνει σύστημα αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρία 82MWh και αναμένεται να ολοκληρωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2025.
• την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας για τις ανάγκες θέρμανσης αντικαθιστώντας το φυσικό αέριο.

Επισημαίνεται ότι ο ΔΑΑ έχει μειώσει πάνω από 60% το αποτύπωμα CO2 από το 2005 μέχρι σήμερα, παρά την αύξηση της επιβατικής κίνησης, μέσω παρεμβάσεων σε λειτουργίες και υποδομές. Επιπλέον, έχει λάβει την πιστοποίηση 4+ «Μετάβαση» (Transition) από το πρόγραμμα Airport Carbon Accreditation και απαιτεί από όλους τους βασικούς τρίτους παρόχους υπηρεσιών να εφαρμόζουν δικά τους συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Επίσης, το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει μέτρα που εστιάζουν στην παραγωγή και χρήση καθαρής ενέργειας, τη βελτιστοποίηση ενεργειακής απόδοσης, και τη λειτουργική βιωσιμότητα των εγκαταστάσεων.

Στην υιοθέτηση μίας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής και κοινωνικής στρατηγικής έχει προχωρήσει και η Fraport Greece, που διαχειρίζεται τα 14 περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας.

H εταιρεία ακολουθεί μεθόδους ελαχιστοποίησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κατά τη διάρκεια αναβάθμισης υποδομών και ανάπτυξης λειτουργιών σύμφωνα με τα Master Plans του 2017. Πρόθεση της εταιρείας αποτελεί η μείωση των εκπομπών άνθρακα μέσω του υπολογισμού των άμεσων και έμμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από όλες τις πηγές εντός των αεροδρομίων, βάσει του Πρωτοκόλλου Αερίων Θερμοκηπίου (scope 1 και 2).

Σημειώνεται δε, ότι ο όμιλος έχει δεσμευτεί να πετύχει μηδενικές εκπομπές άνθρακα σε όλα τα, υπό τη διαχείρισή του, αεροδρόμια παγκοσμίως έως το 2045, ενώ ο ενδιάμεσος στόχος του είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 75.000 τόνους έως το 2030.

Ιδιαίτερα, ο όμιλος εφαρμόζει τα κάτωθι μέτρα δίνοντας έμφαση στην ενεργειακή απόδοση:

• μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων μέσα από συνεχή αναβάθμιση, επισκευή και αντικατάσταση παλαιού εξοπλισμού, ιδιαίτερα για την κατανάλωση ηλεκτρισμού, θέρμανσης και ψύξης.
• μετάβαση σε μη ορυκτές πηγές ενέργειας, όπως η χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κτίρια και πάρκινγκ για παραγωγή καθαρής ενέργειας.
• απο-ορυκοποίηση του στόλου οχημάτων εδάφους με μετάβαση σε ηλεκτρικά ή υβριδικά οχήματα και χρήση συνθετικών καυσίμων μηδενικών εκπομπών για οχήματα που δεν μπορούν να μετατραπούν.
• προμήθεια εξωτερικής ενέργειας από προμηθευτές που προσφέρουν καθαρή (ανανεώσιμη) ενέργεια, μειώνοντας τις εκπομπές Scope 2.
• εφαρμογή έξυπνης τεχνολογίας διαχείρισης κτιρίων για φωτισμό και κλιματισμό που βασίζεται σε ανάγκες, μειώνοντας την καταναλισκόμενη ενέργεια.

Συνολικός στόχος του είναι να επιτευχθεί καθαρή μηδενική εκπομπή CO2 (net zero) για τις εκπομπές Scope 1 και 2 μέχρι το 2045, με ενδιάμεσους στόχους μείωσης για το 2030 και 2040.

Λιμάνια: Επενδύσεις με φόντο τη βιωσιμότητα

Νέες επενδύσεις με φόντο τη βιωσιμότητα και τον ενεργειακό μετασχηματισμό προωθούνται και στα λιμάνια της χώρας με μία σειρά έργων πολλών εκατομμυρίων ευρώ, πάντα σε εναρμόνιση με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Ειδικότερα, η  πράσινη μετάβαση στα λιμάνια της Ελλάδας στοχεύει στη μείωση των ρύπων, με την υποχρέωση εγκατάστασης συστημάτων ηλεκτροδότησης από ξηράς έως το 2030, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο TEN-T. Το λιμάνι του Πειραιά πρωτοπορεί με έργα καθαρής ηλεκτρικής διασύνδεσης πλοίων, ενώ σε άλλα λιμάνια όπως αυτά του Βόλου, της Πάτρας και της Αλεξανδρούπολης δρομολογούνται είτε ήδη υλοποιούνται έργα τεχνικής υποστήριξης για να ανταποκριθούν στα κριτήρια κλιματικής ανθεκτικότητας. Τα έργα για τη βιώσιμη ανάπτυξη χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και το Υπερταμείο και θα ενισχύσουν τόσο τη συνδεσιμότητα των νησιών όσο και τη λειτουργικότητα των εμπορικών λιμένων.

Οι κύριες πρωτοβουλίες στα λιμάνια της χώρα αφορούν:

• την εγκατάσταση συστημάτων ηλεκτροδότησης πλοίων από ξηρά, με ολοκληρωμένα ή υπό εξέλιξη έργα στον Πειραιά και πλάνο επεκτάσεων και σε άλλα λιμάνια,
• την τεχνική και χρηματοδοτική υποστήριξη για την προετοιμασία υποδομών που ενισχύουν την κλιματική ανθεκτικότητα λιμανιών και
• τις επενδύσεις που καλύπτουν κρίσιμες παρεμβάσεις και αναβαθμίσεις σε λιμενικές εγκαταστάσεις με στόχο την βιώσιμη γαλάζια οικονομία, ταυτόχρονα με τη μείωση ενεργειακής κατανάλωσης και εκπομπών ρύπων.

Τέλος, εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι προς όφελος της βιώσιμης μετακίνησης, ταυτόχρονα με την αναδιάρθρωση του ελληνικού σιδηροδρόμου προωθείται και η στρατηγική διασύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου με τα λιμάνια της χώρας, δημιουργώντας νέες δυνατότητες για επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη.