Από την Αραβική Άνοιξη μέχρι τα διαδηλωτικά κινήματα στο Χονγκ Κονγκ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποδείχθηκαν το νέο όπλο της μαζικής κινητοποίησης. Ένα tweet μπορούσε να ρίξει κυβερνήσεις, ένα hashtag να γίνει πολιτική πράξη και ομαδικές να συντονίσουν ένα οργανωμένο έγκλημα. 

 Σε μία εποχή όπου η πληροφορία ταξιδεύει πιο γρήγορα από τη διπλωματία, ένας άνδρας κατάφερε να φέρει επανάσταση στη σιωπή και την ανωνυμία: ο Πάβελ Ντούροφ (Pavel Durov), ο μυστηριώδης Ρώσος δημιουργός του Telegram, της πλατφόρμας που έγινε συνώνυμο της ελευθερίας  και της αμφισβήτησης, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως ο . 

1

Από το 2014 μέχρι σήμερα, το Telegram έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολιτικών εξεγέρσεων, πολεμικών συγκρούσεων και κυβερνοεπιχειρήσεων, λειτουργώντας άλλοτε ως εργαλείο επικοινωνίας των διαδηλωτών και άλλοτε ως πεδίο αντιπαράθεσης με κρατικές αρχές.  

Ο ίδιος ο Ντούροφ, ανάμεσα σε θαυμασμό και καχυποψία, παραμένει το σύμβολο μιας νέας εποχής όπου η τεχνολογία δε μεταδίδει απλώς ειδήσεις αλλά  γράφει ιστορία. Σε έναν κόσμο όπου η ισχύς μετριέται σε δεδομένα και επιρροή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν το νέο πεδίο μάχης. Από εργαλείο επικοινωνίας, εξελίχθηκαν σε μηχανισμούς διαμόρφωσης πολιτικής, γνώμης και εξουσίας.

Πίσω από κάθε δίκτυο όμως, υπάρχει ένας άνθρωπος και πίσω από το Telegram, ένας άνθρωπος που αρνήθηκε να ανήκει σε οποιονδήποτε: ο Πάβελ Ντούροφ. Ο Ρώσος ιδρυτής που γύρισε την πλάτη στο Κρεμλίνο, αρνήθηκε τα δισεκατομμύρια της  Silicon Valley και κήρυξε τον δικό του «ψηφιακό πόλεμο» για την ελευθερία του λόγου.

Μέσα σε δύο δεκαετίες, κατάφερε να γίνει ο πιο αμφιλεγόμενος και ανεξάρτητος επιχειρηματίας της τεχνολογίας, ένας «ψηφιακός ασκητής» που αντιστέκεται στην εποχή των αλγορίθμων.

Πριν λίγες μέρες ήταν τα γενέθλιά του. Και όπως μοιράστηκε στο X δεν έχει όρεξη να γιορτάσει γιατί τελειώνει ο χρόνος για να σωθεί το ελεύθερο ίντερνετ.

«Γίνομαι 41, αλλά δεν έχω όρεξη να γιορτάσω. Η γενιά μας δεν έχει χρόνο να σώσει το δωρεάν Διαδίκτυο που έχτισαν για εμάς οι πατέρες μας», έγραψε ο Ντούροφ στο X (πρώην Twitter).

Ο Πάβελ Ντούροφ προειδοποίησε για άλλη μια φορά για ένα «δυστοπικό» μέλλον όπου το ελεύθερο διαδίκτυο μπορεί να πάψει να υπάρχει, καθώς οι κυβερνήσεις εισάγουν κανόνες και συστήματα που πιστεύει ότι περιορίζουν την ιδιωτικότητα και την ελευθερία στο διαδίκτυο.

«Αυτό που κάποτε ήταν η υπόσχεση της ελεύθερης ανταλλαγής πληροφοριών μετατρέπεται στο απόλυτο εργαλείο ελέγχου. Οι κάποτε ελεύθερες χώρες εισάγουν δυστοπικά μέτρα όπως ψηφιακές ταυτότητες (Ηνωμένο Βασίλειο), διαδικτυακούς ελέγχους ηλικίας (Αυστραλία) και μαζική σάρωση ιδιωτικών μηνυμάτων (ΕΕ)», είπε.

«Η Γερμανία διώκει όποιον τολμά να επικρίνει αξιωματούχους στο Διαδίκτυο. Το Ηνωμένο Βασίλειο φυλακίζει χιλιάδες για τα tweets τους. Η Γαλλία διεξάγει ποινική έρευνα κατά ηγετών της τεχνολογίας που υπερασπίζονται την ελευθερία και την ιδιωτικότητα».

Είπε ότι ένας «σκοτεινός, δυστοπικός» κόσμος πλησιάζει γρήγορα ενώ «εμείς κοιμόμαστε», καθώς η γενιά μας κινδυνεύει να μείνει στην ιστορία ως η τελευταία που είχε ελευθερία.

«Μας έχουν ταΐσει ένα ψέμα. Μας έχουν κάνει να πιστεύουμε ότι η μεγαλύτερη μάχη της γενιάς μας είναι να καταστρέψουμε όλα όσα μας άφησαν οι προπάτορές μας: την παράδοση, την ιδιωτικότητα, την κυριαρχία, την ελεύθερη αγορά και την ελευθερία του λόγου», είπε ο Ντούροφ.

«Οπότε όχι, δεν πρόκειται να γιορτάσω σήμερα. Ο χρόνος μου τελειώνει. Ο χρόνος μας τελειώνει».

Η έμπνευση από το facebook και η δημιουργία της Vkontakte 

Γεννημένος το 1984 στη Ρωσική Σοβιετική Ένωση, ο Πάβελ Ντούροφ μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον βαθιάς πειθαρχίας και μόρφωσης. Ο πατέρας του, φιλόλογος στο επάγγελμα, εργάστηκε για ένα διάστημα στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, όπου ο μικρός Πάβελ πέρασε τα παιδικά του χρόνια, μαθαίνοντας από νωρίς να κινείται ανάμεσα σε δύο κόσμους — τον ρωσικό και τον δυτικοευρωπαϊκό. 

Μετά την επιστροφή της οικογένειας του στην Αγία Πετρούπολη, ο Ντούροφ σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και Μετάφραση στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, δείχνοντας παράλληλα έντονο ενδιαφέρον για τον προγραμματισμό και την τεχνολογία. 

Το 2006, ενώ ήταν ακόμη φοιτητής, ίδρυσε μαζί με τους συμφοιτητές του Βιατσεσλάβ Μιρνιλόφ και Λεβ Λεβίεφ τη μεγαλύτερη ρωσική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, τη VKontakte. Εμπνευσμένη από το τότε ανερχόμενο Facebook, η πλατφόρμα λανσαρίστηκε αρχικά σε beta version, για περιορισμένο κοινό.

Ο ceo του Telegram, Pavel Duroc

Μέσα σε λίγους μήνες, όμως, εξελίχθηκε στο «ρωσικό Facebook», συγκεντρώνοντας εκατομμύρια χρήστες και καθιερώνοντας τον Ντούροφ ως το νέο τεχνολογικό φαινόμενο της Ρωσίας. 

 Η ρήξη με το Κρεμλίνο και η αποχώρηση από τη Ρωσία 

Την 1η Απριλίου του  2014, ο Πάβελ Ντούροφ ανακοίνωσε την παραίτησή του από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της VKontakte, υπογράφοντας την επιστολή με τη φράση «So long and thanks for all the fish»,  μια ειρωνική αναφορά σε μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Αρχικά θεωρήθηκε πρωταπριλιάτικο αστείο, ωστόσο λίγες εβδομάδες αργότερα, η αποχώρησή του έγινε πραγματικότητα. 

Το 2014 εγκατέλειψε τη χώρα, αρνούμενος να συμμορφωθεί με κυβερνητικές εντολές για να κλείσει αντιπολιτευόμενες κοινότητες στην πλατφόρμα και να παραχωρήσει προσωπικά δεδομένα Ουκρανών διαδηλωτών. Αντί να υπακούσει, δημοσιοποίησε τις εντολές, χαρακτηρίζοντάς τες «παράνομες».   

Ο ίδιος εγκατέλειψε τη Ρωσία, δηλώνοντας πως «η χώρα είναι ασύμβατη με τις διαδικτυακές επιχειρήσεις αυτή τη στιγμή». Ήταν η αρχή της εξορίας του και της γέννησης του Telegram, της πλατφόρμας που θα τον καθιέρωνε ως έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους και ανεξάρτητους επιχειρηματίες της ψηφιακής εποχής  

Telegram: Το «εργαλείο ελευθερίας» 

Το Telegram είναι μία από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλαγής μηνυμάτων παγκοσμίως, μαζί με τα Facebook, WhatsApp, Instagram, TikTok και WeChat. 

Όταν ο Πάβελ Ντούροφ εγκατέλειψε τη Ρωσία το 2014, μετά τη ρήξη του με το Κρεμλίνο, είχε ήδη στο μυαλό του την επόμενη μεγάλη ιδέα. Ένα δίκτυο μηνυμάτων που θα βασιζόταν όχι στην παρακολούθηση και τη διαφήμιση, αλλά στην ανεξαρτησία, την ταχύτητα και την απόλυτη ιδιωτικότητα.  

Έτσι γεννήθηκε το Telegram, μια εφαρμογή που μέσα σε λίγα χρόνια εξελίχθηκε από εναλλακτική του WhatsApp σε παγκόσμιο φαινόμενο με περισσότερους από 950 εκατ. χρήστες. Σε αντίθεση με τις κλασικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, το Telegram προσφέρει ομαδικές συνομιλίες έως 200.000 ατόμων που επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργούν ολόκληρα οικοσυστήματα μέσα στην εφαρμογή.  

Αυτή η ανοιχτή αρχιτεκτονική μετέτρεψε την εφαρμογή σε εργαλείο πληροφόρησης και κινητοποίησης, από δημοσιογράφους και επιχειρήσεις, μέχρι ακτιβιστές και πολιτικά κινήματα σε Ρωσία, Ιράν και Χονγκ Κονγκ. 

Για τους υποστηρικτές του, το Telegram είναι σύμβολο ψηφιακής ελευθερίας. Για τους επικριτές του, μια πλατφόρμα εκτός ελέγχου, που αξιοποιείτε για τη διάδοση της παραπληροφόρησης και εξτρεμιστικού περιεχομένου, καθώς και για την ανεπαρκή εποπτεία καναλιών που προωθούν νεοναζιστικό, παιδοφιλικό και τρομοκρατικό υλικό.

Για τον ίδιο τον Ντούροφ, όμως, είναι κάτι πιο ουσιαστικό: «Ένα καταφύγιο για την ιδιωτική σκέψη, σε έναν κόσμο που μαθαίνει να φοβάται τη σιωπή». Ο Ντούροφ απαντά στης κατηγορίες πως η εταιρεία του «σέβεται πλήρως το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο» και ότι η προστασία της ιδιωτικής επικοινωνίας αποτελεί «αδιαπραγμάτευτη αξία». 

Το Telegram κατάφερε να παραμείνει κερδοφόρο χωρίς να πουλά προσωπικά δεδομένα. Μέσω της συνδρομητικής υπηρεσίας Telegram Premium. περιορισμένων διαφημίσεων και εργαλείων για δημιουργούς περιεχομένου, η πλατφόρμα εξασφάλισε κερδοφορία άνω των 500 εκατ. δολαρίων το 2024. Σε πρόσφατο δημοσίευμα του, ο Ντούροφ δήλωσε ότι η εφαρμογή έχει φτάσει τους 1 εκατ. ενεργούς μηνιαίους χρήστες.  

Οι μεγάλοι κολοσσοί της τεχνολογίας δεν άργησαν να στρέψουν το ενδιαφέρον τους στο telegram καθώς η νέα αυτή πλατφόρμα εμφανιζόταν ως άξιος ανταγωνιστής του WhatsApp και του facebook. Έτσι το 2017 η Google πρόσφερε στον Παβέλ Ντούροφ 1 δισ. δολάρια για την εξαγορά του Telegram, ο Πάβελ ήταν κατηγορηματικός: «Δεν είναι θέμα τιμής, το Telegram δεν πωλείται. Είναι υπόσχεση ανεξαρτησίας και ελευθερίας.»

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατηγορήθηκε ότι φιλοξένησε ακροδεξιά κανάλια που συμμετείχαν στη διοργάνωση πρόσφατων βίαιων επεισοδίων. Ενώ πρόσφατα βρέθηκε στο επίκεντρο μιας υπόθεσης που συγκλόνισε τον τεχνολογικό κόσμο. 

Όταν η Ευρώπη συνέλαβε την «ελευθερία του λόγου»

Τον Αύγουστο του 2024, οι γαλλικές αρχές έθεσαν τον Πάβελ Ντούροφ υπό επίσημη δικαστική έρευνα, κατηγορώντας τον για «συνέργεια σε οργανωμένο έγκλημα» που φέρεται να δρα μέσω του Telegram.

Ήταν η πρώτη φορά που ιδιοκτήτης ψηφιακής πλατφόρμας αντιμετώπιζε κατηγορίες όχι για τις πράξεις του, αλλά για τις πράξεις των χρηστών της τεχνολογίας του. Ο Ντούροφ, που διαθέτει και γαλλική υπηκοότητα, τέθηκε υπό κράτηση 4 ημέρες, και ακολούθως σε δικαστική επιτήρηση με περιοριστικούς όρους και εγγύηση 5 εκατομμυρίων ευρώ. Υποχρεώθηκε να παρουσιάζεται δύο φορές την εβδομάδα στην αστυνομία, ενώ του απαγορεύτηκε να εγκαταλείψει τη γαλλική επικράτεια χωρίς ειδική άδεια.

Τον Αύγουστο του 2025, ανήμερα της επετείου της σύλληψής του ο  Durov μοιράστηκε στο X ένα τετράπτυχο thread για την εξέλιξη της υπόθεσης. «Πριν από έναν χρόνο, η γαλλική αστυνομία με κράτησε για τέσσερις ημέρες επειδή κάποιοι άνθρωποι που δεν είχα ξανακούσει χρησιμοποίησαν το Telegram για να συντονίσουν εγκλήματα», έγραψε. «Η σύλληψη ενός CEO μεγάλης πλατφόρμας για τις πράξεις των χρηστών της δεν ήταν μόνο πρωτοφανής — ήταν νομικά και λογικά παράλογη», συνέχισε.

Ο Durov έγραψε επίσης ότι δεν έχει ακόμη ημερομηνία έφεσης και ότι πρέπει να επιστρέφει στη Γαλλία κάθε 14 ημέρες.

Οι κατηγορίες περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τη διευκόλυνση παράνομων συναλλαγών, διάδοση παράνομου περιεχομένου και άρνηση συνεργασίας με τις αρχές. 

Ο ίδιος απάντησε ότι πρόκειται για παρεξήγηση του ρόλου των ψηφιακών πλατφορμών και δήλωσε πως το Telegram «συμμορφώνεται πλήρως με το ευρωπαϊκό δίκαιο» και παρέχει στοιχεία μόνο όταν υπάρχει δικαστική εντολή.  

Σε δημόσια τοποθέτησή του χαρακτήρισε τη σύλληψή του «φιλικά πυρά» απέναντι σε έναν σύμμαχο της Ευρώπης στον αγώνα για την ψηφιακή ανεξαρτησία και την ιδιωτικότητα. 

Η υπόθεση προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις. Ο Έλον Μασκ (Elon Musk) μίλησε για «λογοκρισία με το πρόσχημα της εποπτείας», ενώ ο Έντουαρντ Σνόουντεν χαρακτήρισε τη σύλληψη «επίθεση στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα της ελευθερίας του λόγου».  

Από τη Μόσχα, κυβερνητικοί αξιωματούχοι έσπευσαν να συνδέσουν το περιστατικό με δυτική παρέμβαση. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ωστόσο, απάντησε πως η διαδικασία είναι αποκλειστικά δικαστική και «σε καμία περίπτωση πολιτική». 

Για τον Ντούροφ, η περιπέτεια στη Γαλλία είναι κάτι περισσότερο από μια νομική υπόθεση. Είναι -όπως δηλώνει ο ίδιος- μια δοκιμασία των ορίων μεταξύ τεχνολογικής ελευθερίας και κρατικού ελέγχου. Και, ίσως, το πιο κρίσιμο κεφάλαιο στη διαδρομή ενός ανθρώπου που πίστεψε ότι ο κώδικας μπορεί να είναι πιο ισχυρός από την εξουσία. 

Το Telegram, που ξεκίνησε ως μια εφαρμογή επικοινωνίας, εξελίχθηκε σε σύμβολο ψηφιακής ανεξαρτησίας. Στις χώρες όπου η ενημέρωση φιμώνεται, λειτουργεί ως καταφύγιο στη Δύση, ως υπενθύμιση ότι η ελευθερία του λόγου δεν είναι δεδομένη.

Ο ίδιος δηλώνει πως «η προσοχή είναι το πολυτιμότερο αγαθό μας» και προτιμά την απλότητα, την πειθαρχία και τη σιωπή από την επίδειξη ισχύος — σαν ένας ψηφιακός ασκητής σε έναν κόσμο υπερφόρτωσης πληροφορίας.

Στα 39 του, ο Πάβελ Ντούροφ δεν είναι πια απλώς ο δημιουργός του Telegram. Είναι ο άνθρωπος που απέδειξε ότι η ελευθερία μπορεί να έχει κώδικα.

Και όσο οι κυβερνήσεις και οι αλγόριθμοι προσπαθούν να ορίσουν τα όρια της σκέψης, εκείνος δείχνει ότι η πραγματική δύναμη της τεχνολογίας βρίσκεται ακόμη στα χέρια όσων τολμούν να πουν «όχι».

Διαβάστε επίσης: 

Πίτερ Διαμαντής: Από τη NASA στη μάχη για τη μακροζωία – Ο Έλληνας που επενδύει στο μέλλον της υγείας

Peter Thiel: Ο δισεκατομμυριούχος της Silicon Valley που κάνει διαλέξεις για τον Αντίχριστο και επενδύσεις για την αθανασία

Τζωρτζ Φειδίας Μίτσελ: O Έλληνας «πατέρας του fracking» που μετέτρεψε τις ΗΠΑ σε ενεργειακή υπερδύναμη