Πέτρος Μάρκαρης: Ο αστυνόμος Χαρίτος στον κόσμο των γυναικών

Πέτρος Μάρκαρης

Περιεχόμενα

Ο Πέτρος Μάρκαρης αποτελεί εγγύηση. «Όταν αρχίσει να ξετυλίγεται ένα κουβάρι, πρέπει να προσέχεις μη σου γλιστρήσει από τα χέρια», προειδοποιεί ο ήρωας Κώστας Χαρίτος στο βιβλίο Η εξέγερση των Καρυάτιδων (εκδ. Κείμενα, 2023). Και ο συγγραφέας λειτουργεί σαν το λογοτεχνικό alter ego του διατηρώντας με μαεστρία όλα τα στοιχεία της υπόθεσης σε ιδεατή ισορροπία. Εκτελεί το πολυφωνικό του μυθιστόρημα σαν συμπαγή ορχήστρα.

Επιστρατεύει λοιπόν και πάλι τον γνωστό αστυνομικό Χαρίτο. Αυτή τη φορά έχει προαχθεί σε διευθυντή ασφάλειας Αττικής και δυσκολεύεται να συνηθίσει σε αυτή τη θέση υπεροχής. Ταυτόχρονα πρέπει να προβεί σε ανακατατάξεις των υφισταμένων του. Για το κακοτράχαλο τμήμα των ανθρωποκτονιών τού προτείνουν μια γυναίκα, πρώην στέλεχος της Ευρωπόλ, πράγμα επίσης ασυνήθιστο για την παραδοσιακά ανδροκρατούμενη αυτή μονάδα.

Οι αντιδραστικές Καρυάτιδες

Ωστόσο, ο αστυνόμος Χαρίτος παραμένει πάντα εύπιστος και καλοπροαίρετος. Προσφέρει στην Αντιγόνη Φερλέκη την ευκαιρία της ζωής της.

Πρόκειται για έναν εκρηκτικό συνδυασμό. Διότι η πρώτη υπόθεση που θα αναλάβουν να λύσουν αφορά τη δολοφονία μιας αρχαιολόγου, που συμμετείχε στο γυναικείο κίνημα των Καρυάτιδων. Τελικά, οι δύο αστυνομικοί θα χρειαστεί να συνεργαστούν σε ακόμη δύο γυναικοκτονίες, που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται με τις Καρυάτιδες.

Η ομάδα σχηματίστηκε με πρωτοβουλία μορφωμένων αρχαιολόγων και ξεναγών που αντέδρασαν στην «αρχαιοκαπηλία» της αρχαίας ελληνικής ιστορίας από μια ομάδα πλούσιων αμερικανών. Επισκέφτηκαν την Αθήνα για να μελετήσουν τα μνημεία με απώτερο σκοπό τη δημιουργία αντιγράφων τους στο διάστημα.

Ο Χαρίτος με τη Φερλέκη

Έτσι λοιπόν η Φερλέκη θα οδηγήσει ένα ανδρικό τμήμα σε μια υπόθεση γυναικεία -ένα εύρημα με πολλές προεκτάσεις.

Στο επίκεντρο ο αστυνόμος Χαρίτος, κοινότοπος όσο και το Σέατ του. Αλλά ακριβοδίκαιος, αξιόπιστος, αποτελεσματικός, εξού και αγαπητός. Έχει θεωρηθεί διάδοχος του εμβληματικού αστυνόμου Μπέκα, ήρωα του Γιάννη Μαρή, εισηγητή της αστυνομικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1950. Και από την άλλη, η Φερλέκη, η εικόνα της τελειότητας, σχεδόν μια αγγελική μορφή σε μια πραγματικότητα αδυσώπητη, γεμάτη εξαπάτηση και ματαιώσεις.

Επίκαιρος όσο ποτέ

Ο Πέτρος Μάρκαρης θίγει (όπως πάντα) όλα τα καίρια ζητήματα των ημερών σε αυτό το γρήγορο και εύστροφο μυθιστόρημα. Ζητήματα έμφυλης βίας και έμφυλης ισότητας, την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της στη σύγχρονη οικογένεια, τους κρυφούς, παράπλευρους κινδύνους από την ανεξέλεγκτη διόγκωση του διαδικτύου, έναν απόηχο αριστεροσύνης.

Διάφοροι χαρακτήρες εμπλέκονται στην υπόθεση των τριών φόνων (αρχαιολόγοι, συγγενείς, επαγγελματίες που αντιδρούν στο δημοφιλές κίνημα των Καρυάτιδων, οικονομικοί παράγοντες) ενώ παράλληλα διαγράφεται το σύνθετο περίγραμμα της ελληνικής αστυνομίας με τον συντονισμό ανάμεσα στα διάφορα τμήματα και τα εντυπωσιακά εργαλεία της. Παράλληλα ο συγγραφέας απεικονίζει τη σύγχρονη Αθήνα -κινείται ανάμεσα στην Αλεξάνδρας και τη Μεσογείων και άλλες γειτονιές όπως τα Πετράλωνα και το Θησείο.

Ο Πέτρος Μάρκαρης αποδεικνύεται βιρτουόζος της αστυνομικής πλοκής, κινείται με πλαστικότητα ανάμεσα στα διάφορα επεισόδια της περίτεχνης, πολυεπίπεδης πλοκής.

Σε αντιδιαστολή με τη δαιδαλώδη και εντούτοις σφιχτοδεμένη σύνθεση, ο συγγραφέας διατηρεί γλώσσα απλή και απτή. Ενίοτε, μάλιστα, εντελώς φλατ και αντιλογοτεχνική, αντανακλώντας ευθύβολα το πρακτικό πνεύμα της αστυνομικής ζωής.

«Φτάνω στο γραφείο με την ψυχή μου μαύρη. Έγινε ακριβώς αυτό που φοβόμουν. Προσπαθώ να συγκεντρωθώ, για να απαντήσω σε ένα κρίσιμο ερώτημα: έχουμε να κάνουμε με έναν ή με περισσότερους δολοφόνους;».

Ιντερλούδια καθημερινότητας

Η εξέλιξη της πλοκής διακόπτεται με ρυθμικά ιντερλούδια, όπου ο αναγνώστης εισβάλει στην καθημερινότητα του Κώστα Χαρίτου με τη σύζυγό του Αδριανή, την κόρη του Κατερίνα, τον γαμπρό του Φώτη, τον εγγονό του και τον αδελφό του Ζήση. Κάποια στιγμή, η επίδραση των Καρυάτιδων θα διαχυθεί και στη δική τους ζωή.

Αυτά τα ιντερλούδια συνεισφέρουν μια φέτα ζωής, που αποδίδεται με νατουραλιστικό ύφος -τα γεμιστά, τα σουβλάκια, οι σούπες, οι αγκινάρες -το φαγητό σημαίνει βαθιά καθημερινή απόλαυση για τον απλό αστυνομικό και η αγάπη (αν όχι ο έρωτας) σίγουρα περνάει από το στομάχι.

«Δεν με ξυπνάει η βαρυστομαχιά, αλλά το τηλέφωνο. Το βουτάω και τρέχω στο καθιστικό, για να μην ξυπνήσει η Αδριανή, που διαμαρτύρεται μέσα στον ύπνο της. Μόλις απαντώ στην κλήση, ακούω τη φωνή της Αντιγόνης. “Συγνώμη που σας ξυπνάω, αλλά θεώρησα ότι έπρεπε να σας ενημερώσω. Έχουμε άσχημες εξελίξεις».

Λατρεύει τους ήρωές του

Από την άλλη, η διάπραξη τριών φόνων, η ταυτόχρονη εξιχνίαση, το πολυπρόσωπο σκηνικό αποδυναμώνουν ελαφρώς την διατήρηση του σασπένς. Οι χαρακτήρες δεν έχουν αρκετές ευκαιρίες να εξελιχθούν, η Αντιγόνη με ένα απρόσμενο και πολύ ενδιαφέρον ξέσπασμά της παρ’ ολίγον να αναπτυχθεί σε πιο σύνθετο πορτρέτο αλλά αυτό μάλλον μένει μετέωρο. Ο αναγνώστης περιμένει εις μάτην μέχρι τέλους την ανατροπή.

Το εξίσου γοητευτικό στοιχείο της μετριοφροσύνης του αστυνόμου Χαρίτου επίσης δεν αναπτύσσεται όσο ίσως θα μπορούσε από έναν συγγραφέα τέτοιου βεληνεκούς.

Αναγεννησιακός

Αλλά ο Πέτρος Μάρκαρης δεν αστοχεί. Ο Κώστας Χαρίτος διατηρεί τον μύθο του. Αυτός ο πεζός, καθημερινός άνθρωπος με τις πινελιές μεγαλοφυΐας, που διαβάζει λεξικά για να αποκρυπτογραφεί τον γρίφο της ζωής, παραμένει ένας ακαταμάχητος ήρωας της πραγματικότητας και αυτή τη φορά. Και ακόμη περισσότερο, διότι εμφανίζεται εν προκειμένω ως αναγεννησιακός αστυνομικός. Πιστεύει, σέβεται και προωθεί τις γυναίκες σε έναν κόσμο που παραμένει εν πολλοίς μισογύνης ή υποκριτικός. Εν τέλει, σώζει την τιμή της αστυνομίας σε πολλαπλά επίπεδα.

Η πρωτοτυπία του θέματος, η ενότητα περιεχομένου και ύφους, η συνθετότητα της πλοκής, η ακριβής ακτινογραφία της σημερινής ζωής και των ανθρωπίνων σχέσεων παραμένουν στο φόρτε τους.

Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, διεθνώς

Ο Πέτρος Μάρκαρης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1937.

Σπούδασε οικονομικές επιστήμες στην Αυστρία. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1964.

Εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 1965 με το θεατρικό έργο Η ιστορία του Αλή Ρέτζο. Έχει διακριθεί ως δραματουργός και σπουδαίος μεταφραστής, μελετητής του έργου του Μπέρτολτ Μπρεχτ, πρώτος μεταφραστής στην Ελλάδα του Γκαίτε (Φάουστ), σεναριογράφος του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα Νυχτερινό Δελτίο κυκλοφόρησε το 1995. Ακολούθησαν η Άμυνα ζώνης (1998), Ο Τσε αυτοκτόνησε (2003), Βασικός μέτοχος (2006), Παλιά, πολύ παλιά (2008), Ληξιπρόθεσμα δάνεια (2010), Περαίωση (2011), Ο φόνος είναι χρήμα (2020), Το κίνημα της αυτοκτονίας (2021), Βασικός Μέτοχος (2023)… Έχουν μεσολαβήσει και συλλογές διηγημάτων όπως το Αθήνα, πρωτεύουσα των Βαλκανίων (2004) και Η τέχνη του τρόμου (2021).

Τα βιβλία του τιμήθηκαν με σημαντικά διεθνή λογοτεχνικά βραβεία και έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες.

Πληροφορίες