• Think Tanks

    Πώς μπορεί η τεχνολογία να σταματήσει τους νομισματικούς πολέμους;

    Goldman Sachs


    Η τρομακτική εμπειρία της δεκαετίας του 1930 θα έπρεπε να μας θυμίζει ότι οι εμπορικοί και οι νομισματικοί πόλεμοι πάνε μαζί. Τώρα που η κυβέρνηση του Αμερικανολυ προέδρου Donald Trump εφαρμόζει πλήρως την προστατευτική ατζέντα του «Πρώτα η Αμερική», είναι θέμα χρόνου να ξεσπάσει μια νομισματική σύγκρουση.

    Δεν έχει υπάρξει πλήρης νομισματικός πόλεμος εδώ και αρκετό καιρό, αν και ο κόσμος έφτασε κοντά μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, όταν τότε ο Βραζιλιάνος υπουργός Οικονομικών Guido Mantega χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια της Αμερικής. Μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και η Ευρώπη έδειξαν να υιοθετούν παρόμοιες στρατηγικές προώθησης των εξαγωγών και η υποτιμημένη συναλλαγματική ισοτιμία έγινε ένα κεντρικό χαρακτηριστικό της οικονομικής ανάκαμψης στις προηγμένες οικονομίες.

    Παρομοίως, μετά το 2012, η ​​κρίση του ευρώ άρχισε να φαίνεται πιο διαχειρίσιμη μόνο μετά την υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Και όπως ήδη τόνισαν πολλοί οικονομολόγοι στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία είχε δώσει στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε αντίθεση με τις χώρες της ευρωζώνης, ένα μοναδικά αποτελεσματικό εργαλείο για τη διαχείριση των σοκ της περιόδου.

    Εν πάση περιπτώσει, οι ανησυχίες για τα νομίσματα μετά την κρίση εξαφανίστηκαν σύντομα, εξαιτίας κυρίως της ταυτόχρονης επιδίωξης των κεντρικών τραπεζών για ποσοτική χαλάρωση (QE), η οποία απλώς συνέβη να επηρεάσει τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Ο πρώτος πιθανός νομισματικός πόλεμος του 21ου αιώνα έδωσε τη θέση του σε μια προσωρινή και εύθραυστη ανακωχή. Αλλά αν μια μεγάλη οικονομία υιοθετούσε τον προστατευτισμό για να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι των άλλων, το νομισματικό ζήτημα θα επανερχόταν στο προσκήνιο.

    Εξάλλου, στα χέρια των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, τα εθνικά νομίσματα είναι ένα προφανές οικονομικό όπλο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι 44 χώρες που συμμετείχαν στη διάσκεψη του Bretton Woods του 1944 συμφώνησαν σε ένα θεσμικό πλαίσιο για τη διασφάλιση σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι ΗΠΑ κατείχαν τη δεσπόζουσα διαπραγματευτική θέση και δεσμεύθηκαν να δημιουργήσουν μια ανοιχτή διεθνή τάξη χωρίς δασμούς και εμπορικούς πολέμους. Για κάθε άλλη χώρα, δεν υπήρχε πραγματική επιλογή παρά να συμβιβαστεί με μια συναλλαγματική ισοτιμία που θα της επέτρεπε να διατηρήσει ένα σχεδόν ισορροπημένο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών.

    Έκτοτε, η απειλή ενός εμπορικού πολέμου συνεπάγεται πάντα την επιστροφή της συζήτησης για τα νομίσματα. Στη σημερινή κλιμάκωση της σύγκρουσης, ήταν αναπόφευκτο ο Trump να επικεντρωθεί τελικά στις νομισματικές πολιτικές άλλων χωρών. Έχει κατηγορήσει εδώ και καιρό την Κίνα ότι υποτιμά το νόμισμά της (ακόμα και όταν κάνει ακριβώς το αντίθετο). Και σε απάντηση της πρόσφατης ανακοίνωσης του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Mario Draghi για έναν νέο γύρο QE, ο Trump έγραψε στο Twitter: «Τη γλιτώνουν με αυτό εδώ και χρόνια μαζί με την Κίνα και άλλους».

    Όπως και στη δεκαετία του 1930, ο συναλλαγματικός πόλεμος είναι ελκυστικός για όσους θεωρούν τη γεωπολιτική ως zero-sum game. Οι επιθέσεις του Trump στην ΕΚΤ αφορούν εν μέρει στο εμπόριο, αλλά αποσκοπούν επίσης στο να προκαλέσουν έναν διχασμό μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Όπως έχουν υποστηρίξει εδώ και πολύ καιρό οι επικριτές του ευρωπαϊκού νομισματικού καθεστώτος, η Γερμανία απολαμβάνει χαμηλότερη εξωτερική ισοτιμία με το ευρώ από ό, τι θα είχε με το γερμανικό μάρκο. Και σύμφωνα με την άποψη του Trump, η Γερμανία διατηρεί μια μερκαντιλιστική πολιτική για να ευνοήσει τους δικούς της εξαγωγείς, αν και η εντολή του Bretton Woods υπό την ηγεσία των ΗΠΑ σχεδιάστηκε ακριβώς για να εμποδίσει τον μερκαντιλισμό και τις συνακόλουθες ανταγωνιστικές υποτιμήσεις.

    Ωστόσο, σύμφωνα με τον John Maynard Keynes, έναν από τους αρχιτέκτονες του Bretton Woods, η μεταπολεμική συμφωνία θα έπρεπε να έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο, συμπεριλαμβάνοντας θεσμικές επιταγές για την επιβολή κυρώσεων σε χώρες με μεγάλα πλεονάσματα ή ελλείμματα. Η τιμωρία των εμπορικών ανισορροπιών θα ήταν συμβατή με το σχέδιό του για ένα νέο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, το οποίο θα βασιζόταν σε ένα παγκόσμιο συνθετικό νόμισμα ονόματι bancor (μια γαλλική σύνθετη λέξη για τον χρυσό που δημιουργείται από τις τράπεζες).

    Όπως υπογράμμισε ο Draghi στην ομιλία που προκάλεσε την οργή του Trump, το ευρώ αρχικά επινοήθηκε ως μηχανισμός εξάλειψης των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων. Από την εποχή του Keynes, οι προσπάθειες για την αναβίωση της ιδέας ενός μη εθνικού γενικού νομίσματος – όπως αυτή του οικονομολόγου Robert A. Mundell στη δεκαετία του 1960 – ήταν συνεχείς και μάταιες.

    Αλλά τώρα, η νέα τεχνολογία έχει φέρει τη δυνατότητα ενός παγκόσμιου νομίσματος πιο κοντά. Μόλις τον περασμένο μήνα, το Facebook αποκάλυψε τα σχέδιά του για ένα ψηφιακό νόμισμα, το Libra, το οποίο θα είναι συνδεδεμένο με ένα καλάθι κρατικών νομισμάτων. Σύμφωνα με το Facebook, η πρωτοβουλία έχει σχεδιαστεί για να φτάσει στους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων πολλών από τα 1,7 δισεκατομμύρια χωρίς τραπεζικό λογαριασμό .

    Μια ευρεία βάση χρηστών είναι αναγκαία για να διασφαλιστεί ότι το Libra θα λειτουργεί πρωτίστως ως μέσο ανταλλαγής και όχι ως μέσο οικονομικής κερδοσκοπίας. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα νομίσματα blockchain πρώτης γενιάς όπως το Bitcoin, το οποίο υπόκειται σε τεχνητή έλλειψη που διατηρείται μέσω της διαδικασίας «εξόρυξης». Βεβαίως, η συντριπτικά αρνητική αντίδραση στην ανακοίνωση του Facebook για το Libra ήταν αποθαρρυντική. Κι όμως, αν ένα εναλλακτικό νόμισμα βασισμένο σε πολλαπλά assets υιοθετείτο σε γενικές γραμμές, δεν θα ήταν τόσο αποσταθεροποιητικό όσο ισχυρίζονται οι επικριτές του.

    Με ένα πραγματικά παγκόσμιο νόμισμα, οι χρήστες θα αγοράζουν και θα πωλούν αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι οι μισθοί θα έπρεπε να καθορίζονται σε ένα μη εθνικό νόμισμα. Η νέα διαρρύθμιση θα έκανε την ύπαρξη πολλών νομισμάτων σε μία χώρα να μοιάζει με μία αναφορά στον προ-σύγχρονο κόσμο, όταν τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα διακυμαίνονταν σε αξία μεταξύ τους. Και αυτό μπορεί να μην είναι κακό αποτέλεσμα.

    Η διακύμανση της αξίας του χρυσού και του ασημιού, αξίζει να θυμηθούμε, επέτρεψε μεγαλύτερη ευελιξία στους μισθούς και, συνεπώς, μικρότερη ανεργία. Και όσο πιο εκτεταμένη είναι η χρήση ενός παγκόσμιου νομίσματος (ή πολλαπλών παγκόσμιων νομισμάτων), τόσο λιγότερο βιώσιμος είναι ένας νομισματικός πόλεμος. Η τεχνολογία αναβιώνει το όνειρο του 20ού αιώνα για ένα παγκόσμιο νομισματικό σύστημα απαλλαγμένο από τις αναταράξεις που προκαλεί ο οικονομικός εθνικισμός. Το κλειδί για να γίνει πραγματικότητα είναι να αποκοπεί η σχέση – όπως το ευρώ έχει αρχίσει να κάνει – μεταξύ των χρημάτων και του έθνους-κράτους.

    Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org σε συνεργασία με το Project Syndicate



    ΣΧΟΛΙΑ