Η ιστορία της Πομπηίας είναι γνωστή σε όλους: Καταστράφηκε από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Οι λεπτομέρειες όμως, όπως πάντα, κάνουν τη διαφορά. Η Πομπηία, μια ακμάζουσα ρωμαϊκή πόλη, βρισκόταν στους πρόποδες του Βεζούβιου, ενός ηφαιστείου που θεωρούνταν αδρανές για αιώνες.
Πριν από την κύρια έκρηξη, η περιοχή είχε ταλαιπωρηθεί από μια σειρά σεισμών, συμπεριλαμβανομένου ενός ισχυρού το 62 μ.Χ. που προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην πόλη. Ωστόσο, οι κάτοικοι είχαν συνηθίσει τη σεισμική δραστηριότητα και δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στα προειδοποιητικά σημάδια. Η καταστροφή συνέβη στις 24 Οκτωβρίου του 79 μ.Χ. Η έκρηξη του Βεζούβιου ήταν αιφνίδια και εξαιρετικά βίαιη.
Αρχικά, ένα τεράστιο σύννεφο από στάχτη, ηφαιστειακή τέφρα και αέρια υψώθηκε χιλιάδες μέτρα πάνω από το ηφαίστειο. Ο άνεμος, που εκείνη την ημέρα έπνεε προς τα νοτιοανατολικά, μετέφερε το σύννεφο κατευθείαν πάνω από την Πομπηία. Άρχισε να πέφτει μια δυνατή “βροχή” από ελαφρόπετρα και στάχτη, που κάλυψε την πόλη σε ύψος έξι μέτρων. Πολλοί κάτοικοι, νομίζοντας ότι πρόκειται για μια απλή βροχή από τέφρα, προσπάθησαν να προστατευτούν μέσα στα σπίτια τους.
Το πιο θανατηφόρο μέρος της έκρηξης ήταν οι πύρινες πέτρες. Πρόκειται για ταχύτατα, υπερθερμασμένα ρεύματα αερίων και ηφαιστειακών συντριμμιών που κινούνται με ταχύτητες έως και 700 km/h. Όσοι είχαν μείνει στην πόλη πέθαναν ακαριαία από την ακραία θερμότητα, η οποία έφτανε τους 300°C. Το σώμα τους “πάγωσε” στη στάση που βρισκόταν τη στιγμή του θανάτου.
Η γρήγορη και απόλυτη κάλυψη της πόλης από την ηφαιστειακή τέφρα διατήρησε τα πάντα σε εξαιρετική κατάσταση. Οι νεκροί της Πομπηίας, θαμμένοι κάτω από τα στρώματα τέφρας, διαλύθηκαν με τον καιρό, αφήνοντας πίσω τους μια κοιλότητα στο έδαφος. Το 19ο αιώνα, ο Ιταλός αρχαιολόγος Giuseppe Fiorelli χρησιμοποίησε μια πρωτοποριακή μέθοδο: έριξε γύψο μέσα στις κοιλότητες. Με αυτό τον τρόπο, δημιούργησε τα διάσημα γύψινα εκμαγεία, τα οποία αναπαριστούν με εντυπωσιακή λεπτομέρεια τις τελευταίες στιγμές των θυμάτων της έκρηξης. Μέσα από αυτά, βλέπουμε ανθρώπους, ζώα, ακόμα και μικρά παιδιά, “παγωμένα” στην προσπάθειά τους να προστατευτούν ή να διαφύγουν.
Η Πομπηία αποτελεί πλέον έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο. Οι ανασκαφές, που συνεχίζονται ακόμα, έχουν φέρει στο φως:
• Καλοδιατηρημένα σπίτια, μερικά με τις τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά τους άθικτα.
• Δημόσια κτίρια, όπως το αμφιθέατρο, η αγορά (Forum), τα λουτρά και οι ναοί.
• Καθημερινά αντικείμενα: μαγειρικά σκεύη, εργαλεία, νομίσματα, ακόμα και άρτους που είχαν ψηθεί.
Η Πομπηία είναι κάτι περισσότερο από ένας αρχαιολογικός χώρος· είναι μια χρονοκάψουλα. Μας επιτρέπει να δούμε από κοντά την καθημερινότητα των Ρωμαίων, να κατανοήσουμε τις συνήθειές τους και να ζήσουμε, έστω και για λίγο, τη φρίκη της καταστροφής που τους έπληξε.
Όχι μόνο των απλών ανθρώπων της εποχής αλλά και των αρχόντων. Υπάρχουν σπίτια πολυτελή γεμάτα τοιχογραφίες και αγάλματα. Σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, ο καθένας από την οικογένεια των πλουσίων είχε το δικό του χώρο ανάπαυσης. Επίσης τα δωμάτιά τους βρίσκονταν στο ισόγειο, στους ορόφους ανεβοκατέβαιναν οι δούλοι. Γύρω από τα δωμάτια στο κέντρο υπήρχε το αίθριο για να μπαίνει φως.
Το νερό της βροχής συλλέγονταν με ειδική διαμόρφωση στο κέντρο του αίθριου και χρησιμοποιούνταν για το πότισμα των κήπων. O επισκέπτης έχει επιλογή είτε να βγάλει τα εισιτήρια ηλεκτρονικά, (23 ευρώ το άτομο) ή να ρισκάρει να χάσει ώρες στην ουρά. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα να επιλέξετε ξεναγό που θα βοηθήσει σημαντικά να καταλάβετε τι ακριβώς βλέπετε. Προσωπικά είχαμε την τύχη να μας ξεναγήσει Έλληνας εξαιρετικά καταρτισμένος (ευχαριστούμε Στάθη).
Αν έχετε υπόψη σας το λαϊκό στίχο: «Πήρα το κακό το δρόμο και την εύκολη ζωή κι ήρθα κόντρα με το νόμο, ξαφνικά ένα πρωί» των Μάμου Γιώργου και Τσιλβερδή Σαράντου αλλά και το Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα τότε θα γελάσετε με τη συνέχεια. Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος, αρχιτέκτονας -πολεοδόμος δημιούργησε το ομώνυμο σύστημα. Η ρυμοτόμηση της πόλης βασιζόταν στη χάραξη ενός σταυρόλεξου οδών, που τέμνονται κάθετα, ώστε να δημιουργούνται οικοδομικά τετράγωνα ιδίου μεγέθους και κανονικές πλατείες. Τα οικοδομικά τετράγωνα είχαν χαραχθεί με ακρίβεια και χωρίστηκαν σε οικόπεδα ίσου εμβαδού. Το οδικό δίκτυο ήταν πυκνό και ξεχώριζαν πλατιές λεωφόροι, ενώ μεγάλες πλατείες όριζαν το κέντρο της. Οι θέσεις των διοικητικών κτιρίων, των ναών και των κατοικιών ήταν καθορισμένες με ακρίβεια.
Για να εξασφαλίσει την υγιεινή λειτουργία των πόλεων ο Ιππόδαμος σχεδίαζε την υδροδότησή τους, φρόντιζε να εφοδιάζονται με άφθονο νερό και τις προσανατόλιζε έτσι ώστε οι κατοικίες να έχουν ήλιο το χειμώνα και σκιά το καλοκαίρι. Πρόβλεψε κλίσεις στους δρόμους για την απομάκρυνση των νερών της βροχής. Τοποθετούσε τους ναούς και τα δημόσια κτίρια σε περίβλεπτες και οχυρές θέσεις, ώστε να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και να εξασφαλίζεται η άμυνά τους. Τέτοια ρυμοτομία μπορεί να δει κανείς σήμερα στη Σπάρτη ή τη Νέα Υόρκη.
Η Πομπηία έχει αυτή τη ρυμοτομία αλλά υπάρχει μια εξαίρεση: Ο δρόμος που οδηγούσε στα καπηλειά και στους οίκους ανοχής ήταν στραβός και στένευε. Εξ’ ου και ο λαϊκός στίχος.
Η κάτωθι τοιχογραφία αυτή βρίσκεται σε μια βίλα στην Πομπηία. Έχει φτιαχτεί έναν αιώνα πριν τη γέννηση του Χριστού. Στο κέντρο δεσπόζει ένας γυμνός ανδρας με αθλητικό σώμα, ο οποίος κρατάει ένα ραβδί. Πρόκειται πιθανότατα για κάποιον θεό ή ήρωα της ελληνικής μυθολογίας, όπως ο Ερμής λόγω του κηρυκείου που κρατάει. Δίπλα του, ένας άλλος άνδρας με τόξο και δίπλα του ένας με στολή, πιθανότατα ο Απόλλωνας. Στον τροχό του μαρτυρίου βρίσκεται ένας ακόμη άνθρωπος καρφωμένος.
Δεξιά του κεντρικού άνδρα, μια γυναίκα καθισμένη σε θρόνο, με πλούσια ενδυμασία, η οποία παρακολουθεί τη σκηνή. Μπροστά της, μια άλλη γυναίκα γονατίζει. Αυτές οι φιγούρες μπορεί να αναπαριστούν μυθολογικές θεότητες ή θνητές, αλλά η ακριβής ταυτότητα είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Η τοιχογραφία είναι ζωγραφισμένη με τη μέθοδο της fresco, δηλαδή με την εφαρμογή χρωστικών σε υγρό σοβά, που εξασφάλιζε τη μόνιμη ενσωμάτωση του χρώματος στον τοίχο.
Τα έντονα, ζωηρά χρώματα και οι ρεαλιστικές σκιές είναι ενδεικτικά του ταλέντου του καλλιτέχνη. Η κεντρική εικόνα πλαισιώνεται από ένα περίτεχνο, ζωγραφισμένο πλαίσιο, που μιμείται ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο. Αν τώρα εσείς βλέπετε σημαντικές χριστιανικές παραστάσεις σε εικόνα που είναι προγενέστερη, δίκιο έχετε.
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
