«Η επόμενη συνεδρίαση της Marine Environment Protection Committee θα είναι καθοριστική, καθώς θα συζητηθεί και θα τεθεί σε ψηφοφορία ένα νέο πλαίσιο κανονισμών με ενδιάμεσους στόχους για το 2030 και το 2040, ώστε να επιτευχθεί ένα καθαρό ισοζύγιο μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050», επισημαίνει ο Φίλιππος Φιλής, πλοιοκτήτης της ναυτιλιακής εταιρείας Lemissoler και πρώην πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Εφοπλιστών.

«Οι κανονισμοί αυτοί περιλαμβάνουν την ενίσχυση των δεικτών EEXI και CII, ένα παγκόσμιο μέτρο τιμολόγησης άνθρακα που μπορεί να αλλάξει ριζικά το οικονομικό πλαίσιο της ναυτιλίας, καθώς και υποχρεώσεις για καύσιμα χαμηλών εκπομπών και για την ανάπτυξη παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας καυσίμων μηδενικού άνθρακα», τονίζει στη συνέχεια ο Φίλιππος Φιλής και προσθέτει:

1

«Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι με την ψήφιση του κανονισμού στον ΔΝΟ, η ναυτιλία απαιτεί την κατάργηση ή προσαρμογή όλων των περιφερειακών μέτρων για την αποφυγή πληρωμής διπλών δικαιωμάτων για τις ίδιες εκπομπές.

Καταλήγοντας σε αυτή την εισαγωγή, η μετάβαση προς την απανθρακοποίηση δεν είναι και δεν μπορεί να είναι απλή. Απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, τεχνολογική καινοτομία και συνεργασία σε διεθνές επίπεδο».

Στην εισηγητική έκθεση, που παρουσίασε στο πρόσφατο ναυτιλιακό συνέδριο στην Ύδρα, ο Φίλιππος Φιλής, ανάφερε τα εξής:

«Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα για το μέλλον της ναυτιλίας και του πλανήτη: την απανθρακοποίηση.

Η ναυτιλία βρίσκεται σε ένα καθοριστικό σταυροδρόμι, όπου οι τεχνολογικές, οικονομικές και κανονιστικές εξελίξεις συγκλίνουν σε έναν κοινό στόχο: τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την επίτευξη βιωσιμότητας. Στην ουσία, πρόκειται για δύο στόχους που λειτουργούν αντίστροφα, σύμφωνα με μαθηματική ορολογία.

Η μείωση των εκπομπών μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μεγάλες επενδύσεις στην τεχνολογία των πλοίων διπλού καυσίμου, σε έργα υποδομής για την παραγωγή, μεταφορά και διαχείριση, αλλά και στη διάθεση εναλλακτικών καυσίμων με χαμηλή ένταση εκπομπών CO₂ από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση. Η οικονομική βιωσιμότητα, αναφορικά με το μέρος που αφορά τη ναυτιλία, εξαρτάται από το πόσο θα αυξηθούν τα ναύλα και αν το αυξημένο κόστος θα μπορέσει να μεταφερθεί στον καταναλωτή.

Γι’ αυτό θεωρώ ότι ο στόχος για μείωση των εκπομπών συνεπάγεται σημαντικά αυξημένο κόστος μεταφοράς δια θαλάσσης. Η προσπάθεια για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου θα ακολουθήσει κατά την άποψη μου, τρεις βασικές περιόδους και τέσσερις πυλώνες. Στην πρώτη περίοδο, που βρίσκεται σε εξέλιξη, η πλοιοκτησία επικεντρώνεται στην τεχνική αναβάθμιση των υφιστάμενων πλοίων με πολλαπλούς τρόπους: προσθήκη συσκευών και εξοπλισμού για διαχείριση και εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση ισχύος της κύριας μηχανής και εγκατάσταση προηγμένων συστημάτων αντιρρύπανσης.

Παράλληλα, γίνεται βελτιστοποίηση της λειτουργίας των πλοίων με ανάλυση των δεδομένων και εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης για την καλύτερη πορεία και ταχύτητα με βάση τις καιρικές συνθήκες αλλά και τη διαθεσιμότητα των λιμανιών. Στη δεύτερη, μεταβατική περίοδο, θα συνυπάρχουν παλαιά πλοία με αναλογικές μηχανές, σύγχρονα βελτιστοποιημένα πλοία με ηλεκτρονικές μηχανές και πλοία διπλού καυσίμου με κυρίαρχο το φυσικό αέριο, όπως επίσης τη μεθανόλη, την αμμωνία και άλλα συνθετικά καύσιμα.

Αυτή η μεταβατική περίοδος θα διαρκέσει τουλάχιστον δύο δεκαετίες, λόγω των κανονιστικών ρυθμίσεων και της εκθετικής αύξησης των προστίμων που συνδέονται με τη σταδιακή μείωση του δείκτη εκπομπών άνθρακα, αλλά και της ταχύτητας εκσυγχρονισμού του παγκόσμιου στόλου. Παράλληλα, πρέπει να ψηφιστούν και να εφαρμοστούν διεθνείς κανονισμοί ώστε να διασφαλιστεί η παγκόσμια εφαρμογή τους και πρωτίστως να εξασφαλιστούν συνθήκες ίσων όρων ανταγωνισμού.

Οι περιφερειακοί κανονισμοί θα πρέπει να προσαρμοστούν, ώστε κανένα πλοίο να μην πληρώνει διπλό πρόστιμο για τις ίδιες εκπομπές. Στην τρίτη περίοδο, κυριαρχούν οι τεχνολογίες που βασίζονται σε συνθετικά καύσιμα και πολύ πιθανόν πυρηνική ενέργεια, με κοινό παρονομαστή τη μηδενική εκπομπή CO₂, η οποία θα πρέπει να επαληθεύεται μέσω ανάλυσης κύκλου ζωής από την παραγωγή έως την προπέλα.

Σε αυτή την περίοδο, ως τέταρτος πυλώνας, εισέρχεται ουσιαστικά η τέταρτη ενεργειακή επανάσταση στην πρόωση, που θα σηματοδοτήσει πλέον την οριστική μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε καύσιμα χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών, με την περαιτέρω ανάπτυξη νέων τεχνολογιών τόσο σε μηχανές εσωτερικής καύσης όσο και σε κυψέλες καυσίμου, οι οποίες μετατρέπουν τη χημική ενέργεια απευθείας σε ηλεκτρική. Με αυτόν τον τρόπο, η ναυτιλία προσανατολίζεται σε ένα μέλλον πιο καθαρό, βιώσιμο και τεχνολογικά προηγμένο, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της εποχής μας.

Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι η ναυτιλία ευθύνεται μόνο για περίπου 3% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂. Μπορεί το ποσοστό να φαίνεται μικρό, αλλά αν το συγκρίνουμε με ολόκληρες εθνικές οικονομίες, γίνεται σαφές ότι η συμβολή της είναι σημαντική. Οι πιέσεις από κυβερνήσεις, πελάτες, τράπεζες και την κοινωνία αυξάνονται. Η απανθρακοποίηση δεν είναι πλέον επιλογή καλής θέλησης, αλλά στρατηγική αναγκαιότητα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στη ρύθμιση της ναυτιλίας. Αυτό αποφασίστηκε το 2014 με την υιοθέτηση της «Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής», όπου τέθηκε ως ένας από τους βασικούς στόχους ο ηγετικός ρόλος της Ευρώπης στη διαμόρφωση της διεθνούς ναυτιλιακής πολιτικής.

Κατά συνέπεια, το σύστημα εμπορίας ρύπων EU ETS επεκτάθηκε και στη ναυτιλία, που σημαίνει ότι οι εταιρείες πρέπει να αγοράζουν δικαιώματα εκπομπών για το CO₂ που παράγουν. Ο Σεπτέμβριος που διανύουμε είναι ο πρώτος μήνας καταβολής αυτών των δικαιωμάτων. Η αποτελεσματικότητα όμως του μέτρου αυτού αμφισβητείται, και δίκαια, γιατί η επιστροφή των χρημάτων στη ναυτιλία από τα κράτη μέλη ή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με κύριο στόχο να μειωθεί η διαφορά κόστους των καυσίμων μηδενικών εκπομπών σε σχέση με τα συμβατικά, δεν γίνεται και δεν υπάρχει καθαρή ένδειξη πως αυτό θα γίνει κατορθωτό.

Η ναυτιλία αναμένει, αλλά και διεκδικεί, αυτά τα κεφάλαια που προέρχονται από τη ναυτιλία να επιστρέψουν σ’ αυτήν με κύριο στόχο τη μείωση του οικονομικού χάσματος των καυσίμων και την επιδότηση νέων τεχνολογιών τόσο για την παραγωγή των εναλλακτικών καυσίμων όσο και για την πρόωση των πλοίων. Παράλληλα, το πακέτο FuelEU Maritime εισάγει υποχρεώσεις για σταδιακή μείωση της έντασης εκπομπών των ναυτιλιακών καυσίμων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει στόχο μείωσης εκπομπών κατά 55% μέχρι το 2030 και επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050. Αυτά τα μέτρα δημιούργησαν και συνεχίζουν να δημιουργούν προκλήσεις στην εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα, τουλάχιστον στην αρχική περίοδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός κινείται προς την ίδια κατεύθυνση.

Η επόμενη συνεδρίαση της Marine Environment Protection Committee θα είναι καθοριστική, καθώς θα συζητηθεί και θα τεθεί σε ψηφοφορία ένα νέο πλαίσιο κανονισμών με ενδιάμεσους στόχους για το 2030 και το 2040, ώστε να επιτευχθεί ένα καθαρό ισοζύγιο μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.

Οι κανονισμοί αυτοί περιλαμβάνουν την ενίσχυση των δεικτών EEXI και CII, ένα παγκόσμιο μέτρο τιμολόγησης άνθρακα που μπορεί να αλλάξει ριζικά το οικονομικό πλαίσιο της ναυτιλίας, καθώς και υποχρεώσεις για καύσιμα χαμηλών εκπομπών και για την ανάπτυξη παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας καυσίμων μηδενικού άνθρακα. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι με την ψήφιση του κανονισμού στον ΔΝΟ, η ναυτιλία απαιτεί την κατάργηση ή προσαρμογή όλων των περιφερειακών μέτρων για την αποφυγή πληρωμής διπλών δικαιωμάτων για τις ίδιες εκπομπές.

Καταλήγοντας σε αυτή την εισαγωγή, η μετάβαση προς την απανθρακοποίηση δεν είναι και δεν μπορεί να είναι απλή. Απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, τεχνολογική καινοτομία και συνεργασία σε διεθνές επίπεδο.

Τα μεγάλα ερωτήματα είναι: Θα μπορούσε η ενεργειακή μετάβαση να ιδωθεί ως απειλή ή ως ευκαιρία για τη ναυτιλία; Μπορεί η ναυτιλία να αναδειχθεί σε πρωτοπόρο κλάδο στην πράσινη μετάβαση, επιτυγχάνοντας τη βιωσιμότητα τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για το περιβάλλον και την κοινωνία; Πώς μπορεί να χρηματοδοτηθεί αυτή η μετάβαση που εκτιμάται σε ορισμένα τρισεκατομμύρια δολάρια;

Διαβάστε επίσης:

Τα ελληνικά λιμάνια στο επίκεντρο: Συνεδρίαση ΕΛΙΜΕ στη Θεσσαλονίκη και συνάντηση με τον Ευρωπαίο Επίτροπο

Γιώργος Αλεξανδράτος: Οι τρεις προκλήσεις της ελληνικής ναυτιλίας

Τα ασφάλιστρα των πλοίων έφτασαν τα 40 δισ. δολάρια