Έναν εσπρέσο μακιάτο, παρακαλώ – Τόμι Κας, ο δημιουργός του τραγουδιού έκπληξη

Μπορεί πολλοί να είπαν ότι πήρε μέρος στην Γιουροβίζιον με ένα μη-τραγούδι. Μπορεί κάποιοι στην Ιταλία να προσβλήθηκαν –συγκεκριμένα στελέχη της ακροδεξιάς Λέγκας- διαμαρτυρόμενοι ότι παρωδεί τα στερεότυπα της ιταλικής κουλτούρας. Μπορεί άλλοι να ζήτησαν τον αποκλεισμό του. Και μπορεί η σκηνική του παρουσία να ήταν «φτωχή» μπροστά στην σωρεία των εφέ, που στόχο είχαν να θαμπώσουν το τηλεοπτικό κοινό – αν και ξεπερνώντας συχνά τα όρια της αντοχής του. Κι όμως το αμφιλεγόμενο «Espresso Macchiato» του Εσθονού Τόμι Κας επιβλήθηκε των πάντων κι έγινε το χιτ της Γιουροβίζιον αλλά και των επόμενων μηνών. Και μόνον οι χιουμοριστικές παραλλαγές του στα ελληνικά –το TikTok πλημμύρισε κυριολεκτικά από αυτές- δείχνουν την απήχησή του. Αλλά τίποτε δεν είναι τυχαίο. Πίσω από όλη αυτή τη θύελλα των αντιδράσεων βρίσκεται ένας καλλιτέχνης, που ξεπερνά τα όρια στην ευρωπαϊκή τέχνη και την μουσική.

Πολύ πριν από την τρίτη θέση του στη Βασιλεία της Ελβετίας, το περασμένο Σάββατο, ο ανατρεπτικός Τόμι Κας είχε ήδη δημιουργήσει ένα φανατικό κοινό για τα σουρεαλιστικά του βίντεο, τις συνεργασίες του στον χώρο της μόδας και την μετα-σοβιετική εικαστική του γλώσσα. Ξεκινώντας από τις εσθονικές φτωχογειτονιές για να κατακτήσει μια θέση στην καλλιτεχνική σκηνή του Παρισιού ο «εν μέρει ράπερ» και «εν μέρει κατεργάρης του καλλιτεχνικού κόσμου» όπως τον χαρακτηρίζουν είναι μια προσωπικότητα που δεν περνά απαρατήρητη.

Από τις φτωχογειτονιές της Εσθονίας

Γεννημένος ως Τόμας Τάμεμετς, τον Νοέμβριο του 1991, ο εσθονός καλλιτέχνης έγινε γνωστός για τους τολμηρούς στίχους του, που μεταφέρουν παράξενες εικόνες της μετα-σοβιετικής ζωής. Ο ίδιος άλλωστε, όπως έχει πει, διαμόρφωσε την ταυτότητά του μεγαλώνοντας στις φτωχογειτονιές της Εσθονίας σε ένα «συνονθύλευμα εσθονικής, ρωσικής και ουκρανικής κουλτούρας». «Συνειδητοποίησα αρκετά νωρίς ότι οι προσδοκίες της κοινωνίας δεν ήταν ούτε κατά διάνοια κοντά στις δικές μου», όπως έχει πει. «Ποτέ δεν με ένοιαζε τι σκέφτονταν οι άλλοι για μένα, είτε ήταν η εμφάνισή μου είτε η απόδοσή μου. Έτσι, απλώς πήρα αυτή την αύρα και έφυγα».

Η μουσική του έτσι, συνδυάζει διάφορα δυτικά είδη (όπως το cloud rap και το hard dance) με τους ρυθμούς της Βαλτικής και με αναφορές στην υψηλή κουλτούρα αλλά και την υποκουλτούρα, συμπεριλαμβανομένων όμως επίσης, πολλών αναφορών σε τέχνη. Για παράδειγμα το viral βίντεο για το τραγούδι του «Winaloto» είναι εμπνευσμένο από μία επίσκεψή του στο Λούβρο, όπου ο Κας περιβάλλεται από χορευτές, που μεταμορφώνονται σε πυραμίδες, τοπία, μουσικά όργανα, ακόμη και σε έναν θρόνο.

Όσο για το «Espresso Macchiato» γεννήθηκε μέσα από τα συχνά ταξίδια του στην Ιταλία, προκειμένου να κάνει τις ηχογραφήσεις του. Όπως εξήγησε ο ίδιος η ιδέα για το τραγούδι προέκυψε αυθόρμητα με τις λέξεις να «εμφανίζονται απλώς στο μυαλό μου», χωρίς κάποια συγκεκριμένη αναφορά ή πρόθεση. Χωρίς να αρνείται βέβαια, ότι το κομμάτι διαμορφώθηκε γύρω από τα πιο προφανή ιταλικά σύμβολα και στερεότυπα, που του ήρθαν στο μυαλό.

Υποκουλτούρα και υψηλή μόδα

Όπως και η μουσική του, έτσι και ο ίδιος εξάλλου, δεν είναι τόσο εύκολο να οριστεί. Περνάει αβίαστα από διάφορες συνεργασίες σε ζωντανές εμφανίσεις που αψηφούν τα είδη και φθάνει ως τον σχεδιασμό streetwear, εμπνευσμένων από τις απομιμήσεις «bootleg Adidas», που πουλιόταν στα μεγάλα παζάρια της περιοχής της Βαλτικής στην δεκαετία του 1990. Επίσης, μετά το άλμπουμ του «¥€$», στο οποίο συμμετείχαν άλλοι καλλιτέχνες του κλάδου όπως η αγγλίδα τραγουδίστρια Charli XCX και η αμερικανίδα Caroline Polachek, συνεργάστηκε με μάρκες, όπως ο γαλλικός οίκος ειδών πολυτελείας Maison Margiela και ο αμερικανός σχεδιαστής μόδας Rick Owens.

Εν μέρει σλάβος «Γκόπνικ» (μέλος υποκουλτούρας νέων με χαμηλό εισόδημα στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες) αλλά εν μέρει και πρόσωπο της υψηλής μόδας ο Κας έχει χτίσει μια καριέρα εστιάζοντας όχι σε έναν μόνο κλάδο αλλά σε ένα οργιαστικό ανακάτεμά τους, αναπτύσσοντας υβριδικές μουσικές, μόδα και εικαστικές εγκαταστάσεις. Πάνω απ΄ όλα όμως, δηλώνει καλλιτέχνης:

«Είτε στην τέχνη, στη μόδα, στη μουσική ή στο design, όλα όσα κάνω είναι εμπνευσμένα από τον τρόπο ύπαρξης του Τόμι Κας» λέει. «Δεν βλέπω τη διαφορά μεταξύ της δημιουργίας ενός καναπέ Ikea και της χρήσης της μουσικής μου για να φτάσω στον κόσμο. Είναι ένα χάος, ναι – αλλά λειτουργεί». Και πέρα από αυτό όμως, είναι βέβαιος, πως όταν πρόκειται για τη δημιουργία τέχνης, που απευθύνεται σε ευρύ κοινό, είναι σημαντικό να παραμένει πιστός στις ρίζες του.

Το καρτούν με τα πυρηνικά σύννεφα

Ιδιαίτερη ήταν εμφάνισή του στην επίδειξη του Balenciaga για την Εβδομάδα Μόδας στο Παρίσι κρατώντας μία φωτογραφική μηχανή τύπου παπαράτσι και περπατώντας σε μια πασαρέλα καλυμμένη με λάσπη, η οποία ήταν σχεδιασμένη από τον εικαστικό Σαντιάγκο Σιέρα. Επίσης εμφανίστηκε και στην επίδειξη μόδας του Rick Owens, πάλι στο Παρίσι, εντελώς γυμνός, εκτός από μακριά μαλλιά, που έφθαναν ως τους μηρούς καλύπτοντας τα επίμαχα σημεία του σώματός του. Με τον Owens, μάλιστα, συνεργάστηκαν και σε μια σειρά από εικαστικά projects ενώ ο ίδιος έχει κάνει ατομικές εκθέσεις στο «Paris Internationale» συμβάλλοντας στον πολιτιστικό διάλογο της εποχής μας με έναν τρόπο που φαίνεται φρέσκος και συγκινητικός, όπως δηλώνει η γκαλερίστα του Ολγα Τεμνίκοβα.

Στο Παρίσι, η έκθεσή του στήθηκε ως ένας σκοτεινός και παράξενος φόρος τιμής σε ένα ρωσικό καρτούν, την Cheburashka – ένα χαριτωμένο γούνινο ζώο, δημοφιλές σε πολλές μετα-σοβιετικές χώρες. Το δικό το γλυπτό, η χαμογελαστή «Nukerashka», που μοιάζει με τοτέμ με πυρηνικά σύννεφα να ξεπροβάλλουν από τα αυτιά της πωλείται από 2.500 έως 45.000 ευρώ. Ενώ τα φούτερ «Nukerashka» προσφέρονται προς 200 ευρώ, με το είκοσι πέντε τοις εκατό των εσόδων να πηγαίνουν στο Ουκρανικό Πολιτιστικό Κέντρο, μια ΜΚΟ που υποστηρίζει άτομα που έχουν εκτοπιστεί και βρίσκονται κοντά στην πρώτη γραμμή στην Ουκρανία.

Γεγονός είναι ότι ο Τόμι Κάς έχει φτάσει σε εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως με το ιδιαίτερο στυλ του, τις παράλογες εικόνες και την ανατρεπτική του αίσθηση του χιούμορ.

«Μιλάει τη γλώσσα ενός πανσλαβικού ήρωα της χιπ χοπ φολκ», όπως λέει η Τεμνίκοβα. Αν αυτό είναι τέχνη, ποιος νοιάζεται; Είναι ο κόσμος του Τόμι Κας!

Mi amore, mi amore / Espresso macchiato, macchiato, macchiato… «Μου αρέσει να πετάω ιδιωτικά με 24 καράτια / Επίσης το σπίτι μου είναι πολύ μεγαλοπρεπές / Τα λεφτά μου πολλά / Δουλεύω όλο το εικοσιτετράωρο / Γι’ αυτό ιδρώνω σαν μαφιόζος / Η ζωή είναι σαν τα μακαρόνια / Είναι δύσκολο μέχρι να τα καταφέρεις / Όχι στρες. Όχι στρες / Μόνον εσπρέσο».

Διαβάστε επίσης: 

Η πορεία στην τέχνη – Takis στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή

Διαφημίσεις «Η Ωραία Ακρόπολη», στο Ζάππειο μια μέρα, παπούτσι από τον τόπο σου και… κλάμα η κυρία

Μαρλίν Ντιμά – Ρεκόρ για την ακριβότερη γυναίκα καλλιτέχνιδα