Γιάννης Μαστρογεωργίου (ομάδα Foresight): Η στρατηγική πρόβλεψη στην υπηρεσία των πολιτών

Στη σημερινή εποχή που το μέλλον έρχεται πιο γρήγορα από ποτέ, τα πρώτα του σημάδια είναι ήδη στο παρόν και το έργο του Γιάννη Μαστρογεωργίου και της επιτροπής Foresight που προεδρεύει είναι σημαντικό και αναγκαίο.

Το μέλλον πια γίνεται μέρος του παρόντος και όσο περισσότερο έχουμε τα αντανακλαστικά να αναγνωρίσουμε και ακολουθήσουμε όσα φέρνει, τόσο πιο πολύ  όφελος και ασφάλεια θα έχουμε σε καιρούς μεγάλων και απότομων αλλαγών.

Η μελέτη και η στρατηγική πρόβλεψη του μέλλοντος, είναι καθημερινή τακτική στο χώρο της οικονομίας και των επενδύσεων, όπου είναι συνήθης πρακτική οι αναλύσεις για τη μελλοντική προοπτική όπως και η διαμόρφωση σεναρίων, με στόχο τον μετριασμό των κινδύνων και τον πολλαπλασιασμό των αποδόσεων. Είναι επίσης τακτική των επιχειρήσεων για να προλαβαίνουν κρίσεις και να αξιοποιούν ευκαιρίες. Είναι και της πολιτικής…με  όριο και στόχο τις επόμενες εκλογές…

Δεν θα έπρεπε όμως, η στρατηγική πρόβλεψη να είναι και τακτική των κυβερνήσεων, ώστε οι πολιτικές τους να εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη ασφάλεια και αξία για τους πολίτες;

Η πανδημία που άλλαξε τα πάντα με την έλευσή της αλλά και η κλιματική αλλαγή και όσα φέρνει,  αναδεικνύουν την ανάγκη μελέτης και συστηματικού σχεδιασμού εναλλακτικών σεναρίων και ήδη από πέρσι η Κομισιόν επεσήμανε την ανάγκη ενίσχυσης πανευρωπαϊκά της λεγόμενης «στρατηγικής πρόβλεψης».

Η πρωτοβουλία για να γίνει κάτι τέτοιο και στην Ελλάδα, για να δημιουργηθεί Επιτροπή Foresight υπό τον Πρωθυπουργό ως συμβουλευτικό όργανο, ανήκει στο Διευθυντή του γραφείου του Πρωθυπουργού Γρηγόρη Δημητριάδη. Με ΦΕΚ στις 3 Φεβρουαρίου συστάθηκε επισήμως η Ομάδα Foresight, και τις επόμενες δεκαπέντε ημέρες αναμένεται να αποσταλούν στον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη οι δύο πρώτες μελέτες: μία καταγραφή τάσεων και στόχων που αφορούν την Ελλάδα  «τα mega trends» και μία τεχνική έκθεση για το πώς μπορεί να λειτουργήσει το «foresight» σε επίπεδο κεντρικής δομής (συνεργασία με υπουργεία κ.ο.κ.).

Η μεγάλη πρόκληση της Επιτροπής Foresight είναι η μελέτη που θα παραδώσει στον Πρωθυπουργό, να συμβάλει ώστε η κυβερνητική πολιτική να κατευθύνεται προς το μέλλον, δημιουργώντας αξία για τους πολίτες. Δηλαδή να βοηθήσει με τις επισημάνσεις της ώστε οι αποφάσεις και οι πολιτικές που θα αναλαμβάνονται, να είναι πιο αποτελεσματικές και πιο ωφέλιμες δημιουργώντας ευκαιρίες για τους πολίτες και αυξάνοντας την ασφάλειά τους στις αναταράξεις του μέλλοντος.

Ο γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και επικεφαλής της Ομάδας Foresight, Γιάννης Μαστρογεωργίου μιλάει στο mononews.gr   για την νέα   τεχνοκρατική Ομάδα Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης – Foresight (υπό τον πρωθυπουργό).

Πότε ξεκίνησε η Ομάδα Foresight και ποιο είναι το αντικείμενό σας;

“Πριν ένα χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έφτιαξε κεντρική δομή για το Foresight, τη στρατηγική πρόβλεψη, αρμοδιότητα που ανέλαβε ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μάρος Σέφκοβιτς, ο οποίος και ζήτησε από τα κράτη μέλη να φτιάξουν αντίστοιχες δομές. Η πρωτοβουλία για να κάνουμε στην Ελλάδα μια Ομάδα Foresight ανήκει στο Γρηγόρη Δημητριάδη, με τον οποίο το πρωτοσυζητήσαμε πέρσι και φέτος η Ομάδα οργανώθηκε. Επικεφαλής είμαι εγώ και Αντιπρόεδρος ο Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος που έχει την έδρα των Future Studies της Unesco στην Ελλάδα. Μέλη της ομάδας είναι επίσης o Γιώργος Ευθυμίου, αναπληρωτής διευθυντής του Γραφείου Τύπου του Πρωθυπουργού, η Ιριάννα Λιανάκη-Δεδούλη συντονίστρια των εκπαιδευτικών δράσεων της Unesco και η Ανδρονίκη Παπατέρπου”.

Ξεκινήσαμε από τις αρχές Μαρτίου να είμαστε σε επαφή με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον ΟΟΣΑ και άλλους διεθνείς οργανισμούς που κάνουν Foresight και έχουμε αναλάβει να παραδώσουμε, σε 15 ημέρες, στον Πρωθυπουργό δύο μελέτες μια για τα Megatrends για Ελλάδα και Ευρώπη με προοπτική 2035-2040 και μια άλλη  για το πώς πρέπει να οργανωθεί ο τομέας του Foresight στην Ελλάδα, από την δημιουργία σχετικών τμημάτων στα υπουργεία μέχρι ένταξης του Foresight στην εκπαίδευση.

Η μελέτη των Mega trends αφορά τους τομείς: περιβάλλον κλιματική αλλαγή και συνέπειες, ενέργεια, δημογραφική προοπτική, τεχνολογία, τεχνολογία και απασχόληση, τεχνητή νοημοσύνη και πώς διαπερνά την κοινωνία και την οικονομία.

Μετά θα συνεργαστούμε με την Ευρώπη σε μια ομαδική εργασία, για την παραγωγή του ευρωπαϊκού Foresight 2021, με βάση τις κύριες τάσεις, που θα δείξει που θα βρίσκεται η Ευρώπη το 2040 και που θα βγει στα τέλη Ιουλίου.

Ακολούθως θα ασχοληθούμε με την οικονομία, ανά τομέα, τον πρωτογενή τομέα και κάθε κλάδο για να δούμε τις δυνατότητές του. Η ομάδα μας λειτουργεί με άξονα τον πολίτη και πως μπορεί αυτή η γνώση να βελτιώσει τις προοπτικές του και τη ζωή του.

Ποια είναι τα οφέλη που μπορεί η δουλειά της Ομάδας Foresight να δημιουργήσει για τον πολίτη;

Αυτή η προσέγγιση, με βάση το μέλλον και αυτό που έρχεται και όχι το παρελθόν, μπορεί να προσαρμόσει στις πραγματικές ανάγκες, την εκπαίδευση, την απασχόληση, τις επιχειρήσεις, την επιστήμη. Δεν είναι μόνο θεωρητική προσέγγιση, σταδιακά, όσο περισσότερο προσαρμόζεται το παρόν, οι κυβερνητικές πολιτικές στις τάσεις που κυριαρχούν, τόσο πιο ωφέλιμες θα είναι για τους πολίτες.

Οι εξοπλισμοί μας, θα λαμβάνουν υπόψιν τις εξελίξεις στην τεχνολογία και τις δυνατότητες των drones. Θα αλλάξει ο τρόπος σκέψης μας,  και θα πάψουμε να κάνουμε σήμερα ότι κάναμε χθες, αλλά θα μάθουμε να βγαίνουμε από την πεπατημένη και να συνδυάζουμε τα νέα δεδομένα που έρχονται από το μέλλον.

Και ο πολίτης θα συνδιαμορφώνει αυτά τα σενάρια. Θα γίνονται future labs τα οποία θα στήνονται σε περιφέρειες και κοινότητες, για διάλογο με τους πολίτες οι οποίοι θα συνεισφέρουν με τον προβληματισμό τους και τις ανάγκες τους.

Οι ίδιοι θα συνδιαμορφώσουμε το δικό μας το μέλλον. Λέμε στους πολίτες να τους απασχολήσει το πώς θέλουν να είναι στο μέλλον, γιατί τότε θα είναι σε θέση και να το συνδιαμορφώσουν.

Ποια είναι η δομή μιας μελέτης Foresight; Τι εξετάζετε;

Εξετάζουμε τα Mega trends τι τάσεις που έρχονται για το μέλλον και ήδη τις βλέπουμε, τους μαύρους κύκνους, δηλαδή το μη προβλέψιμο γεγονός (όλα είναι προβλέψιμα μέχρι να μην είναι), τα weak signals, δηλαδή τα ασθενή σημάδια για το μέλλον, τους καταλύτες, κάτι που έρχεται και φέρνει μια απότομη αλλαγή και τους Game Changers, τους ανθρώπους που παρεμβαίνουν, που λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες αλλάζουν τα δεδομένα.

Τι συμβαίνει στο εξωτερικό; Υπάρχουν δομές για Foresight σε άλλες χώρες;

Άλλες χώρες, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, έχει την κουλτούρα αντίληψης του μέλλοντος και έχουν πολλά χρόνια Foresight, πολύ πριν μας το πει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Φινλανδοί έχουν ξεφύγει από το πολιτικά εφήμερο. Και αυτό φάνηκε από τη σχέση τους με την τεχνολογία, που έκαναν πρώτοι τις πιο πετυχημένες εταιρείας κινητής τηλεφωνία και όταν κορέστηκε η αγορά επένδυσαν στην τεχνολογία για 5G.

Χθες η Ισπανία παρουσίασε το Foresight πλάνο της με τίτλο Ισπανία 2050 και αφορούσε με βάση τις τάσεις ποια είναι τα σενάρια εξέλιξης της χώρας μέχρι το 2050. Το να έχει μια χώρα έναν οδικό χάρτη, με διάφορα σενάρια για την εξέλιξή της δημιουργεί μια εικόνα συνέχειας, συνέπειας και σταθερότητας και βοηθά την οικονομία γιατί δημιουργεί ορατότητα για το μέλλον που πάντα επιζητούν οι επενδυτές.

Ταυτόχρονα μια τέτοια μελέτη, αναδεικνύει τις ευκαιρίες αλλά και πώς πρέπει να συνδιαμορφωθούν οι κλάδοι δραστηριότητας για να παραμείνουν επιτυχημένοι σε ένα κόσμο που αλλάζει, που να γίνουν επενδύσεις.

Πείτε μας κάποια παραδείγματα για τη γνώση που μπορεί να προκύψει από τη μελέτη των μελλοντικών τάσεων.

-Υπάρχουν δεδομένα που δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή που φέρνει το λιώσιμο των πάγων θα απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα μικρόβια που θα μεταφερθούν στις πόλεις, όπου το 2030 θα ζει το 70% του πληθυσμού, πόλεις που η μικρότερη θα έχει πληθυσμό 15 εκατ. Αυτά τα μικρόβια μπορεί να συνδέονται με μελλοντικές πανδημίες που μπορεί να ξεσπάσουν σε μεγάλες πόλεις…

Εμείς δεν προβλέπουμε το μέλλον, αλλά βλέπουμε τις τάσεις που σήμερα φαίνονται και φτιάχνουμε εναλλακτικά σενάρια. Κανείς δεν μπορεί να πει τί θα γίνει αλλά και όσα γνωρίζουμε για το μέλλον αποτελούν δεδομένα. Το ζητούμενο είναι να φτιάξουμε πιθανά σενάρια και να έχουμε προετοιμαστεί γι αυτά.

Ένα δεύτερο εργαλείο στην προσέγγισή μας είναι να θέτουμε τα ερωτήματα What if, τί θα συμβεί αν. Η Shell ήταν από τις πρώτες εταιρείες παγκοσμίως που έκαναν Foresight. και έτσι όταν το 1973 έγινε ο πόλεμος Ισραήλ Αραβιών Χωρών και κατέρρευσε όλη η εφοδιαστική αλυσίδα του πετρελαίου, η Shell ήταν προετοιμασμένη γιατί είχε θέσει το ενδεχόμενο αυτό στα ερωτήματα του What if, είχε έτοιμες λύσεις και βγήκε μπροστά από τον ανταγωνισμό. Αν δεν έχεις προετοιμασία What if, βρίσκεσαι στο αδιέξοδο του What Now.

Άλλο δεδομένο, είναι, ότι τα επόμενα 15 χρόνια όλος ο πλανήτης θα είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο. Τι συνέπειες θα έχει αυτό;

Το 98% της πρόσβασης στις χώρες που παράγουν σπάνιες γαίες έχει η Κίνα. Αυτό δημιουργεί μια πρόκληση για την Ευρώπη που θέλει επίσης να έχει πρόσβαση στις χώρες αυτές, για να μπορέσει να παράγει μπαταρίες που συνδέονται με την εποχή της ενεργειακής μετάβασης. Γνωρίζοντας αυτή την ανάγκη, θα πρέπει να διαμορφώσει νέες γεωστρατηγικές σχέσεις με τις χώρες που παράγουν σπάνιες γαίες.

Για την Ελλάδα, στο επίκεντρο είναι η κλιματική αλλαγή. Οι εκτιμήσεις λένε ότι το 2035 όλη η Ελλάδα και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης θα έχει αύξηση θερμοκρασίας μέχρι και 1 βαθμό πάνω μια αλλαγή σημαντική για το οικοσύστημα.  Εξετάζονται από την Ευρώπη σενάρια γεωδυναμικής, με τεράστια σκίαστρα που μπορεί να μπουν από δορυφόρους για να αποτρέψουν την ηλιακή ακτινοβολία και τι συνέπειες θα είχε μια τέτοια παρέμβαση.

Ακόμη και αν δεν έχεις προβλέψει όλα τα ενδεχόμενα προβλήματα, αν έχεις επεξεργαστεί κάποια, και έχεις βρει κάποιες λύσεις, δεν είσαι απροετοίμαστος. Έχεις αποκτήσει ένα νέο mindset και μια ευελιξία να αντιμετωπίσεις μεγάλες και απότομες αλλαγές.

Και αν δεν βρίσκουμε άμεσα λύσεις, εντοπίζοντας τις συνέπειες που φέρνουν οι αλλαγές, ανοίγουμε δρόμους για τις λύσεις.

Και εφόσον ολοκληρωθούν οι μελέτες, τι γίνεται μετά; Περνάμε στην πράξη;

Το δέον γενέσθαι, είναι να υπάρξουν foresight τμήματα σε κάθε υπουργείο, το οποίο θα έρχεται σε επαφή με άλλη αντίστοιχα τμήματα υπουργείων του εξωτερικού.

Υπάρχει πλέον ανάγκη κάποιος να σκέφτεται τις συνέπειες των αλλαγών που έρχονται, να φτιάχνουμε εναλλακτικά σενάρια και να προετοιμαζόμαστε γι αυτά τόσο καλά ώστε να συνδιαμορφώνουμε το μέλλον. Πολίτες, κράτη, οργανωμένη πολιτεία, ΜΚΟ, επιχειρήσεις, ιδιωτικός τομέας θα συνδιαμορφώνουν το μέλλον βάσει των τάσεων που έρχονται από το μέλλον. Το μέλλον για μας είναι ένας τρόπος σκέψης, όχι ένα χρονικό ορόσημο. Ο άνθρωπος έχει μάθει να σκέφτεται με βάσει το εφήμερο και πλέον είναι ανάγκη να μάθει να βλέπει πιο μακριά. Και η πολιτική που μέχρι σήμερα έβλεπε μέχρι τον επόμενο εκλογικό κύκλο, πρέπει επίσης να αλλάξει οπτική.

Και η πανδημία τα άλλαξε όλα αυτά. Η εποχή μετά την πανδημία θα είναι εντελώς διαφορετική από πριν. Τα επόμενα δέκα χρόνια, η ανθρωπότητα θα βιώσει αλλαγές που θα αντιστοιχούν στα προηγούμενα 200 χρόνια. Η τεχνολογική εξέλιξη θα επιταχυνθεί και το Mixed Reality (Virtual Reality, Augmented Reality και το X reality), το ολόγραμμα θα αντικαταστήσει τη φυσική παρουσία.

Πια δεν υπάρχει γραμμική εξέλιξη του μέλλοντος, δεν υπάρχει τίποτα να είναι βέβαιο, όλα είναι πιθανά. Ο Covid-19 έφερε αυτή την οπτική, γιατί μέχρι πριν, πιστεύαμε ότι δεν θα συμβεί ποτέ τίποτα.

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση