Τα μουσεία της Δύσης κάνουν έξωση στους ολιγάρχες φίλους του Πούτιν

Το μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου και η Tate Gallery αποχωρίζονται τους πάμπλουτους ρώσους ολιγάρχες…

Το μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου και η Tate Gallery αποχωρίζονται τους πάμπλουτους ρώσους ολιγάρχες, που ήταν μέλη τους και γενναιόδωροι χορηγοί τους, γιατί οι σχέσεις τους με τον Πούτιν δεν κρύβονται… Από την άλλη, διευθυντές  κορυφαίων μουσείων και γκαλερί τέχνης της Ρωσίας παραιτούνται μαζικά. Άλλοι οικειοθελώς, άλλοι ίσως όχι, αλλά πάντα με αφορμή την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Και, ακόμη, ένας ρωσικός οίκος δημοπρασιών δίνει τα έσοδά του στον Ουκρανικό  Ερυθρό Σταυρό. Αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού της Ουκρανίας ζητεί να γίνει μποϊκοτάζ εναντίον των Ρώσων σε μεγάλες διοργανώσεις, όπως η Art Basel, η Μπιενάλε της Βενετίας και η Documenta. Ένας κόσμος άνω-κάτω.

Επί δύο δεκαετίες ήταν στο διοικητικό συμβούλιο του Μουσείου Guggenheim ο Βλαντιμίρ Ποτάνιν, πρόεδρος της Norilsk Nickel, του μεγαλύτερου παραγωγού νικελίου υψηλής ποιότητας στον κόσμο αλλά πλέον είναι παρελθόν. Στη σύντομη ανακοίνωσή του το μουσείο τον ευχαρίστησε για την υπηρεσία του και την υποστήριξή του για όλο αυτό το διάστημα, καταδικάζοντας παράλληλα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά δεν απάντησε στις ερωτήσεις, αν προτίθεται να επιστρέψει κάποιο από τα κεφάλαια που του είχε δωρίσει ο Ποτάνιν. Γιατί, ως σημαντικότατος ευεργέτης που ήταν, έχει χρηματοδοτήσει πολλές εκθέσεις εκεί, συμπεριλαμβανομένης της τρέχουσας, σύμφωνα με τους New York Times, που είναι αφιερωμένη στον μεγάλο ρώσο καλλιτέχνη Βασίλι Καντίνσκι.

Ρωσικό σαλόνι

Στον Ποτάνιν δεν είχαν ποτέ επιβληθεί κυρώσεις, αλλά είναι γνωστό, ότι και αυτός, όπως οι περισσότεροι ολιγάρχες που έχουν συγκεντρώσει περιουσίες στη Ρωσία τα τελευταία χρόνια, συνδέεται στενά με τον Πούτιν.  Το 2005 μάλιστα ήταν ο βασικός χορηγός της τετράμηνης έκθεσης «Russia!» που κρίθηκε ως η πιο ολοκληρωμένη και σημαντική παρουσίαση της ρωσικής τέχνης εκτός της χώρας από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Και ο Πούτιν είχε μιλήσει στα εγκαίνια!  Άλλωστε ο  Ποτάνιν ήταν μεταξύ μιας ομάδας κορυφαίων ολιγαρχών που συναντήθηκαν με τον ρώσο Πρόεδρο στο Κρεμλίνο την περασμένη εβδομάδα, λίγες ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και ως τώρα δεν έχει σχολιάσει βέβαια τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο ίδιος όμως ήταν και μέγας  δωρητής στο Κέντρο Κένεντι στην Ουάσιγκτον, προσφέροντας το 2011, σύμφωνα με την Washington Post, 5 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία  χρησιμοποιήθηκαν για την ανακατασκευή ενός σαλονιού με ρωσικά υλικά, που είναι γνωστό σήμερα ως Russian Lounge. Ο πρόεδρος του Κέντρου Κένεντι μάλιστα, Ντέιβιντ Ρούμπενσταϊν δήλωνε τότε, πόσο φίλοι είναι μεταξύ τους. Σήμερα… ουδέν σχόλιον. Ο Ποτάνιν όμως έχει διαπρέψει και στην Γαλλία, αφού έχει τιμηθεί με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, ύστερα από τη μεγάλη δωρεά στου στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι.

Να σημειωθεί ότι, εκτός του ότι είναι πρόεδρος της Norilsk Nickel, κατέχει και το 1/3 της εταιρείας, η οποία είχε έσοδα 15,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2020. Υπολογίζεται έτσι, σύμφωνα με το Bloomberg Billionaires ότι έχει προσωπική περιουσία 25,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι άλλες επενδύσεις του περιλαμβάνουν το μερίδιο ελέγχου της Petrovax Pharm, μιας ρωσικής φαρμακευτικής εταιρείας.

Επιστροφή χορηγιών

Αλλά και η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου ανακοίνωσε την παραίτηση του δισεκατομμυριούχου Πιοτρ Άβεν από το διοικητικό της συμβούλιο, καθώς τα πολιτιστικά ιδρύματα και στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν πιέσεις για να διακόψουν τους δεσμούς με τη Ρωσία. Η Βασιλική Ακαδημία μάλιστα προσθέτει ότι επέστρεψε στον Άβεν τη δωρεά που είχε κάνει για την έκθεση «Francis Bacon: Man and Beast», που θα διαρκέσει ως τις 17 Απριλίου. Το ποσό πάντως δεν ανακοινώθηκε.

 

Μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης, που έχει δανείσει μάλιστα έργα σε εξέχοντα ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη και της Tate Gallery στο Λονδίνο, ο Άβεν βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις πρόκειται για τον βασικό μέτοχο του ομίλου Alfa, ενός από τους μεγαλύτερους ρωσικούς ιδιωτικούς, επενδυτικούς ομίλους και ιδιοκτήτη της Alfa Bank Ρωσίας. «Δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από τις απαιτήσεις του Προέδρου», ανέφερε το έγγραφο κυρώσεων, αναφερόμενο στον Πούτιν. Μαζί του εξάλλου, υφίσταται κυρώσεις και ο επιχειρηματικός εταίρος του με έδρα το Λονδίνο, Μίκχιλ Φρέντμαν. Και οι δύο όμως, χαρακτήρισαν τις κυρώσεις και τους σχετικούς ισχυρισμούς «ψευδείς» και «αβάσιμους».

Μια έξυπνη δωρεά

Στο μεταξύ η Tate βρίσκεται υπό πίεση, καθώς πολιτικοί και ακτιβιστές στη Βρετανία απαιτούν την απομάκρυνση των πολιτιστικών ιδρυμάτων τους από υποστηρικτές του Πούτιν. Και η Tate διατηρεί στενούς δεσμούς με τον ρώσο δισεκατομμυριούχο Βίκτορ Βικσέλμπεργκ, καθώς είναι επίτιμο μέλος της. Το Ίδρυμα Tate πάντως διευκρινίζει ότι ο τίτλος είναι τιμητικός και ότι δεν υπάρχει συνεχής σύνδεση.

 

Ο Βικσέλμπεργκ, μεγιστάνας στον τομέα της ενέργειας και φανατικός συλλέκτης των αριστουργημάτων Φαμπερζέ, ισχυρίστηκε ότι έχουν παγώσει περιουσιακά στοιχεία του, ύψους  άνω του 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τότε που τοποθετήθηκε στη λίστα κυρώσεων των ΗΠΑ το 2018. (Μέχρι σήμερα, ωστόσο δεν υπάρχουν ανάλογες κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο ή την ΕΕ).

Στο Λονδίνο πάντα, ο ρωσικός οίκος δημοπρασιών Phillips σημείωσε ένα απίστευτο κατόρθωμα: Εν μέσω της δημόσιας συζήτησης για πιθανό μποϊκοτάζ εναντίον του κατόρθωσε να κάνει πωλήσεις 40 εκατομμυρίων δολαρίων σε μία δημοπρασία μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Πριν ωστόσο είχε ανακοινώσει ότι θα δωρίσει τα καθαρά έσοδά του από τις πωλήσει στον Ουκρανικό Ερυθρό Σταυρό. Και αυτά ήταν 7,7 εκατομμύρια δολάρια!

 

Το Μουσείο Τέχνης Ερμιτάζ του Άμστερνταμ εξάλλου διέκοψε το δεσμό του με το μητρικό Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης. Για πολύ καιρό, το μουσείο ήταν σε θέση να μείνει μακριά από την πολιτική στη Ρωσία και τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, σύμφωνα με ανακοίνωση του. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον δυνατό. Έτσι η έκθεση για τη Ρωσική Πρωτοπορία, που άνοιξε μόλις πρόσφατα, θα παραμείνει κλειστή μέχρι νεοτέρας.

Οι παραιτήσεις

Στην άλλη πλευρά, διευθυντές και επιμελητές πολλών ρωσικών πολιτιστικών ιδρυμάτων έχουν παραιτηθεί από τη δουλειά τους μετά την εισβολή της χώρας στη γειτονική Ουκρανία. Οι περισσότεροι από αυτούς δηλώνουν, ότι η απόφαση να φύγουν ήταν οικειοθελής, αλλά υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που δείχνουν, ότι μπορεί και να εξαναγκάστηκαν από συναδέλφους ή τους επικεφαλής, λόγω της μη υποστήριξής τους στον πόλεμο του Πούτιν.

Ανάμεσά τους, ο επί χρόνια αναπληρωτής διευθυντής του Μουσείου Πούσκιν Βλαντιμίρ Οπρεντελένοφ, ο οποίος σε μία ανάρτησή του στο Instagram ανέφερε: «Η στάση μου για τα τρέχοντα παγκόσμια γεγονότα δεν συμπίπτει με αυτή των συναδέλφων μου από το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ελπίζω ότι αυτό θα αλλάξει στο εγγύς μέλλον, αλλά με τα πράγματα όπως είναι, αναγκάζομαι να εγκαταλείψω το αγαπημένο μου μουσείο».

 

Κάτι αντίστοιχο δήλωσε και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ιδρύματος VAC στη Μόσχα Φραντσέσκο Μανακόρντα, ο οποίος όπως είπε παραιτήθηκε, λόγω του πολέμου  στην Ουκρανία.  «Δυστυχώς, τα τρέχοντα γεγονότα έχουν αλλάξει σημαντικά τις εργασιακές και προσωπικές συνθήκες, γι’ αυτό κατέληξα στο συμπέρασμα, ότι δεν θα μπορέσω να συνεχίσω να εργάζομαι με την ίδια αφοσίωση για την οποία θα μπορούσα να είμαι περήφανος», δήλωσε.

Το VAC Foundation λειτουργεί στη Βενετία και τη Μόσχα. Το τελευταίο, που ονομάζεται GES-2, είναι ένα πολιτιστικό κέντρο, που άνοιξε το 2020 και χρηματοδοτείται από τον Λεονίντ Μίκελσον, διευθύνοντα σύμβουλο της Novatek, του μεγαλύτερου ιδιωτικού ομίλου φυσικού αερίου της Ρωσίας και φίλο του Πούτιν. Είναι επίσης μεγάλος συλλέκτης και έχει χρηματοδοτήσει πολλές εκθέσεις στον δυτικό κόσμο, όπως στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, στο Νέο Μουσείο της Νέας Υόρκης και στην Tate του Λονδίνου. Πριν γίνει μέλος του VAC Foundation το 2017, ο Μανακόρντα ήταν, μεταξύ άλλων, καλλιτεχνικός διευθυντής της Tate Liverpool και ήταν συν-επιμελητής της Μπιενάλε του Λίβερπουλ το 2016.

 

Με μια ανάρτηση στο Facebook ανακοίνωσε εξάλλου την παραίτησή του από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ρωσικού ιδρύματος σύγχρονης τέχνης Cosmoscow ο Σάιμον Ρις γράφοντας ότι «την περασμένη εβδομάδα, όλοι συνειδητοποιήσαμε πόσο εύθραυστο είναι ο κόσμος μας. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών προκαλούν μεγάλο σοκ, η ανθρώπινη και πολιτική τραγωδία που συμβαίνει μας αφορά όλους». Ο ίδιος μάλιστα συνεργάζεται πλέον με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Λιθουανίας στο Βίλνιους και ζει στη Βιέννη, όπου μετεγκαθιστά πρόσφυγες από Ουκρανία.

Διαβάστε επίσης:

Το φαινόμενο Ζελένσκι και ο υπηρέτης του λαού – Από την τηλεόραση στα χαρακώματα