Ο παράδεισος αναζητείται – Φωτογραφίες της Ευγενίας Κουμάνταρου στο Μουσείο Μπενάκη

Όταν ένα πολυκαιρισμένο ξύλο γίνεται στόχος του φωτογραφικού φακού για να δείξει, στην τελευταία στροφή πριν την ολοκληρωτική φθορά του, μια-μια τις χαραματιές και τις πληγές του, όταν μια ξερολιθιά ορίζει το τώρα από το πριν, όταν ένα χωράφι  \πάλλεται όπως τα συναισθήματα, όταν στην ερημιά του τοπίου ένας τετράποδος φίλος έρχεται από μακριά… Πού είναι ο παράδεισος; Κι αν είναι κάπου, είναι ταπεινός;

Η Ευγενία Κουμάνταρου φαίνεται να τον βρίσκει στο τοπίο της Τήνου, επιμένοντας σε μέρη ανώνυμα και σε εποχές απροσδιόριστες χρονικά. Όπως ακριβώς οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της, που κάτω από τίτλο «Ταπεινός παράδεισος» παρουσιάζονται από την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη.

Φωτογραφικές περιηγήσεις των τελευταίων είκοσι χρόνων στην Τήνο και ειδικά στην ζωή στα Κάτω Μέρη είναι αυτά τα έργα, που αναδεικνύουν τις καμπυλωτές πεζούλες και τις ξερολιθιές, τα κυκλικά αλώνια, τα τετραγωνισμένα χωράφια και τα ζώα της υπαίθρου, αναπόσπαστα δεμένα με τη ζωή στη φύση. Με ιδιαίτερη προσοχή ωστόσο στα πορτρέτα των χωρικών, με τη σκληρή δουλειά να αποτυπώνεται στα πρόσωπά τους.

«Γοητεύθηκα από τη γεωμετρία του φυσικού τοπίου και την απόλυτη λιτότητα της αρχιτεκτονικής των κτισμάτων. Σπίτια, μαντριά, παρεκκλήσια και περιστεριώνες με μάγεψαν με τη μοναδικότητά τους», λέει η ίδια, ανατρέχοντας στους λόγους που την οδήγησαν στην αποτύπωσή τους. Προσθέτοντας πως «Η διαχρονικότητα του τοπίου, ακόμη και τα ζώα μέσα σε αυτό, έγιναν πηγή έμπνευσης. Αλλά αυτό που με άγγιξε πιο πολύ ήταν η ανθρωπιά και η καλοσύνη των χωρικών…».

Δύο ενότητες, η μία παλαιότερη, που έχει παρουσιαστεί στην  PhotoBiennale 2010 του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, και στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σπάρτη και η δεύτερη και μεγαλύτερη, που είναι εντελώς καινούργια περιλαμβάνονται στην έκθεση.

Πρόκειται για εικόνες, με τις οποίες η Κουμαντάρου προχωρεί πέρα από τη συμβολική απεικόνιση της Τήνου, αρχικά αφαιρώντας το πλαίσιο, στη συνέχεια και τις απτές λεπτομέρειες, έτσι που καμάρες και κατώφλια, γωνίες και παράθυρα να μετατρέπονται από αρχιτεκτονικά στοιχεία σε επιφάνειες, όπου σκοτάδι και φως αιωρούνται σε μία εύθραυστη ισορροπία. Ενώ οι αισθησιακές φόρμες, που αναδύονται από τις σκιές, γαληνεύουν την ψυχή αποκαλύπτοντας, πως ο ταπεινός παράδεισος, που αναζητείται εκεί έξω, μπορεί τελικά να βρίσκεται μέσα στον καθένα.  Και σ΄αυτήν την διαδρομή εξωτερικής και εσωτερικής αναζήτησης, που ακολουθεί η ίδια ως καλλιτέχνης, προσκαλεί και τον θεατή να μετάσχει.

«Φωτογράφησα τα Κάτω Μέρη, καθώς μεγάλωναν τα παιδιά μου κι εξερευνούσαμε τον τόπο όπου έζησε η οικογένεια του συζύγου μου», λέει εκείνη πολύ απλά.

Με πτυχίο Αγγλικής Φιλολογίας από το Princeton, η γεννημένη στην Νέα Υόρκη Ευγενία Κουμάνταρου στράφηκε στη φωτογραφία από πολύ νωρίς, αρχικά δουλεύοντας για το μεγάλο πρακτορείο Magnum της Νέας Υόρκης, για το οποίο μάλιστα έκανε φωτογραφικό ρεπορτάζ σε χώρες με κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές ενώ από το 1989 που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα ασχολήθηκε, εκτός από την φωτογράφηση των συλλογών του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, και με την αποτύπωση της ζωής διαφόρων ελληνικών κοινοτήτων. Όπως «Οι γυναίκες στην Ηπειρο», «Οι μουσουλμάνες της Θράκης», «Οι σφουγγαράδες στην Κάλυμνο» κ.ά. Το 1991 ίδρυσε με άλλους Ελληνοαμερικανούς το αγγλόφωνο περιοδικό «Odyssey», που έχει αντικείμενό του την Ελληνική Διασπορά ενώ επαγγελματικά ασχολείται επίσης με την εταιρική φωτογραφία.

Εκθέσεις της έχουν γίνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας, στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών στη Θεσσαλονίκη, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών και αλλού. Την επιμέλεια της έκθεσης στο Μπενάκη, που συνοδεύεται από ομότιτλη έκδοση 100 σελίδων, έχουν ο Βασίλης Πασχάλης και η Βίκυ Λεμονή.