Σημαντικό πλήγμα στο παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων, έργων τέχνης και γενικότερα πολιτιστικών αγαθών αναμένεται να επιφέρει ο νέος κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ από τις 28 Ιουνίου.

Βασικό αίτημα του κανονισμού είναι η διεξοδική έρευνα προέλευσης πολιτιστικών αντικειμένων, που προέρχονται από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με αυτόν οφείλουν να συμμορφωθούν όλοι οι ευρωπαϊκοί οίκοι δημοπρασιών, οι ιδιοκτήτες γκαλερί και οι έμποροι αρχαιοτήτων. Συγκεκριμένα θα υποχρεούνται να προσκομίζουν ουσιώδη αποδεικτικά στοιχεία, που να βεβαιώνουν, ότι τα πολιτιστικά αγαθά που διακινούν,  ηλικίας άνω των 200 ετών (250 ετών για αρχαιολογικά αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων θραυσμάτων από μνημεία ή χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς) και αξίας άνω των 18.000 ευρώ (πλην των αρχαιολογικών, που δεν θα έχουν ελάχιστη αξία), τα οποία εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποκτήθηκαν από τις χώρες προέλευσής τους με νόμιμα μέσα.

1

 Οι εισαγωγείς έτσι, θα πρέπει να προσδιορίζουν τη χώρα προέλευσης ενός αντικειμένου και την ημερομηνία εξόδου του από τη χώρα, καθώς και τους προηγούμενους κατόχους του έργου, προκειμένου να εξασφαλίσουν την άδεια εισαγωγής. Παρ΄όλα αυτά υπάρχει και ένα  νομικό περιθώριο ελιγμών και συγκεκριμένα εάν η χώρα προέλευσης του πολιτιστικού αγαθού δεν μπορεί να προσδιοριστεί, ο εισαγωγέας μπορεί να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία, ότι εξήχθη νόμιμα από τον τελευταίο τόπο στον οποίο βρισκόταν για πέντε χρόνια.

Σημαντικό είναι εξάλλου, ότι σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο του κανονισμού, δεν αποκλείεται η κατάσχεση πολιτιστικών αγαθών ά κατά την είσοδό τους στην ΕΕ εάν οι έμποροι δεν μπορούν να αποδείξουν τη χώρα προέλευσής τους. Σε κάθε περίπτωση πάντω.ς η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ και βεβαίως χώρα που έχει πληγεί βάναυσα από την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων, πρόκειται να κυρώσει τον συγκεκριμένο κανονισμό.

Ευρεία κάλυψη

Τα πολιτιστικά αγαθά που καλύπτονται από τον κανονισμό  είναι μεταξύ άλλων: Προϊόντα αρχαιολογικών ανασκαφών, νόμιμων ή λαθραίων, ή προϊόντα χερσαίων ή υποθαλάσσιων αρχαιολογικών ανακαλύψεων, στοιχεία προερχόμενα από τον διαμελισμό καλλιτεχνικών ή ιστορικών μνημείων ή από αρχαιολογικούς χώρους, αρχαιότητες άνω των εκατό ετών (όπως επιγραφές, νομίσματα και χαραγμένες σφραγίδες),  αντικείμενα εθνολογικού ενδιαφέροντος και αντικείμενα καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος (όπως  πίνακες, έργα ζωγραφικής και σχέδια που έχουν γίνει εξ ολοκλήρου με το χέρι, εκτός από τα βιομηχανικά σχέδια και τα βιομηχανικά είδη που έχουν διακοσμηθεί με το χέρι, πρωτότυπα έργα αγαλματοποιίας και γλυπτικής από οποιαδήποτε ύλη, πρωτότυπες εικόνες χαρακτικής, χαλκογραφίας και λιθογραφίας, πρωτότυπα καλλιτεχνικά ασαμπλάζ και μοντάζ από οποιαδήποτε ύλη).

Ακόμη,  σπάνια χειρόγραφα και αρχέτυπα, παλαιά βιβλία, έγγραφα και εκδόσεις ιδιαίτερου ενδιαφέροντος (ιστορικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά, λογοτεχνικά κ.λπ.), γραμματόσημα, χαρτόσημα και ανάλογα,  αρχεία (περιλαμβανομένων των ηχητικών, φωτογραφικών και κινηματογραφικών),  είδη επίπλωσης άνω των εκατό ετών και παλαιά μουσικά όργανα, λατρευτικές εικόνες και αγάλματα.

Στα πολιτιστικά αγαθά περιλαμβάνονται επίσης, σπάνιες συλλογές και δείγματα πανίδας, χλωρίδας, ορυκτών και ανατομίας, και αντικείμενα που παρουσιάζουν παλαιοντολογικό ενδιαφέρον,  περιουσιακά στοιχεία που σχετίζονται με την ιστορία, περιλαμβανομένης της ιστορίας της επιστήμης και της τεχνολογίας, της στρατιωτικής και της κοινωνικής ιστορίας, καθώς και με τον βίο εθνικών ηγετών, στοχαστών, επιστημόνων και καλλιτεχνών και με γεγονότα εθνικής σημασίας.

Καταπολέμηση χρηματοδότησης της τρομοκρατίας

Να σημειωθεί, ότι ο κανονισμός βασίζεται σε έναν προηγούμενο του 2019 που στόχευε στην καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μέσω της παράνομης διακίνησης έργων τέχνης και αντικειμένων και έρχεται πάντως, εν μέσω ανανεωμένου ελέγχου παγκοσμίως, σχετικά με την πώληση – παράνομη ή νόμιμη – αντικειμένων που λεηλατήθηκαν σε αποικιακά πλαίσια ή αποκτήθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους υπό πίεση.

Συγκεκριμένα με βάση τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της 12ης Φεβρουαρίου 2016 σχετικά με την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και  την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της 2ας Φεβρουαρίου 2016 σχετικά με σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της καταπολέμησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, όπως και την οδηγία (ΕΕ) 2017/541 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ζητήθηκε η θέσπιση κοινών  κανόνων συναλλαγών με τις τρίτες χώρες.

 Κι αυτό για να διασφαλίζεται «η αποτελεσματική προστασία έναντι του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αγαθών και της απώλειας ή καταστροφής τους, η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας και η πρόληψη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες μέσω της πώλησης λεηλατημένων πολιτιστικών αγαθών σε αγοραστές εντός της Ένωσης».

 Ήδη πάντως, η αναγγελία της ισχύος του κανονισμού έχει θορυβήσει εμπόρους και οίκους δημοπρασιών, οι οποίοι προβάλλουν κυρίως την δυσκολία, που θα υπάρξει πλέον στην εισαγωγή έργων και συνεπώς στην πώλησή τους. Από την άλλη όμως, ο νέος κανονισμός παρ΄ότι αποτελεί ένα πολύ σοβαρό βήμα στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι σαφές, ότι δεν μπορεί να δώσει οριστική λύση στο πρόβλημα της παράνομης διακίνησης,  καθώς  «παράθυρα» για την παράκαμψή του υπάρχουν πάντα.

Διαβάστε επίσης

Γιάννος Λώλος: Αυτό ήταν το ιερό του Οδυσσέα στην Ιθάκη