Μία δεσποινίς, ο Κλιμτ και τα μυστήρια μιας δημοπρασίας εκατομμυρίων

Κλιμτ «Το πορτρέτο της δεσποινίδας Λίζερ» (1917-1918)

Περιεχόμενα

Σε ένα εντυπωσιακό πορτρέτο του 1917, ζωγραφισμένο από τον Γκούσταφ Κλιμτ, η φράουλαϊν Λίζερ φορά ένα φωτεινό μπλε παλτό, που οι άκρες του είναι διακοσμημένες με πορτοκαλί, κίτρινα και ροζ λουλούδια.

Η ίδια, με τη φρεσκάδα της νιότης και τα σκουρόχρωμα μάτια και μαλλιά της λάμπει σ’ ένα φλογερό, κόκκινο φόντο αποθέωσης. Η νεαρή γυναίκα όμως, δεν θα έβλεπε ποτέ όμως, το πορτρέτο της ολοκληρωμένο, αφού σε λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα, ο σπουδαίος αυστριακός ζωγράφος θα έφευγε ξαφνικά από τη ζωή αφήνοντάς το ημιτελές –ελαφρώς- στο ατελιέ του.

Το έργο παραδόθηκε ωστόσο στην οικογένεια των πλούσιων εβραίων βιομηχάνων, που το είχε παραγγείλει, αλλά αν εξαιρεθεί μία φωτογραφία του, από το 1925, που αποδεικνύει την …ύπαρξή του, στη συνέχεια χάνεται.

Ως σήμερα, που μετά την «επανεμφάνισή» του τον περασμένο Ιανουάριο, βγαίνει τώρα, στις 24 Απριλίου συγκεκριμένα σε δημοπρασία από τον βιενέζικο οίκο im Kinsky με εκτίμηση που μπορεί να φθάσει τα 70 εκατομμύρια ευρώ. Άλλωστε παρά την «ηλικία» του, το «Πορτρέτο της δεσποινίδας Λίζερ» είναι σε άψογη κατάσταση ενώ η υπογραφή του είναι πολύ βαριά στο χώρο της τέχνης.

Αυτός ο αιώνας εξαφάνισης του πίνακα όμως, έχει προκαλέσει πολλά ερωτηματικά, δεδομένου μάλιστα του διωγμού, που υπέστησαν οι Εβραίοι της Αυστρίας από την δεκαετία του ΄30 με την προσάρτηση της χώρας στον ναζιστικό άξονα, και καθ΄ όλη την διάρκεια του πολέμου.

Ένα μέλος της οικογένεια των Λίζερ εξάλλου, που ήταν πάμπλουτοι μεγαλοαστοί, η Χενριέτε Λίζερ, γνωστή μαικήνας της βιεννέζικης αβάν-γκαρντ σκηνής, που παρέμεινε στη Βιέννη παρά τη ναζιστική δικτατορία, τελικά εκτοπίστηκε το 1942 και δολοφονήθηκε ένα χρόνο αργότερα.

Τα ερωτηματικά

Σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών ωστόσο, είναι ξεκάθαρο, ότι ο σημερινός κάτοχος του έργου, το απέκτησε νόμιμα στην δεκαετία του 1960 από κάποιον συγγενή του και έκτοτε παρέμεινε στην οικογένεια περνώντας από γενιά σε γενιά. Ο ίδιος, να σημειωθεί, ήρθε σε επαφή με τον οίκο το 2022.

Το χρονικό κενό όμως, ανάμεσα στο 1925 και τη δεκαετία του ΄60 παραμένει, αν και πάλι ο οίκος δημοπρασιών διαβεβαιώνει, ότι δεν υπάρχουν στοιχεία, που να αποδεικνύουν λεηλασία ή παράνομη κατάσχεση του έργου κατά τη ναζιστική κατοχή. Αλλά τότε, πού βρισκόταν ο πίνακας;

Ερωτηματικό υπάρχει ακόμη και για το πρόσωπο του πορτρέτου, την Μαργκαρέτε Κονστάνς Λίζερ, που ήταν δεκαοκτώ χρονών, όταν ο πατέρας της ΄Αντολφ Λίζερ είχε αναθέσει στον Κλιμτ να την ζωγραφίσει. Κι αυτό, γιατί αναφέρεται η πιθανότητα να πρόκειται τελικά για μία από τις ξαδέρφες της, την Χελένε ή την Άνι, που ήταν κόρες της Χενριέτε Λίζερ, κουνιάδας του Άντολφ.

Η αναζήτηση του έργου

Έχουν νόημα όμως, όλα αυτά σήμερα; Για το ιστορικό ενός έργου τέχνης, σίγουρα έχουν. Έπειτα υπάρχει και μία άλλη παράμετρος, όπως εκφράστηκε επί χρόνια από τον τραπεζίτη και οικονομολόγο Γουίλιαμ ντε Γκέλσι, γιο της Μαργκαρέτε Κονστάνς Λίζερ, που δεν αποδέχτηκε ποτέ την απώλεια του πίνακα.

Ο ίδιος είχε αρχίσει τις προσπάθειες να βρει το πορτρέτο της μητέρας του από την δεκαετία του΄80, χωρίς να έχει καμία αμφιβολία, ότι επρόκειτο για εκείνη. Κι αυτό, γιατί η Μαργκαρέτε του είχε επαναλάβει πολλές φορές πριν πεθάνει στην δεκαετία του ΄60 ότι ήταν η ίδια, που εικονιζόταν στον πίνακα.

Ο Γκούσταφ Κλιμτ και το διασημότερο έργο του, το «Φιλί» (1907-1908)

Τελικά ο Γουίλιαμ ντε Γκέλσι πέθανε το 2021, χωρίς να τον έχει βρει, αναθέτοντας έτσι στο κληροδότημά του, την συνέχιση της προσπάθειας ώσπου να εντοπισθεί. Ένα χρόνο αργότερα ο πίνακας «εμφανίστηκε» από ιδιοκτήτες, που ως τότε δεν είχαν αντιληφθεί ότι κάποιος τον αναζητούσε… Και τώρα πλέον η όμορφη δεσποινίς οδεύει ολοταχώς προς τη σάλα της δημοπρασίας. Σαν αστυνομικό μυθιστόρημα για δυνατούς στην επίλυση των μυστηρίων, αναγνώστες…

Να θυμίσουμε τέλος, το ρεκόρ του Κλιμτ σε δημοπρασία, που σημειώθηκε μόλις πέρυσι στον οίκο Sotheby’s του Λονδίνου για τον πίνακα «Κυρία με βεντάλια» (1917-1918), είναι 109 εκατομμύρια δολάρια.