Ιστορίες γυναικών: Επιχειρηματίες, τεχνίτριες, ιερόδουλες – Η ζωή τους στην Πομπηία

Η Ευμαχία έκανε όνομα χάρις στην επιχείρησή της στην επεξεργασία μαλλιού. Η Τζούλια Φελίτσε διαχειριζόταν με επιτυχία ένα πανδοχείο ενώ η Φαουστίλα έβγαζε τα προς το ζην ασκώντας το επάγγελμα του ενεχυροδανειστή. Όσο για την Αζέλινα ήταν γνωστή για την ταβέρνα της σ΄όλη την Πομπηία αλλά και για την ενοικίαση δωματίων με ιδιαίτερες παροχές. Οι γυναίκες της πόλης που θάφτηκε στην τέφρα από την οργή του Βεζούβιου πριν από δύο χιλιετίες δεν ήταν καθόλου αυτό που μέχρι πρότινος πιστευόταν όσον αφορά το φύλο τους και την ανισορροπία της ζωής τους σε σχέση με εκείνη των ανδρών.

Όχι, ασφαλώς, ότι ήταν ισότιμες κρίνοντας με τα σημερινά δεδομένα, ωστόσο αποκομμένες από την ζωή δεν ήταν ενώ μπορούσαν να απολαμβάνουν ελευθερίες, που τους επέτρεπαν να εξουσιάζουν ως ένα βαθμό τον εαυτό τους. Απόδειξη, οι ιστορίες πραγματικών γυναικών της Πομπηίας, που μπορούν να εξερευνηθούν χάρις στην εφαρμογή MyPompeii, η οποία ως διαδραστικό τμήμα της έκθεσης, που παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας με τίτλο «Η ζωή της γυναίκας στην αρχαία Πομπηία» προσκαλεί τους επισκέπτες να ακολουθήσουν τα βήματά τους σε μια περιήγηση στην πόλη, με σηματοδοτημένα τα σημεία όπου ζούσαν και εργάζονταν.

Ένας αρχαιολογικός θησαυρός

Η καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. πάγωσε την πόλη στο χρόνο. Με συνέπεια όμως, αυτό το στρώμα της τέφρας του όχι μόνον να διατηρήσει ανθρώπινα λείψανα, κατασκευές και αντικείμενα, αλλά και να παρέχει στους αρχαιολόγους τη δυνατότητα να αποκτήσουν μία απίστευτα λεπτομερή γνώση, πέραν των άλλων, και του πλαισίου στο οποίο αυτά φυλάσσονταν και χρησιμοποιούνταν.

Εκτός έτσι, από το να ταξιδεύει τους επισκέπτες στους χώρους όπου ζούσαν οι γυναίκες, το κύριο τμήμα της έκθεσης στην Μεγάλη Παλαίστρα επικεντρώνεται σε αντικείμενα και εικόνες που λειτουργούν ως οπτικά αρχεία των γυναικών της εποχής και των καθημερινών δραστηριοτήτων τους. Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό θησαυρό οργανωμένο έτσι ώστε να δίνει μία εικόνα για τα διάφορα στάδια της ζωής μιας τυπικής γυναίκας της Πομπηίας από τη γέννησή της μέχρι την εκπαίδευση, τον γάμο, την οικογενειακή ζωή, την μητρότητα και τον θάνατο. Είναι επιχειρηματίες, ιέρειες, πανδοχείς, τεχνίτριες, ιερόδουλες και σκλάβες, οι ιστορίες των οποίων αν και θαμμένες στη στάχτη έχουν επιβιώσει σε τοιχογραφίες, αντικείμενα και επιγραφές.

Η ταβερνιάρισσα

Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της έκθεσης ήταν η ανασύνθεση των προσωπικοτήτων και των δραστηριοτήτων των γυναικών που ζούσαν στην πόλη. Μία από αυτές ήταν η Αζέλινα, που διατηρούσε ένα θερμοπώλιο, δηλαδή ταβέρνα σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της πόλης. Η «επιχείρησή» της, που διασώθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου αποτελεί ένα από τα πιο ολοκληρωμένα κατάλοιπα του είδους. Διαθέτει έναν πάγκο με τρύπες μέσα στις οποίες ήταν τοποθετημένα τα αγγεία με τα τρόφιμα ενώ στον χώρο ανακαλύφθηκαν επίσης κανάτες και πιάτα στη θέση τους αλλά και τα υπολείμματα ξύλινων ραφιών στα οποία κάποτε στοιβάζονταν οι αμφορείς.

Για να προσελκύσει εξάλλου, περισσότερους πελάτες και να ξεχωρίσει από τον ανταγωνισμό, η Αζέλινα είχε προσλάβει και τρεις νεαρές γυναίκες, που φρόντιζαν για τα ποτά ενώ πρόσφεραν επίσης, σεξουαλική εργασία σε δωμάτια στον επάνω όροφο του κτίσματος. Ένας από τους πολλούς θαμώνες της ταβέρνας μάλιστα ήταν ο επίδοξος πολιτικός Γάιος Λόλλιος Φούσκος.

Επίσης, αν και η ίδια δεν μπορούσε να ψηφίσει στις εκλογές, καθώς οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου στην Πομπηία, η Αζέλινα είχε την δυνατότητα να επηρεάσει το αποτέλεσμα υποστηρίζοντας τον ευνοούμενό της δημόσια. Και αυτό έπραξε προσλαμβάνοντας έναν επαγγελματία γραμματέα για να γράψει το όνομά του πάνω από την πόρτα της ταβέρνας. Μία επιγραφή, η οποία είναι ακόμα ορατή.

Επιχειρηματικό ένστικτο

Σε άλλο σημείο της πόλης βρίσκεται το αρχοντικό και πολυτελές σπίτι της Τζούλια Φελίτσε, που είναι καλυμμένο με τοιχογραφίες από τοίχο σε τοίχο ενώ διαθέτει δωμάτια που ανοίγουν σε μια κεντρική αυλή με κήπους και ιδιωτική παροχή νερού. Ένα συγκρότημα που αναμφίβολα εντυπωσιάζει τους επισκέπτες και σήμερα.

Η Φελίτσε είχε κληρονομήσει την ιδιοκτησία από τον πατέρα της, έναν επιτυχημένο επιχειρηματία, κάτι που την βοήθησε στην απόκτηση ενός ασυνήθιστου μεγάλου βαθμού οικονομικής ανεξαρτησίας. Φαίνεται όμως, ότι είχε κληρονομήσει και το επιχειρηματικό του ένστικτο, καθώς, μετά από έναν τεράστιο σεισμό, που είχε καταστρέψει την Πομπηία το 62 μ.Χ., και τα Λουτρά Στάβιαν της πόλης έπρεπε να ξαναχτιστούν, τότε η Φελίτσε εντοπίζοντας την οικονομική ευκαιρία άνοιξε το δικό της, ιδιωτικό λουτρό προς χρήση, προσφέροντας ακόμη, δωμάτια προς ενοικίαση στον επάνω όροφο.

Η αγγελία ενοικίασης, που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό άθικτη ήταν ζωγραφισμένη με κόκκινα γράμματα στον τοίχο δίπλα στην είσοδο και το εισόδημα επέτρεψε στην ιδιοκτήτρια να συντηρήσει το σπίτι στο οποίο είχε μεγαλώσει.

Η δωρήτρια και ιέρεια

Στο μεταξύ η Ευμαχία με πατέρα έναν εξέχοντα παραγωγό αμφορέων και τούβλων είχε παντρευτεί έναν γαιοκτήμονα, του οποίου η μεγάλη περιουσία περιλάμβανε και κοπάδια προβάτων. Η Ευμαχία, όμως, έκανε το δικό της όνομα και περιουσία μέσω της ακμάζουσας επιχείρησής της στον τομέα της επεξεργασίας μαλλιού.

Με αυτόν τον τρόπο ήταν μία από τις ελάχιστες γυναίκες, που μπόρεσαν να χρηματοδοτήσουν ένα μεγάλο δημόσιο κτίριο μεταξύ του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ. στην αγορά της πόλης. Το κτήριο ήταν αφιερωμένο στη λατρεία του Αυγούστου, μια έξυπνη, στρατηγική κίνηση, που σηματοδοτούσε την πίστη του δωρητή στον αυτοκράτορα.

Μία επιγραφή πάνω από την είσοδο του κτιρίου ενημερώνει εξάλλου, ότι η Ευμαχία ήταν ιέρεια για πολλά χρόνια. Κατείχε δηλαδή, έναν σημαντικό πολιτικό ρόλο, που περιελάμβανε την επίβλεψη θρησκευτικών τελετών αφιερωμένων σε μία συγκεκριμένη θεότητα και την εκτέλεση τελετουργιών, που θεωρούνταν ζωτικής σημασίας για την ευημερία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Να σημειωθεί, ότι οι ιέρειες ήταν γυναίκες, που επιλέγονταν από ευγενείς οικογένειες.

Η Ευμαχία επομένως ήταν μία φιλόδοξη επιχειρηματίας, ευεργέτης και εξέχουσα δημόσια προσωπικότητα, η οποία μάλιστα εξασφάλισε την υστεροφημία της παραγγέλνοντας για τον εαυτό της έναν μνημειώδη τάφο, τον μεγαλύτερο στην Πομπηία.

Η δημόσια χοιροτρόφος

Υπήρχε όμως και η Κλόντια Νιγκέλα, που σύμφωνα με την επιγραφή στο δικό της μνήμα ήταν «δημόσια χοιροτρόφος», δηλαδή εξέτρεφε ζώα για τις τελετουργίες των θυσιών. Αλλά και η Φαουστίλα, που φαίνεται να εργαζόταν ως ενεχυροδανειστής, σύμφωνα με διάφορα «σημειώματα», που αναφέρουν χρήματα που δανείζονταν, τόκους που καταβάλλονταν και αντικείμενα που ενεχυριάζονταν.

Πολλά από τα εκτεθειμένα αντικείμενα εξάλλου, σχετίζονται με το σπίτι, όπου οι παντρεμένες γυναίκες ήταν υπεύθυνες για την επίβλεψη σκλάβων και μισθωτών εργατών, την εκπαίδευση των μικρών παιδιών και την διαχείριση των οικονομικών της οικογένειας ενώ αν είχαν κόρες, επέβλεπαν επίσης, τις προετοιμασίες του γάμου τους.

Διάφορα σκεύη δίνουν στοιχεία και για την περιποίηση του εαυτού τους και είναι γνωστό άλλωστε, ότι οι υπηρέτριες φρόντιζαν την κυρία τους κάθε πρωί. Πολλές τοιχογραφίες δείχνουν μάλιστα αυτό το καθημερινό τελετουργικό, κατά το οποίο η γυναίκα πλενόταν, ντυνόταν και χτενιζόταν, μακιγιάριζε το πρόσωπό της και φορούσε τα στολίδια της..

Είναι επίσης σαφές από την αφθονία σε αδράχτια, σπείρες, υφαντικά βάρη, ρόκες και μασούρια, που βρέθηκαν σε δωμάτια διαφόρων σπιτιών στην Πομπηία, ότι ακόμη και γυναίκες υψηλού κύρους περνούσαν μεγάλο μέρος του χρόνου τους γνέθοντας και υφαίνοντας. Δραστηριότητες, που θεωρούνταν απόδειξη της μητρικής αρετής.

Η εξουσία στον οίκο

Άλλα αντικείμενα τέλος, που σημειώνονται ως ιδιαίτερα ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν ένα κάτοπτρο και μια λαβίδα, που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τις γυναίκες στην γέννα, κούκλες και μαριονέτες για παιδιά, αλλά και πινακίδες που χρησιμοποιούνταν για να διδάξουν στα νεαρά κορίτσια ανάγνωση και γραφή.

Σε άλλες περιπτώσεις, τα αντικείμενα έχουν συμβολική αξία, όπως συμβαίνει με μία συλλογή κλειδιών, τα οποία αντιπροσωπεύουν τη γυναικεία εξουσία στον οίκο.

Στην έκθεση όμως παρουσιάζεται και το επιτύμβιο ανάγλυφο ενός ζευγαριού, σχεδόν σε φυσικό μέγεθος, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στη νεκρόπολη της Πόρτα Σάρνο. Το ανάγλυφο αφού συντηρήθηκε έχει εγκατασταθεί στις αίθουσες ως ένα από τα highlights της έκθεσης.

Τελικά η Πομπηία θα μπορούσε να είναι το ιδανικό μέρος για να διορθωθεί η εικόνα της πλήρους ανισορροπίας των φύλων, που δημιουργήθηκε καθώς η ιστορία γράφτηκε σε μεγάλο βαθμό από άνδρες.

Διαβάστε επίσης 

Συμφωνία Αυτοδιαχείρισης – Πανελλήνιας Ένωσης Ιδιοκτητών Ραδιοφωνικών Σταθμών για τα πνευματικά δικαιώματα

Ένα διαμάντι για βασίλισσες – Για μερικά εκατομμύρια δολάρια

«Ο δρόμος προς τα ερείπια» – Έκθεση στη Συλλογή Γιώργου Οικονόμου