Γυναίκες στην τέχνη: Μια ξεχασμένη για αιώνες ζωγράφος με σπουδαίο έργο σε δημοπρασία

Δεν έχει εμφανιστεί δημοσίως εδώ και σχεδόν εκατό χρόνια, δεν έχει περιληφθεί ποτέ στη βιβλιογραφία της ιστορίας της τέχνης, όσο για την δημιουργό του, τη φλαμανδή ζωγράφο Κλάρα Πίτερς του 17^ου αιώνα είναι μία από τις πολλές ξεχασμένες, γυναίκες καλλιτέχνιδες.

Είναι ένας πίνακας όλο δροσιά και λάμψη απεικονίζοντας ένα ψάθινο καλάθι γεμάτο τριαντάφυλλα, γαρίφαλα, τουλίπες, νάρκισσους, ίριδες και άλλα λουλούδια. Αλλά και μία πεταλούδα με ανοιγμένα τα φτερά της, όπως και έναν γρύλο σε πρώτο πλάνο, στοιχεία που κάνουν τη διαφορά. Μια νεκρή φύση πολύ απλά, η οποία σήμερα μπορεί να φθάσει στη δημοπρασία των Old Masters του οίκου Sotheby’s στο Λονδίνο στις 700.000 λίρες (περί τις 820.000 ευρώ). Κι ο λόγος;

«Έχει όλα τα χαρακτηριστικά των σπουδαίων έργων.  Είναι επιμελημένο,  είναι ζωντανό, είναι φωτεινό, είναι σαγηνευτικό», όπως λέει η Ελίζαμπεθ Λόμπκοβιτς, αντιπρόεδρος του τμήματος Old Masters του οίκου.  Προσθέτοντας μία προσωπική παρατήρηση: «Αυτό που με ελκύει περισσότερο είναι, ότι πρόκειται για έργο μικρής κλίμακας, αλλά με τεράστιο οπτικό αντίκτυπο. Είναι ένα καλειδοσκόπιο χρώματος και λεπτομέρειας, που έχει αποδοθεί εξαιρετικά επιδέξια».

Ο πίνακας χρονολογείται  πιθανότατα περί το 1615 και είναι ένας από τους λίγους, που δημιούργησε η Πίτερς σε χαλκό, γεγονός, που του δίνει μια λάμψη σμάλτου. Γενικότερα τα γνωστά έργα της αριθμούνται σε 43 και  πολλά από αυτά βρίσκονται σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Όπως το συγκεκριμένο, που προέρχεται από ιδιωτική συλλογή στο Βέλγιο, όπου βρισκόταν από το 1928 και γι΄αυτό ακριβώς, επειδή μόλις πρόσφατα «ανακαλύφθηκε»,  δεν έχει δημοσιευθεί στη βιβλιογραφία.

Η απήχηση των έργων

Πολύ λίγα όμως, είναι γνωστά και για τη ζωή της ζωγράφου. Βέβαιο είναι, ότι γεννήθηκε το 1587 στο Μέχελεν και το πατρικό της όνομα ήταν Λάμπερτς, επίσης ότι παντρεύτηκε, το 1605 τον ζωγράφο της Αμβέρσας Χέντρικ Πίτερς. Σύμφωνα με τον Sotheby’s εξάλλου, είναι σχεδόν βέβαιο, ότι δραστηριοποιούνταν σε εκείνη την πόλη, αν και τα έργα της φαίνεται ότι ταξίδευαν πολύ μακριά, όπως για παράδειγμα στη βασιλική συλλογή στη Μαδρίτη, αποδεικνύοντας έτσι, πόσο επιτυχημένη καλλιτέχνιδα ήταν. Και σήμερα εξάλλου, στο σύνολό τους τα έργα της χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικής ποιότητας.

Το συγκεκριμένο έργο συγκρίνεται στενά και με άλλες νεκρές φύσεις της Πίτερς, καθώς το ίδιο ψάθινο καλάθι, για παράδειγμα, εμφανίζεται σε έναν πίνακα στο Μουσείο Kröller-Müller στο Ότερλο και στο Μουσείο Ashmolean στην Οξφόρδη. Παρόμοια λουλούδια εμφανίζονται επίσης σε μία νεκρή φύση, που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Η Πίτερς ωστόσο, είχε ξεχαστεί για πολύ καιρό, όπως και πολλές άλλες, σύγχρονές της, γυναίκες  ζωγράφοι. Κάτι, που όπως φαίνεται τα τελευταία χρόνια προσπαθούν να αποκαταστήσουν μουσεία και συλλέκτες ανά τον κόσμο, εκθέτοντας περισσότερα έργα γυναικών καλλιτεχνών. Ήδη η έκθεση για την Αρτεμισία Τζεντιλέσκι στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου είχε τεράστια επιτυχία ενώ ακολουθούν κι άλλες, παρ΄ ότι οι ειδικοί αναγνωρίζουν, ότι υπάρχει πολύς ακόμη δρόμος για να διανυθεί. Άλλωστε οι περισσότερες «ανακαλύφθηκαν» και επανεκτιμήθηκαν στα τέλη του 20ού αιώνα.

Τα ρεκόρ σε δημοπρασίες

Το υψηλότερο ποσό, που έχει δοθεί σε δημοπρασία για έργο της Πίτερς ήταν 1,7 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο δημοπρασιών του Παρισιού Ferri το 1998 για το «Νεκρή φύση με Κανάτα και πιάτο τυριών», ξεπερνώντας κατά πολύ την υψηλή εκτίμηση των περίπου 337.000 δολαρίων.  Όσο για την τελευταία της τιμή πώλησης -και δεύτερη υψηλότερη- ήταν 1,5 εκατομμύριο δολάρια για έναν πίνακα με τριαντάφυλλα, κρίνους, μια ίριδα και άλλα λουλούδια σε ένα πήλινο βάζο, με μια γλάστρα με γαρίφαλα και πάλι με μια πεταλούδα, που πωλήθηκε  στον οίκο Christie’s της Νέας Υόρκης, τον Ιούνιο του 2022.

Ο πίνακας δημοπρατείται τώρα, μαζί με μία ακόμη νεκρή φύση, από την γαλλίδα ζωγράφο Λουίζ Μοϊγιόν, που την είχε φιλοτεχνήσει το 1634, όταν ήταν 24 χρονών. Απεικονίζει βερίκοκα, ροδάκινα και δαμάσκηνα, τοποθετημένα σε ένα πορσελάνινο μπολ, που το λευκό του χρώμα κάνει αντίθεση με την υφή της επιφάνειας των φρούτων.  Η Μοϊγιόν έχει  μεγαλύτερο έργο από την Πίτερς αλλά οι περισσότεροι πίνακές της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στη Γαλλία, έτσι είναι ένα όνομα, που δεν έρχεται συχνά στο προσκήνιο. Εκτιμάται ως 800.000 λίρες (περί τις 930.000 ευρώ).

Διαβάστε επίσης:

Ήταν η σύζυγος του Έλγιν συνένοχος στην λεηλασία των Γλυπτών; Ναι!

Ο ψηφιακός Σπύρος Παπαλουκάς – Νέα ματιά στο καλλιτεχνικό σύμπαν του ζωγράφου

Ρένα Παπασπύρου: Όταν η ύλη γίνεται εικόνα – Έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη