Ένα ιαπωνικό κουκούλι στην αυλή του Βυζαντινού Μουσείου

Εικόνες μιας έκθεσης που δεν άνοιξε λόγω κορονοϊού

Εκ πρώτης όψεως, ποια η σχέση του Βυζαντίου με την Ιαπωνία; Από την άλλη, όμως, κρίμα που η επιδημία του κορονοϊού δεν έχει επιτρέψει στο κοινό να δει από κοντά δύο σπουδαία έργα της σύγχρονης ιαπωνικής δημιουργίας, που φιλοξενούνται αυτή τη στιγμή στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Τα οποία, μάλιστα, «τύχηι αγαθήι» έχουν σημασιολογική αξία ιδιαίτερα επίκαιρη, καθώς ολόκληρη η ανθρωπότητα αντιμάχεται τη νέα μάστιγα του κορονοϊού.

Πρόκειται για το αρχιτεκτόνημα «Κουκούλι, 2020» του κορυφαίου Ιάπωνα αρχιτέκτονα, Κέγκο Κούμα, που δεσπόζει σήμερα στην κεντρική αυλή του Μουσείου, ενώ η εγκατάσταση «Παραμοντελιστικό γκράφιτι, 2012» του γνωστού παραμοντελιστή καλλιτέχνη Γιασουχίκο Χαγιάσι καταλαμβάνει ολόκληρη τη δεξιά πτέρυγα των μουσειακών εγκαταστάσεων.

Ένα εντυπωσιακό δίδυμο, αντιπροσωπευτικό της ιαπωνικής τέχνης, μέρος μόνον της έκθεσης «Λαμπαδηδρομία προς το Τόκιο – κληρονομιά & αφομοίωση», που τα εγκαίνιά της ήταν προγραμματισμένα για τις 18 Μαρτίου, στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της τελετής παράδοσης της Ολυμπιακής Φλόγας των Ολυμπιακών & Παραολυμπιακών Αγώνων – Τόκιο 2020.

Προς το παρόν, όμως, τα απολαμβάνουμε μόνον μέσα από τις φωτογραφίες τους.

Επρόκειτο, μάλιστα, για μία μόνον από την σειρά διοργανώσεων του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου, σε συνεργασία με το Ιαπωνικό Πολιτιστικό Ινστιτούτο και την Ιαπωνική Πρεσβεία στην Αθήνα.

Ως ένα μεγάλο περίπτερο μπορεί να νοηθεί το «Κουκούλι, 2020», με διαστάσεις 6,55μ. Χ 4,80μ. Χ 3,30μ (ύψος), φτιαγμένο από φύλλα κόντρα πλακέ σημύδας. Μια αίθουσα τσαγιού «Οριμπέ» (από το όνομα του ειδήμονα τσαγιού Φουρούτα Οριμπέ, 1543-1615), όπως αυτές που ο διαπρεπής αρχιτέκτονας Κένγκο Κούμα δημιουργεί παράλληλα με το σχεδιασμό των μεγάλων έργων του.

Το αρχιτεκτόνημα κατασκευάστηκε από 72 κάθετα πάνελ, πάχους 1,5 εκ. το καθένα, τοποθετημένα σε απόσταση 7,5 εκ. μεταξύ τους, ώστε να δημιουργούν εξωτερικά και εσωτερικά ένα μεταβαλλόμενο (στο φως και στις διάφορες οπτικές γωνίες) οργανικό σχήμα, που προσομοιάζει αφενός σε μια κούπα τσαγιού που άρεσε στον Φουρούτα Οριμπέ και αφετέρου σε κουκούλι και μήτρα!

Χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχιτεκτονικών κατασκευών του Κούμα, άλλωστε, είναι η ιδιαίτερη ανάδειξη λεπτομερειών, που συνθέτουν το σύνολο των επιφανειών. Το ιδιόμορφο αυτό έργο, κλειστό και ανοικτό ταυτόχρονα στον περιβάλλοντα χώρο, αναπνέει μαζί με τους ενοίκους του, με ευθεία αναφορά βέβαια στα διάφορα κουκούλια των εντόμων από ξυλοπολτό, χώμα, μετάξι ή φύλλα, τα οποία λειτουργούν σαν χρονοκάψουλες μετασχηματισμού της κάμπιας σε πεταλούδα.

Να σημειωθεί ότι η εκτέλεση του έργου πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του αρχιτεκτονικού γραφείου «Kengo Kuma &Associates» (Τόκιο – Παρίσι) και της ομάδας του επίκουρου καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, κ. Παναγιώτη Βασιλάτου.

Το «Παραμοντελιστικό γκράφιτι, 2012» εξάλλου, του γνωστού καλλιτέχνη Γιασουχίκο Χαγιάσι είναι μια εσωτερική εγκατάσταση που καλύπτει τοίχους, δάπεδο και οροφή της δεξιάς πτέρυγας του Μουσείου. Έχει μήκος 24 μ., πλάτος 5 μ. και ύψος 5 μ. και είναι κατασκευασμένη από ανόργανα βιομηχανικά στοιχεία, με τα οποία ο καλλιτέχνης δημιούργησε μια αλληγορία του ανεξέλεγκτα επεκτεινόμενου, δικτυακού κόσμου.

Με χρήση σιδηροτροχιών από το δημοφιλές στην Ιαπωνία παιχνίδι Pla-rail, έγχρωμο χαρτί κολλάζ, φύλλα πολυστυρενίου και άμμο, κατασκευάστηκε μία «εντός των τειχών» φανταχτερή, αλλά παγωμένη, μηχανιστική και χαοτική πραγματικότητα, όμοια με αυτή που επέβαλε στις ζωές μας το σύγχρονο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης.

Κάθε συναίσθημα και συγκίνηση δημιουργούνται και αναλώνονται στην επιφάνεια των πραγμάτων, άσκοπα επαναλαμβανόμενα στο διηνεκές.

Όπως το θέλει ο δημιουργός του, το έργο είναι ένα καλλιτεχνικό σάλπισμα ενσυνειδησίας και έγερσης από τη μακαριότητα του εφησυχασμού. Εκλαμβάνεται, δε, ως εικαστική οντολογική πραγματεία πάνω στην έλλειψη ουσιαστικών συστατικών στοιχείων του ανθρώπινου «είναι», το οποίο -χωρίς τελολογικό ορίζοντα και μακριά από την αληθινή φύση και τον Θεό- αιωρείται άσκοπα μέσα σε ένα επικούρειο ευδαιμονισμό.

Εδώ, για την εκτέλεση, ο καλλιτέχνης συνεργάστηκε με συνεργείο τεχνιτών και ομάδα συντηρητών του Β.Χ.Μ., υπό την εποπτεία του συντηρητή Δημήτρη Μαργαριτώφ.

Επιπλέον, το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του καταλόγου της έκθεσης κοσμούν λεπτομέρειες από το φωτογραφικό έργο του 42χρονου Ιάπωνα Νάοκι Χόντζιο, το οποίο έχει τίτλο: «Περιοχές Τσούο και Τσιγιόντα στο Τόκιο», 2010.

Πρόκειται για μια πανοραμική φωτογραφία μεγάλου μεγέθους (1,20μ. Χ 1,50μ.), όπου η περιοχή εστίασης στο κέντρο, περιβαλλόμενη από θολό περιφερειακό κάδρο, εντείνει την αντίθεση υπαρκτού και ανύπαρκτου, πραγματικότητας και ονειρικής απεραντοσύνης.

Η έκθεση θα ολοκληρωνόταν στις αρχές Μαΐου, έτσι μάλλον δεν πρόκειται να δεχθεί επισκέπτες, αλλά η μετάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο το 2021 μπορεί και να επιτρέψει την εκ νέου πραγματοποίησή της του χρόνου.