Δημήτρης Παπαϊωάννου: Στην «Πύλη» στο Καπνεργοστάσιο με τον Σίσυφο

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δεν ταυτίζεται εύκολα με τον Σίσυφο -βρισκόταν θαρρείς πάντα στην κορυφή. Στη μεγάλη Πύλη (την έκθεση στο Καπνεργοστάσιο του Οργανισμού ΝΕΟΝ) παρουσιάζει την περφόρμανς Sisyphus / Trans / Form (2019), έργο με έξι ερμηνευτές.

Σύμφωνα με τον μύθο, τον Σίσυφο καταράσσονται οι θεοί βάζοντάς τον να σπρώχνει μία τεράστια κοτρώνα προς στην κορυφή ενός βουνού. Κάθε φορά που την πλησιάζει, η πέτρα κατατρακυλάει προς τα πίσω και εκείνος μαρτυρικά καταδικασμένος, αρχίζει από την αρχή.

Στην ερμηνεία του Παπαϊωάννου, βουνό και βράχος συμπυκνώνονται σε μία τεράστια, ορθογώνια πέτρινη πλάκα. Συμβολίζει το σισύφειο βάρος αλλά λειτουργεί και ως πλαίσιο για την παράσταση: Πρόκειται για την πύλη που χρησιμοποιεί ο πρωταγωνιστής για τα περάσματά του. Κάποιες φορές ο Σίσυφος βαδίζει σκύβοντας προς τα εμπρός σαν να κουβαλάει στους ώμους του τα βάρη όλου του κόσμου. Άλλες φορές πάνω στα άκρα άλλων ερμηνευτών, ο Παπαϊωάννου μοιάζει να μεταμορφώνεται, να αιωρείται, να υπερβαίνει τη βαρύτητα, να ξεγλιστρά και να εγχαράσσεται στην επιφάνεια του βράχου. Άλλοτε πάλι, αναδεικνύει τη σωματική του ρώμη σπρώχνοντας το βράχο με τόση δύναμη που θαρρείς το κεφάλι του πρόκειται να θρυμματιστεί.

Έργο με προσωπική και αλληγορική σημασία

Αυτές τις πλούσιες και συμβολικά πολυσήμαντες εναλλαγές προσφέρει το σωματικό θέατρο (περφόρμανς). Ειδικά στα χέρια του έμπειρου και χαρισματικού Δημήτρη Παπαϊωάννου, που χειρίζεται με μαεστρία το μικρό αυτό σύνολο.

Ο Παπαϊωάννου όμως δεν ακολουθεί την κλασική και γραμμική αφήγηση του μύθου. Εκμεταλλεύεται όλες τις συνδηλώσεις και προεκτάσεις του. Κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης του σισύφειου αγώνα, διακρίνονται εκλάμψεις ειρωνικής φαρσοκωμωδίας, με μαύρο χιούμορ που παραπέμπει στο στυλιζάρισμα του βωβού κινηματογράφου. Κάποια στιγμή ο Σίσυφος ευνουχίζεται και ο βράχος τον συνθλίβει ωσάν να επρόκειτο για χάρτινο ήρωα κινουμένων σχεδίων. Όταν καταφέρει να σταθεί ξανά στα πόδια του, έχει πλέον μετασχηματιστεί σε τρανς γυναίκα.

Το έργο Sisyphus / Trans / Form αποτελεί καταρχήν μια απόπειρα διαλογισμού με το παράλογο. Στηρίζει την προσέγγισή του στη φιλοσοφική τοποθέτηση του νομπελίστα συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ. Ο οποίος συνέλαβε την τρομερή ρωγμή του σύγχρονου ανθρώπου. Τη σχάση ανάμεσα στην πρόδηλη ανάγκη του για ολοκλήρωση και ορθολογισμό από τη μία και από την άλλη την «παράλογη σιωπή του κόσμου».

Όπως διαπιστώνει ο ίδιος ο Παπαϊωάννου, «τέχνη είναι να χρησιμοποιείς το ταλέντο σου για να αναλογιστείς πάνω σε θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης, είτε ευχάριστα είτε όχι».

Η ατέρμονη μάχη του Σισύφου με τον βράχο παραπέμπει στην αυτοματοποιημένη και άνευ νοήματος επαναλαμβανόμενη εργατική ρουτίνα που αλλοτριώνει τον μέσο εργαζόμενο.

Αποτελεί φόρο τιμής  στον εργάτη πατέρα του. Η ρουτίνα οδηγεί αρχικά στη μελαγχολία και μετά στη μεταμόρφωση. Αντί η βιοπάλη (ο βράχος) να παραμείνει ένα μαρμαρωμένο, αφόρητο φορτίο, οδηγεί αντιθέτως στην αφύπνιση. Όπως παρατήρησε ο Καμύ, «οι συνθλιπτικές αλήθειες πεθαίνουν όταν τις αναγνωρίζεις».

Ο Σίσυφος στο Καπνεργοστάσιο

Το έργο παρουσιάστηκε πρώτα ως νέα ανάθεση για την Συλλογή Maramotti στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Aperto στο Reggio Emilia της Ιταλίας.

Το υπόγειο του κτιρίου του Καπνεργοστασίου διαμορφώθηκε ειδικά για να παρουσιαστεί το έργο του.

Στο πλαίσιο της συνεργασίας με τη Βουλή των Ελλήνων, ο οργανισμός ΝΕΟΝ αναμόρφωσε επιφάνεια 6.500 τ.μ. του εμβληματικού κτιρίου του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου. Εκεί δημιουργήθηκε ο νέος χώρος πολιτισμού, ανοιχτός εσαεί στο ευρύ κοινό.

Η συγκλονιστική έκθεση Portals | Πύλη, που πραγματοποιείται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, παρουσιάζει 59 καλλιτέχνες από 27 χώρες, σε επιμέλεια της διευθύντριας του ΝΕΟΝ Ελίνας Κουντούρη και της Μαντλέν Γκρίνστεν (Madeleine Grynsztejn), διευθύντριας Pritzker Director στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου (Museum of Contemporary Art Chicago).

Η Πύλη αναπτύσσει μηνύματα, ιδέες και προβληματισμούς της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, προσεγγίζοντας τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται μέσα από την αλλαγή και την ανατροπή.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου

Από την αρχή της πρακτικής του ξεχώρισε με έργα που αποτελούσαν επιμειξία πειραματικού χορού, σωματικού θεάτρου και περφόρμανς με ισχυρές πινελιές εικαστικού οράματος (εποπτεύοντας στενά τα σκηνικά, τα κοστούμια και το φωτισμό).

Αρχικά σπούδασε στην ΑΣΚΤ κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη. Δημοσίευε κόμικς και εικονογραφημένα μυθιστορήματα, τα πρώτα του είδους τους στην Ελλάδα με έντονη πανκ αισθητική και ωμές ομοφυλοφιλικές εικόνες.

Η καλλιτεχνική του πρακτική άλλαξε ορίζοντα και εστίαση μετά τη γνωριμία του Παπαϊωάννου με τη θρυλική γερμανίδα χορεύτρια και χορογράφο Πίνα Μπάους.

Έμοιασε να βρήκε την ταυτότητά του ιδρύοντας την Ομάδα Εδάφους με την Αγγελική Στελλάτου προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Έδωσε φωνή στην πρωτοπορία της υπόγειας σκηνής και αναγνωρίστηκε ως γέφυρά της με το διεθνές εικαστικό ιδίωμα.

Κέρδισε το θαυμασμό ειδικών αλλά και του ευρύτερου κοινού, έφτασε μέχρι το αδέκαστο θέατρο της Επιδαύρου με επιτυχία. Αποτέλεσε διορατική κίνηση της τότε διεύθυνσης των Ολυμπιακών Αγώνων για την Αθήνα του 2004, που τον έχρισε καλλιτεχνικό διευθυντή των τελετών έναρξης και λήξεως. Απαράμιλλης έμπνευσης και από τις πιο επιτυχημένες όλων των εποχών.

Τι μέλλει γενέσθαι

Έκτοτε έχει παρουσιάσει έργα στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου: Ο Μεγάλος Δαμαστής (2017), η πρώτη ελληνική παραγωγή που παρουσιάστηκε στο περίφημο χορευτικό θέατρο Sadler’s Wells στο Λονδίνο, στο Théâtre de la Ville στο Παρίσι, και στο BAM στην Νέα Υόρκη. Ακολούθησε η παράσταση-φόρος τιμής στο έργο της Πίνα Μπάους Since She (2018), που ερμήνευσε το δικό της Χοροθέατρο του Βούπερταλ.

Έργα του έφτασαν σε όλη την Ευρώπη, την Ασία, την Αυστραλία, τη Βόρεια και Νότια Αμερική.

Το 2015, ο καλλιτέχνης ήταν στη λίστα υποψηφιοτήτων των βραβείων ΕΜΜΥ στις κατηγορίες Σκηνοθεσία, Καλλιτεχνική Διεύθυνση, Σκηνικός Σχεδιασμός και Σκηνική Διεύθυνση. Το 2017 ήταν ο πρώτος Έλληνας που έλαβε το Βραβείο Ευρώπη για το Θέατρο ενώ ήταν υποψήφιος στα Βραβεία Olivier το 2019.

Το νέο του έργο, η διεθνής συμπαραγωγή Εγκάρσιος προσανατολισμός, έχει προγραμματιστεί για παγκόσμια περιοδεία.

Το έργο ΜΕΛΑΝΙ, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας, θα παρουσιαστεί στο 75ο Διεθνές Φεστιβάλ της Αβινιόν το καλοκαίρι του 2021.

Ο Πολιτιστικός και Αναπτυξιακός Οργανισμός κοινής ωφέλειας ΝΕΟΝ ιδρύθηκε το 2013 από το συλλέκτη και επιχειρηματία Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Ιδρυτικός στόχος που υπηρετεί απαρεγκλίτως, να φέρει το σύγχρονο πολιτισμό κοντά στο σύγχρονο πολίτη. Να αφυπνίσει, να συγκινήσει, να παρακινήσει.  Συγχρόνως, επιδιώκει να συμβάλει στην ευρύτερη προσπάθεια αναβάθμισης της πόλης και της καθημερινότητας του πολίτη.

Πληροφορίες

Δημήτρης Παπαϊωάννου
Sisyphus / Trans / Form (2019)
27-28-29-30 Δεκεμβρίου 2021
Έναρξη παράστασης: 15:30
Ώρα προσέλευσης: 14:45
Απαραίτητη η προκράτηση θέσης στο neon.artsvp.co (από 6/12/21)

Το έργο περιέχει γυμνές σκηνές και είναι κατάλληλο για άνω των 15 ετών. 

Έκθεση Portals | Πύλη
πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο – Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής, Λένορμαν 218, Κολωνός, Αθήνα
Διάρκεια: 12 Ιουνίου – 31 Δεκεμβρίου 2021
Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα, Τρίτη: κλειστά
Τετάρτη, Παρασκευή, Κυριακή: 11:00-19:00
Πέμπτη, Σάββατο: 12:00-20:00

Είσοδος ελεύθερη
Απαραίτητη η προκράτηση θέσης στο neon.artsvp.co
Ισχύουν υγειονομικά πρωτόκολλα
Πληροφορίες στο neon.org.gr

Διαβάστε επίσης

Ελίνα Κουντούρη: Η «Πύλη» του NEON και της Βουλής ανοίγει σύντομα

Ο Δασκαλόπουλος παρουσιάζει την «Πύλη» στη Βουλή των Ελλήνων