Όταν τα όρια αντοχής του συστήματος υγείας καθορίζουν την πορεία της οικονομίας – το πότε θα λειτουργήσουν μαγαζιά εστιατόρια, ξενοδοχεία – τότε είναι ηλίου φαεινότερο ότι το θέμα της υγείας οφείλει να ενσωματωθεί στον σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής.

Στην εποχή της μεταπολίτευσης, η λογική ήταν διαφορετική. Το θέμα αντιμετωπίστηκε πρωταρχικά σε ανθρώπινο επίπεδο και δευτερευόντως σε κομματικό. Ως σύγχρονη, η χώρα όφειλε να έχει εθνικό σύστημα υγείας και στη βάση αυτή κινήθηκε το ΠΑΣΟΚ. Τα κομματικά πλεονέκτημα που προκύπταν ήταν, βέβαια, καλοδεχούμενα.

Προς το τέλος του 20^ου αιώνα, το ΕΣΥ άρχισε να ξεχειλώνει. Η υγεία προσεγγίστηκε ως τομέας για την εξόρυξη αξίας, ως μέσο εύκολου πλουτισμού σε βάρος μάλιστα του κοινωνικού συνόλου.

Στην εποχή των μνημονίων το ΕΣΥ αντιμετωπίστηκε με καθαρά δημοσιονομικά κριτήρια. Η ανθρώπινη πλευρά του απλά ξεχάστηκε. Το μόνο που μέτραγε ήταν το μέγεθος του περιορισμού της δαπάνης, ως συνεισφορά στην επίτευξη των πρωτογενών πλεονασμάτων.

Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της ανθρώπινης δυστυχίας και η μεταφορά δημόσιου κόστους στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 2010 η υγεία σχεδόν σταμάτησε να αποτελεί δημόσιο αγαθό.

Η πανδημία ανέδειξε την χρόνια παθογένεια του συστήματος από πλευράς κτιριακών υποδομών, εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού. Ταυτόχρονα κατέδειξε και την μεγάλη ανικανότητα του συστήματος να ενσωματώσει στην λειτουργία του – στα διοικητικά και ιατρικά πρωτόκολλά του, στις μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας – την σύγχρονη  τεχνολογία.

Το ψηφιακό έλλειμμα του πρέπει να είναι από τα μεγαλύτερα σε σύγκριση με τους άλλους τομείς της χώρας.

Αυτό το σύστημα που καταρρέει καλείται να διαχειριστεί την μεγαλύτερη πανδημία που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα εδώ και τουλάχιστον 150 χρόνια και, ταυτόχρονα, να αντιμετωπίσει με επιστημονική επάρκεια και ανθρωπιά τις επόμενες κρίσεις που θα ακολουθήσουν στο άμεσο μέλλον.

Απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας, νέο μοντέλο συνεργασίας του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, νέες διαδικασίες εισαγωγής τεχνολογικής προόδου και νέες μέθοδοι διοίκησης.

Ειδικά ως προς τη νοοτροπία, είναι απαραίτητη η συνειδητοποίηση ότι η υγεία είναι ταυτόχρονα θέμα οικονομικό και κοινωνικό. Για παράδειγμα, το κόστος της έγκαιρης διάγνωσης είναι πολύ μικρότερο από το κόστος της θεραπείας και το κόστος της θεραπείας πολύ μικρότερο από το κόστος του θανάτου.

Σύμφωνα με Βρετανική έρευνα, οι θάνατοι από την αδυναμία των αντιβιοτικών να αντιμετωπίσουν τα μικρόβια κοστίζουν στην παγκόσμια οικονομία σε βάθος 30ετίας, 100 τρισ. δολάρια. Το κόστος της έρευνας και αντιμετώπισης του φαινομένου θα κόστιζε  γύρω στα 1,5 τρις. δολάρια.

Η χώρα μας σήμερα, εξακολουθεί να βλέπει την υγεία ως ένα πρόβλημα που λύνεται με μεγαλύτερη δαπάνη—σε κτίρια, μηχανήματα και προσωπικό. Μπορεί αυτό να είναι απαραίτητο. Αλλά, αν μείνουμε σ’ αυτό μόνο, θα χάσουμε την παρτίδα.

Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει την έγκαιρη, προγραμματισμένη και καθολική για τον πληθυσμό διάγνωση, την εξ αποστάσεως διάγνωση– ακόμη και τις τυποποιημένες παρεμβατικές διαδικασίες.

Το σύγχρονο μάνατζμεντ επιβάλλει τον απόλυτο διαχωρισμό της διοίκησης από τις ιατρικές υπηρεσίες και την οικονομική αυτοτέλεια των τμημάτων.

Η σύγχρονη ιατρική χρησιμοποιεί  την παιδεία για να αναβαθμίσει τους τραυματιοφορείς σε «μικρούς» γιατρούς και την τεχνολογία για να μετατρέψει τα αυτοκίνητα του ΕΚΑΒ σε μικρά κινητά νοσοκομεία.

Η μακρόχρονη προοπτική επιβάλει την συνεργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, με το κράτος να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης, ώστε να ενθαρρύνεται η γρήγορη εισαγωγή της τεχνολογίας στα πρωτόκολλα καθώς και η διάχυση της στην οικονομία.

Η ίδια προοπτική απαιτεί την προετοιμασία για την επόμενη πανδημία – που με απόλυτη σιγουριά θα έρθει. Απαιτείται από τώρα να προσδιοριστούν εκείνες οι επενδύσεις που θα επιτρέψουν την καλύτερη πλοήγηση στην διάρκεια της νέας κρίσης.

Λέγεται ότι η κυβέρνηση έχει επιφυλάξει για τον τομέα της υγείας σημαντική προτεραιότητα στα σχέδια που θα εγκρίνει το Ταμείο Ανάκαμψης. Λέγεται ότι στο προχθεσινό Ecofin, ο υπουργός οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έδωσε έμφαση στην δράση αυτή.

Οι εξελίξεις θα αποδείξουν αν τα παπαγαλάκια αποτύπωσαν την πραγματικότητα. Στους τελευταίους 12 μήνες η ανθρωπότητα κατάφερε να τινάξει στον αέρα κάθε συντηρητική οικονομική ορθοδοξία.

Είναι καιρός να αποτινάξουμε και την παρωχημένη προσέγγιση που έχουμε για την υγεία.