Μιλάμε για λαϊκισμό, αλληλοκατηγορούμεθα για λαϊκισμό—στον λαϊκισμό έχει βυθιστεί το πολιτικό σύστημα κι αυτό υπονομεύει την δημοκρατία.

Ουσιαστικά, όλα  τα κόμματα της αντιπολίτευσης επιδιώκουν να χωρίσουν την κοινωνία σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα—τους καλούς και τους κακούς. Η τυπικά θεσμική αντιπολίτευση πάει ένα βήμα πιο κάτω και πρεσβεύει ότι αυτή εκφράζει την βούληση του λαού ενάντια στην περιθωριοποίηση.  Τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης επιλέγουν την χρήση απλουστευτικών συνθημάτων με στόχο τον διχασμό.

Από την μία πλευρά οι ελίτ και οι ειδικοί τεχνοκράτες, από την άλλη οι μάζες που έχουν αποκλειστεί. Από την μία οι θεσμοί και από την άλλη η απονομιμοποίηση τους. Από την μία η πράξη από την άλλη το χάιδεμα των πολιτών, κραυγάζοντας αυτό που θέλουν να ακούσουν.

Το έδαφος είναι εύφορο. Δύο γενιές, η Ζ και η Άλφα, έχουν γνωρίσει μόνο στερήσεις. Ακόμη και οι millennials μεγάλωσαν πιστεύοντας ότι υπάρχει καλύτερο αύριο. Και δεν μιλάμε για τις γενιές  μετά τον Πόλεμο που στα τριάντα χρόνια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 έζησαν χρυσή εποχή. Σήμερα, η ελπίδα τείνει να εκλείψει, κι αυτό είναι η πιο κατάλληλη τροφή του λαϊκισμού.

Λέγοντας ψέματα ο Αλέξης Τσίπρας πήρε την εξουσία. Το ψέμα, όμως, έχει κοντά ποδάρια γι’ αυτό και την έχασε το 2019. Αυτή ήταν μία ακραία  μορφή λαϊκισμού. Επειδή ο λαϊκισμός δεν είναι ιδεολογία, η χρήση του από την Ζωή Κωνσταντοπούλου αποβλέπει στην  δημιουργία, συντήρηση και έξαρση της αντιπαλότητας . Για το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη ο λαϊκισμός παίρνει την μορφή της αντίθεσης προς το σύστημα Μητσοτάκη. Στην περίπτωση του Αντώνη Σαμαρά, λαϊκισμός είναι η επίκληση του έθνους, μία ταυτοτική πολιτική  – όλοι μαζί κατά ενός εχθρού,  οπότε ο Κυριάκος Βελόπουλος μένει με άδειο ποτήρι.

Ευτυχώς που ο λαϊκισμός της Ν.Δ. επικεντρώνεται στην αριστεία της διαχείρισης, οπότε το αρνητικό αποτέλεσμα εντοπίζεται στην καθυστέρηση των μεταρρυθμίσεων – ακόμη κι αυτών που κραυγάζουν πως πρέπει να γίνουν – όπως του τομέα της υγείας στην διάρκεια της πανδημίας όπου ο φορτωμένος με αποτυχίες Βασίλης Κικίλιας άφησε μία μοναδική ευκαιρία να πάει χαμένη. Από το παλκοσένικο δεν μπορούσε να λείψει η Μαρία Καρυστινού, ως εκφράστρια κινήματος της λαϊκής οργής. Πιο πέρα δεν μπορεί να πάει, όμως. Η επανάληψη του 2015 κάθε άλλο παρά πετυχημένη μπορεί να είναι. Αυτό, εξάλλου, δεν έχει συνειδητοποιήσει και ο Αλέξης Τσίπρας;

Η χειρότερη μορφή λαϊκισμού εκδηλώνεται, όμως, με την σκόπιμη αμφισημία ως προς την ίδρυση κόμματος. Είναι λαϊκισμός διότι δεν προσφέρει ιδέες και πρόγραμμα αλλά απευθύνεται στον ψυχισμό της αμφιβολίας, στην αίσθηση της περιέργειας, στο άνευ ουσιαστικής σημασίας ερώτημα «θα το κάνει το κόμμα ή δεν θα το κάνει», οπότε σκόπιμα αποπροσανατολίζει από το κρίσιμο θέμα «τι έχει να προσφέρει;» Κι αυτό δεν απαντάται ούτε με χειμαρρώδεις συνεντεύξεις, ούτε με την προώθηση βιβλίων σύμφωνα με τα καλύτερα αμερικανικά πρότυπα, ούτε με υπονοούμενα για κινήματα οργής.

Το πρόβλημα για την δημοκρατία είναι ότι με τον λαϊκισμό που μας πνίγει, υποβαθμίζεται η ποιότητα της συμμετοχής του πολίτη στις δημοκρατικές διαδικασίες, η ευθύνη μετατοπίζεται, οι διεκδικήσεις αναβαθμίζονται, ο διχασμός κυριαρχεί, η απλοποίηση των συνθημάτων αποπροσανατολίζει.

Όσο κι αν υπάρχουν διαφωνίες, έντιμοι παρατηρητές θα συμφωνήσουν ότι στο παιγνίδι αυτό, η κυβέρνηση φέρει την μικρότερη δυνατόν συμμετοχή. Δεν είναι άμοιρη ευθυνών, αλλά κατά βάση και με πρώτο τον πρωθυπουργό έχει λειτουργήσει θεσμικά σχεδόν σε κάθε τομέα. Αναγνωρίζεται πως θα ακουστούν έντονες διαφωνίες κυρίως ως προς την δικαιοσύνη, Δεν θα εισέλθει η στήλη σε συγκριτική αντιπαράθεση με τα γεγονότα Παπαγγελόπουλου- Τουλουπάκη- Novartis, αλλά οι αλλαγές που έφερε ο Γιώργος Φλωρίδης μόνο θεσμικές είναι. Κι αυτό τα χαρακτηρίζει όλα.

Όταν ο λαϊκισμός γίνεται κανόνας και όχι εξαίρεση, δεν απειλεί απλώς τον πολιτικό πολιτισμό. Διαβρώνει την δημοκρατία εκ των έσω, μετατρέποντας τη συμμετοχή του πολίτη σε φωνή χωρίς κρίση και την ίδια την  πολιτική σε παράσταση χωρίς περιεχόμενο.