Η ώρα του πρωτογενούς τομέα

Είναι από τις λίγες φορές που διαβάζοντας το άρθρο του υφυπουργού αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων Γιάννη Οικονόμου, σκέφτηκα πως ίσως, τούτη τη φορά, για πρώτη φορά, υπάρχει η πιθανότητα να αποκτήσει ο πρωτογενής τομέας την θέση που οφείλει να έχει στην προσπάθεια για την ανάπτυξη της χώρας.

Σκέφτηκα, επίσης, πόσο χρήσιμο θα ήταν αν το άρθρο αυτό έφερε και την υπογραφή του υπουργού Σπήλιου Λιβανού, οπότε θα αποτελούσε μία ισχυρή διατύπωση θέσεων και προθέσεων.

Θα αρκεστώ, προς το παρόν, στην σκέψη ότι κατά τεκμήριο οι κατευθύνσεις πολιτικής που περιγράφει ο κ. Οικονόμου έχουν σχεδιαστεί από κοινού.

Στην ουσία η έμφαση στον πρωτογενή τομέα συνεπάγεται ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο – στο 1947 όταν ο Κυριάκος Βαρβαρέσος επισήμανε ότι μαζί με την ελαφρά βιομηχανία και τις υπηρεσίες ο αγροτικός τομέας όφειλε να είναι ένας από τους τρεις πυλώνες ανάπτυξης της χώρας. Τότε δεν εισακούσθηκε – και η χώρα το έχει πληρώσει ακριβά: από τις εισαγωγές λεμονιών και τις εξαγωγές χύδην ελαιόλαδου μέχρι την αποτυχία του συνεταιριστικού κινήματος και την εγκατάλειψη της υπαίθρου.

Η ηγεσία του υπουργείου έχει ένα τιτάνιο έργο να προχωρήσει. Η συνοπτική εικόνα που έχει ο μέσος Έλληνας για τον Έλληνα γεωργό είναι ενός μεσήλικα που κάθεται στο καφενείο και απολαμβάνει τις επιδοτήσεις της Ε.Ε. Στην καλύτερη περίπτωση άντε να έχει φέρει ξένους εργάτες να κάνουν την δουλειά στα χωράφια – εφόσον δεν τα έχει πλήρως εγκαταλείψει.

Είναι ίσως κάπως άδικη εικόνα, αλλά η ύπαρξη της καταδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος. Δεν είναι μόνο η πραγματικότητα που πρέπει να αλλάξει, είναι και οι εντυπώσεις.

Για την πραγματικότητα και τις αλλαγές που οφείλουν να γίνουν, υπάρχουν εξαίρετες μελέτες του οργανισμού «διαΝΕΟσις» — σε μία από αυτές μάλιστα είχε εμπλακεί και ο νυν αναπληρωτής υπουργός οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης.

Ένας πίνακας από μία μελέτη της «διαΝΕΟσις» — Οι Νέοι Ελληνικοί Συνεταιρισμοί» τα…λέει όλα:

                                                                                                Ελλάδα          Ε.Ε.

% Απασχόλησης                                                                     11,3             4,5

Επιδοτήσεις (επί της αξίας της παραγωγής)                      27               16,4

Εκτάρια ανά μονάδα                                                                 6,8             16,2

Ενεργητικό ανά μονάδα (ευρώ)                                         130.000          327.000

% Απασχόλησης (σε μονάδα άνω των 30 εκταρίων)                     6,1                   22,3

Ακαθάριστη αξία στο ΑΕΠ                                                       3,3%               1,4%

Προσθήκη αξίας από την μεταποίηση                                   40%                70%

Η εικόνα συμπληρώνεται από το γεγονός ότι η Ε.Ε. ζητά από το ελληνικό κράτος να επιστρέψουν οι συνεταιρισμοί 2,4 δισ. ευρώ –ως …αχρεωστήτως καταβληθέντα. Και φυσικά δεν μιλάμε για τα τεράστια χρέη που συσσώρευσαν οι συνεταιρισμοί από το 1974 και μετά— όλα διαγραφέντα από το ελληνικό δημόσιο.

Μικρές μονάδες, επομένως, που επιβιώνουν με επιδοτήσεις, χαμηλό τζίρο, περιορισμένη απασχόληση – χαμηλή παραγωγικότητα. Σε πολλές καλλιέργειες η ευρωπαϊκή απόδοση ανά στρέμμα είναι πολλαπλάσια της ελληνικής.

Στην περίπτωση της Ελλάδος, με τη νέα ΚΑΠ θα ισχύσει και το ρητό «Συν Αθηνά και χείρα κίνει». Διότι, αυτά που ήξεραν όσοι έμαθαν να ζουν με τις επιδοτήσεις και να ξεγελούν το κράτος θα πρέπει εκ των πραγμάτων να ξεχαστούν.

Δεν θα στηρίζεται πλέον το εισόδημα αλλά η παραγωγή και μάλιστα με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι αυτή θα συνδέεται και με την παραγωγή δημόσιων αγαθών – την προστασία του περιβάλλοντος, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την έμφαση σε ασφαλή, σε εξειδικευμένα, σε πρωτοποριακά τρόφιμα κοκ.

Καιρός για χάσιμο δεν υπάρχει. Χωρίς να αποσιωπάται η προσπάθεια νέων και έντιμων παραγωγών να λειτουργήσουν με σύγχρονους όρους και στόχους, μεγάλο μέρος του ελληνικού πρωτογενούς τομέα βρίσκεται στον 18^ο αιώνα από πλευράς λειτουργίας, στο όριο της νομιμότητας από πλευράς οικονομικής και στον μεσαίωνα από πλευράς στόχων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Συνεταιρισμός Οινοπαραγωγών Σάμου – που ενώ έχει στα χέρια του κυριολεκτικά χρυσάφι, δεν το εκμεταλλεύεται διότι σπαράσσεται από γενική τεμπελιά, προσωπικές διαφωνίες και κομματισμό.

Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης προσφέρουν μία μοναδική ευκαιρία για την πλήρη ανασυγκρότηση του τομέα.

Ένας σύγχρονος πρωτογενής τομέας θα μπορούσε να προσφέρει τουλάχιστον μία πρόσθετη ποσοστιαία μονάδα στον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης, να φέρει σημαντική ανακούφιση στο εμπορικό ισοζύγιο, να διευκολύνει την εξάπλωση του ποιοτικού τουρισμού.  να αναστείλει την ερήμωση της υπαίθρου, και να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή της χώρας.

Η ηγεσία του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων (η ονομασία και μόνο παραπέμπει σε σύγχρονους όρους) δεν χρειάζεται να εφεύρει τον τροχό και να υποστεί την συνηθισμένη τακτική καθυστερήσεων της γραφειοκρατίας. Ας τις εκμεταλλευτεί κι ας σηκώσει άμεσα τα μανίκια.

Έχει πολλά να προσφέρει στην οικονομία και στην κοινωνία.