• Άρθρα

    Άρθρο παρέμβαση: Στον αστερισμό των πανδημιών

    Στην κρίση, ηγεσία σημαίνει φυγή προς τα εμπρόςσύγκρουση ΕΚΤ- Επιτροπής και ΕΜΣ;

    Αντώνης Κεφαλάς-Αρθρογράφος


    Κάτω από τον τίτλο της Washington Post, μίας από τις κορυφαίες εφημερίδες των ΗΠΑ υπάρχει ο υπότιτλος «Democracies die in darkness» — οι δημοκρατίες πεθαίνουν στο σκοτάδι.

    Σε πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό επιρροής Foreign Affairs o Dan Acemoglu παρατηρεί ότι οι δημοκρατίες πεθαίνουν όπως οι επιχειρήσεις: σταδιακά και μετά ξαφνικά.

    Η Bertelsmann Foundation μόλις κυκλοφόρησε ένα εντυπωσιακό βίντεο όπου θέτει το ερώτημα αν η δημοκρατία που γεννήθηκε στην Ελλάδα πριν από 2500 χρόνια κινδυνεύει σήμερα από την τεχνολογία; Και ο καθηγητής του Harvard Larry Lessig προειδοποιεί ότι το διαδίκτυο σκοτώνει την δημοκρατία.

    Η Δύση βρίσκεται σε κρίση συνείδησης. Και η κρίση συνείδησης οδηγεί σε ανησυχία. Είναι μεγάλος ο αριθμός των άρθρων που δημοσιεύονται και των βιβλίων που κυκλοφορούν – όλα σχεδόν μονοθεματικά: για την κρίση της δημοκρατίας.

    Στο φετινό συνέδριο του στην Αθήνα, το πετυχημένο Athens Democracy Forum που μετρά επτά χρόνια ζωής, θα επιχειρήσει, μεταξύ άλλων, να προσδιορίσει τις αλλαγές που είναι αναγκαίες για την επιβίωση της δημοκρατίας.

    Η ανησυχία είναι δικαιολογημένη.

    Όπως ανέλυσα σε προηγούμενο άρθρο μου, ο καπιταλισμός είναι σε κρίση. Και όταν ο καπιταλισμός είναι σε κρίση, η δημοκρατία κινδυνεύει. Για πολλούς, η ιστορική μνήμη του μεσοπολέμου με την Μεγάλη Ύφεση και την άνοδο του απολυταρχισμού έχει εξασθενήσει.

    Στην ίδια λογική διεργασία, η επιτακτική ανάγκη για ειρήνη που αποτέλεσε συνεκτικό δεσμό στον κτίσιμο της ενωμένης Ευρώπης έχει τραγικά υποβαθμιστεί.

    Στην ρίζα των προβλημάτων βρίσκεται ένα κυρίως αίτιο: η ανισότητα. Όταν πεινάς τα υπόλοιπα είναι…οδοντόπαστες!

    Με περίσσεια επιπολαιότητα, ορισμένοι χαρακτήρισαν την πανδημία του covid-19 ως τον «μεγάλο ισοσταθμιστή» (great equalizer), επειδή επηρεάζει όλους.

    Αντίθετα, η πανδημία αποδεικνύεται ως ένας κύριος παράγοντας που ενισχύει την ανισότητα.

    Η αναφορά δεν είναι μόνο στην οικονομική ανισότητα αλλά στις ανισότητες όλων των μορφών που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο καπιταλισμό- καζίνο, και που σταδιακά οδηγούν στην υπονόμευση της δημοκρατίας.

    Με την πανδημία, οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι, πεθαίνουν περισσότεροι, μένουν άστεγοι περισσότεροι. Στις ΗΠΑ οι έγχρωμοι, στην Μέση Ανατολή οι πρόσφυγες, στην Αφρική τα αποτυχημένα κράτη (failed states), στην Κίνα το 50% του πληθυσμού που έχει υποβαθμιστεί σε δεύτερη μοίρα, υποφέρουν περισσότερο.

    Όλες οι ανισότητες – ακόμη και των παιδιών και των μητέρων που πεθαίνουν στην γέννα– προϋπήρχαν της πανδημίας. Η πανδημία τις εντατικοποίησε.

    Η κλιματική αλλαγή θα τις χειροτερέψει. Και η μαζική μετακίνηση προσφύγων που θα συνεχιστεί και θα αυξηθεί, θα κάνει την κατάσταση ακόμη χειρότερη.

    Από μία άποψη, οι τρεις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας είναι και οι τρεις πανδημίες.

    Η θέση της Ελλάδας

    Μετά από 10 χρόνια όπου ο πλούτος της χώρας μειώθηκε κατά 25%, ήρθε η κρίση του Έβρου και ακολούθησε ο κορωνοϊός.

    Η διαχειριστική επάρκεια στην αντιμετώπιση του covid-19 πρόσφερε στη νέα κυβέρνηση πολύτιμο χρόνο ανοχής – επέκταση του μήνα του μέλιτος.

    Η βαθιά πληγωμένη οικονομία εναποθέτει τώρα τις ελπίδες της στα ευρωπαϊκά κονδύλια. Ας ελπίσουμε ότι θα έρθουν και ότι η ήδη απαράδεκτη κατανομή μεταξύ δανείων και χορηγήσεων δεν θα χειροτερέψει πολύ.

    Και ας ελπίσουμε ότι θα υπάρξει το περιθώριο να προσαρμοστεί η χρήση των χρημάτων στις εξειδικευμένες ανάγκες της κάθε χώρας.

    Γιατί άλλες είναι οι ανάγκες της Ιταλίας και της Πορτογαλίας και άλλες της Ελλάδας.

    Στην Ελλάδα, το κοινωνικό κράτος είναι ιδιαίτερα ευάλωτο. Ας μην εθελοτυφλούμε: η αναβάθμιση του συστήματος υγείας δεν ολοκληρώθηκε με τις προσλήψεις και τις δωρεές λόγων κορωνοϊού.

    Το συνταξιοδοτικό δεν έγινε οικονομικά εύρωστο επειδή επιταχύνεται η απονομή των συντάξεων. Η φροντίδα των ηλικιωμένων και των παιδιών παραπέμπει σε πρακτικές προηγούμενου αιώνα.

    Η παιδεία παραμένει αιχμάλωτη ιδεοληψιών και ανίκανων δασκάλων και καθηγητών.

    ΟΙ ανισότητες χειροτέρεψαν με τα μνημόνια, χειροτέρεψαν με την πανδημία, χειροτέρεψαν με την προσφυγιά και θα χειροτερέψουν κι άλλο με την κλιματική αλλαγή.

    Σαθρές υποδομές, σαθρό κοινωνικό κράτος, ευάλωτη οικονομία, αδύναμοι θεσμοί και αδίστακτη αξιωματική αντιπολίτευση.

    Οι ανισότητες θέτουν σε κίνδυνο την ήδη δοκιμασμένη κοινωνική συνοχή. Η προοπτική για κοινωνική έκρηξη αφορά την χώρα μας όσο και την Ευρώπη.

    Στις ΗΠΑ ήδη εκδηλώθηκε.

    Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα έχει ανάγκη να ενισχύσει όλες τις υποδομές της τοπικά, περιφερειακά και εθνικά, με στόχο την προετοιμασία για την αντιμετώπιση των τριών πανδημιών: των κορωνοϊών, της κλιματικής αλλαγής και της μετανάστευσης.

    Από εδώ και πέρα θα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.

    Οφείλουμε να προετοιμαστούμε και για τις τρεις.

    Παράλληλα, οι μακροοικονομικές πολιτικές τραγικά υποτιμούν τον πόνο που προξενούν στις οριακές πληθυσμιακές και οικονομικές ομάδες.

    Η οικονομική πολιτική οφείλει να γίνει πιο στοχευμένη επιδιώκοντας να αντιμετωπίσει τα προβλήματα σε επίπεδο μικροοικονομίας και μικροκοινωνίας – διαφορετικά η κοινωνική συνοχή θα διασπαστεί με έντονα αρνητικές συνέπειες και στην οικονομία.

    Άλλα είναι τα προβλήματα της Θεσσαλίας και άλλα της Πελοποννήσου. Άλλα των νέων στις ομάδες 19-35 και άλλα των συνταξιούχων.

    Άλλα των χωριών του Έβρου και άλλα των μικροαστών. Άλλη βοήθεια, σε μορφή και μέγεθος, θέλει η βιομηχανία, άλλη το εμπόριο και άλλο η βιοτεχνία.

    Η στόχευση οφείλει να είναι λεπτομερής αλλά όχι γραφειοκρατική – όπως πήγε να γίνει με τα πρόσφατα μέτρα.

    Η κρατική υποδομή κάνει το εγχείρημα δύσκολο. Είναι, όμως, το μόνο παιγνίδι που μπορεί να μας σώσει.

    Αυτό και η επιμονή που πρέπει να δείξει η κυβέρνηση στην ανάγκη να προσαρμοστούν τα κοινοτικά κονδύλια στις εθνικές ανάγκες – έστω κι αν αυτό θα σημαίνει αυξημένο βαθμό εποπτείας.

    Η Ελλάδα, εξάλλου, απέδειξε πως τον χρειάζεται, καθώς είναι μακριά ακόμη από τον έλεγχο των πελατειακών σχέσεων. Καλό θα μας κάνει!

     



    ΣΧΟΛΙΑ