Σε νέο επίπεδο περνάνε οι ενεργειακοί σχεδιασμοί της Ελλάδας μετά την επιτυχία της Διατλαντικής Συνόδου PTEC στην Αθήνα, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία.

Η χώρα μπαίνει στο επίκεντρο των Ευρωατλαντικών σχέσεων και ετοιμάζεται να δημιουργήσει ένα νέο ενεργειακό οικοσύστημα που τα επόμενα χρόνια μπορεί να τη βάλει στο επίκεντρο των ενεργειακών εξελίξεων, ενεργοποιώντας συμφωνίες και επενδύσεις δισεκατομυρίων. Και ως ο πλέον σταθερός και αξιόπιστος εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο και στους σχεδιασμός για τον IMEC που σύντομα θα πάρουν σάρκα και οστά. Γιατί η Ελλάδα θα αποτελέσει τη φυσική  πύλη εισόδου προϊόντων από την Ινδία στην Ευρώπη μέσω του Κάθετου Διαδρόμου που ξεκινά από την Αλεξανδρούπολη.

1

Με τις ελληνομαρικάνικες συμφωνίες και την επιτυχία της PTEC, στη διάρκεια της οποίας υπεγράφησαν δεκάδες συμφωνίες μεταξύ των πολλών συμμετεχόντων, ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου και η ελληνική κυβέρνηση κατάφεραν, η Ελλάδα να αποτελεί σήμερα τον ισχυρότερο εταίρο των ΗΠΑ στην Ευρώπη για την υλοποίηση της φιλόδοξης ενεργειακής τους ατζέντας. Μια σχέση που θεμελιώθηκε τόσο με την αμερικάνικη ψήφο εμπιστοσύνης στις ελληνικές παραχωρήσεις υδρογονανθράκων όσο και με τους κοινούς σχεδιασμούς για δημιουργίας μιας νέας  ενεργειακής τάξης πραγμάτων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη με επίκεντρο το φυσικό αέριο και την Ελλάδα.

Πώς όμως φτάσαμε εδώ; Και ποιο είναι το επόμενο στοίχημα;

Όταν ξεκινούσαν οι συζητήσεις για τη διοργάνωση στην πρώτη επίσκεψη του υπουργού  Σταύρου Παπασταύρου στις ΗΠΑ, σχεδιαζόταν κάτι πολύ μικρότερο με 100 συμμετέχοντες από 10-15 χώρες. Όμως τα γεγονότα που ακολούθησαν άλλαξαν τα δεδομένα και η διοργάνωση αλλά άλλαξε η δυναμική, μέγεθος και νόημα,

Πριν λίγους μήνες δεν ήταν ξεκάθαρο ποια πολιτική θα επέλεγαν οι ΗΠΑ για την Ευρώπη. Όμως η διαπραγμάτευση των δασμών έφερε μια νέα πραγματικότητα: Ευρώπη και η Αμερική συμφώνησαν σε 15% δασμούς αν η Ευρώπη αγοράσει  750 δις  ευρώ ενεργειακών προϊόντων τα επόμενα τρία χρόνια. Αυτή η δέσμευση της Ευρώπης της επιβάλλει μια νέα ιεράρχηση των προτεραιότητων και μαζί την ανάγκη η Ελλάδα να γίνει κόμβος και ο Κάθετος Διάδρομος να λειτουργήσει με επιτυχία.

Η συγκυρία αυτή έφερε την Ελλάδα ένα βήμα μπροστά, αφού έχει τη γεωπολιτική θέση και η κυβέρνηση τα γρήγορα αντανακλαστικά. Η επιτυχία του υπουργού Σταύρου Παπασταύρου να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί γρήγορα ο διαγωνισμός για τις νέες παραχωρήσεις υδρογονανθράκων που έφερε της Chevron στην Ελλάδα, απέδειξε ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη και μπορεί να τρέξει.

 Και κυρίως ότι η ελληνική ενεργειακή πολιτική μπορεί να συνδυάσει ταυτόχρονα, την πρωτοπορία στην ενεργειακή μετάβαση προς τις ΑΠΕ, και το δυναμικό παρόν στα ορυκτά καύσιμα. Και η κυβέρνηση που πέτυχε μέσα σε πέντε χρόνια να κάνει την Ελλάδα πρωτοπόρο  στην ενεργειακή μετάβαση με ρεκόρ στη διείσδυση των ΑΠΕ σήμερα στοχεύει τα επόμενα πέντε χρόνια να τη βάλει στην παραγωγή υδρογονανθράκων και να την κάνει πύλη εισαγωγής φυσικού αερίου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Οι συμφωνίες που έγιναν γνωστές την PTEC,  με την Exxon Mobil για την είσοδό της στο Block2 στο Ιόνιο και οι 20ετής συμφωνία των  ΔΕΠΑ κια ΑΚΤΩΡ για την προμήθειας αμερικάνικου LNG έβαλαν τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός νέου ενεργειακού οικοσυστήματος, το οποίο  όμως απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές για FSRU, λιμάνια, αλλά και αγωγούς στα Βαλκάνια που θα επιτρέψουν να δημιουργηθεί μια νέα ενεργειακή λεωφόρος, για τη μεταφορά τεράστιων όγκων αερίου μετά το 2028.

Το στοίχημα των υποδομών για 16-20 bcm: Το ζητούμενο της επόμενης ημέρας

Σήμερα οι δυνατότητες εξαγωγών lng από Ελλάδα προς ΝΑ Ευρώπη παραμένουν περιορισμένες. Από τα 11 bcm αερίου που εξάγονται από την Ελλάδα, τα 10 προέρχονται από τον TAP  (αζέρικο αέριο) και μόλις 1 bcm  είναι εισαγόμενο LNG. Με την έναρξη πλήρους λειτουργίας του FSRU Αλεξανδρούπολης το 2026 θα προστεθεί ακόμη 1 bcm στο LNG που εξάγουμε. Όμως η χώρα χρειάζεται πολύ περισσότερα για να ανταποκριθεί στον ρόλο της ως πύλη αμερικανικού φυσικού αερίου.

Η σταδιακή απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο σημαίνει ότι θα πρέπει να βρεθούν νέες ροές ύψους 16-20 bcm LNG ετησίως. Αυτοί οι όγκοι, ωστόσο, δεν μπορούν να φτάσουν χωρίς νέα έργα μεταφοράς και αποθήκευσης. Και οι επενδύσεις αυτές χρειάζονται ένα βασικό προαπαιτούμενο: μακροχρόνιες συμφωνίες προμήθειας LNG που θα εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των έργων και θα κινητοποιήσουν χρηματοδότηση από τις αγορές.

Η στρατηγική είναι σαφής — η Ελλάδα να μετατραπεί σε κόμβο διανομής φυσικού αερίου για τη ΝΑ Ευρώπη, δημιουργώντας σταδιακά ένα πλήρες ενεργειακό οικοσύστημα με επίκεντρο τη χώρα.

Η παρουσία της γενικής διευθύντριας Ενέργειας Ντίτε Γιόρκενσεν σε όλες τις κρίσιμες συνεδριάσεις της PTEC επιβεβαίωσε ότι οι Βρυξέλλες δεν περιορίζονται πλέον στη ρητορική περί διαφοροποίησης. Είναι έτοιμες να στηρίξουν και τις αναγκαίες υποδομές, αλλά και τη δημιουργία νέων αγορών, όπως εκείνης της Ουκρανίας, που θα πρέπει να καλύψει τις ανάγκες της με αμερικανικά συμβόλαια.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ θεμελίωσαν στο συνέδριο PTEC μια νέα ενεργειακή συμμαχία, που το επόμενο διάστημα θα αποδώσει απτά αποτελέσματα. Και η Ελλάδα, μπαίνει μπροστά στη νέα μετάβαση της Ευρώπης από την ενεργειακή μετάβαση στην…πραγματικότητα.

 Σε νέα μετάβαση ….η ενεργειακή μετάβαση

Η πραγματικότητα της δέσμευσης για αγορά ενεργειακών προϊόντων αξίας 250 δισ./έτος από τις ΗΠΑ και το υψηλό κόστος της ενεργειακής μετάβασης για τα κράτη μέλη, δημιουργεί πίεση στην Ευρώπη, που πλέον βάζει νερό στο κρασί της ενεργειακής μετάβασης.

Δεν είναι  τυχαίο ότι λίγες ημέρες πριν την PTEC το Συμβούλιο υπουργών Περιβάλλοντος της Ευρώπης, απέδειξε ότι μπορεί να είναι ευέλικτο στους κλιματικούς στόχους, αλλά και ότι  κάτι αλλάζει στα κράτη μέλη, που τολμούν να επιμένουν μέχρι να πετύχουν αυτό που θέλουν. ΟΙ 7 χώρες που υποστήριζαν την ανάγκη ρήτρα αναθεώρησης, αναβολή για το 2028 της επιβάρυνσης ρύπων για κτήρια και οδικές μεταφορές, έμεινα ενωμένες και πέτυχαν όσα ήθελαν. Το αφήγημα της ανάγκης για ενεργειακή μετάβαση εδώ και τώρα αποδυναμώνεται, και στη θέση του μπαίνει ενισχυμένο το αίτημα για ενεργειακή επάρκεια, προσιτές τιμές, καταπολέμηση της ακρίβειας και ανταγωνιστικότητα. Και η ενεργειακή μετάβαση κοστίζει ακριβά.

Το επόμενο στοίχημα ο IMEC

H Ελλάδα λόγω της θέσης της και της ενεργειακής της στρατηγικής,  κέρδισε την εμπιστοσύνη των ΗΠΑ  για να αποτελέσει μέρος ευρύτερων συνεργασιών στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ξεκινήσει  και για τον IMEC, ένα ιδιαίτερα μεγαλόπνοο εγχείρημα που φιλοδοξεί να αναδιαμορφώσει τη ροή προϊόντων και ενέργειας ανάμεσα στην Ασία, στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη.

Η σχέση της Ελλάδας με την Ινδία αναβαθμίστηκε πρόσφατα, από διμερής που ήταν έως τώρα, σε στρατηγική σχέση, γεγονός που επιβεβαιώθηκε τόσο κατά την ιστορική επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι τον Αύγουστο του 2023 στην Αθήνα όσο και κατά την επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ινδία τον Φεβρουάριο του 2024. Η γεωγραφική θέση μας, η πολιτική σταθερότητα, οι ανεπτυγμένες λιμενικές υποδομές και η συμμετοχή μας σε περιφερειακά ενεργειακά σχήματα καθιστούν τη χώρα μας ιδανικό κόμβο σύνδεσης του IMEC με την ευρωπαϊκή ενδοχώρα.

Σε μια εποχή που η ενεργειακή και εμπορική κυριαρχία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα –και την ευκαιρία– να μετατραπεί σε κρίσιμο κρίκο μιας αλυσίδας που αναμένεται να ενώσει τρεις ηπείρους με όρους ασφάλειας, σταθερότητας και αμοιβαίου οφέλους.

Ο κύριος πυρήνας του IMEC είναι εμπορικός, συνδέοντας βιομηχανικές ζώνες της Ινδίας με τα λιμάνια των ΗΑΕ, Σαουδικής Αραβίας, Ισραήλ και μετά με Ελλάδα / Ιταλία / Ευρώπη. Ο χρόνος μεταφοράς αναμένεται να μειωθεί κατά 40% περίπου σε σχέση με τη θαλάσσια διαδρομή. Στην ενέργεια αφορά φυσικό αέριο, υδρογόνο, και ηλεκτρισμό και τις υποδομές που απαιτούνται, όπως αγωγούς φυσικού αερίου και πράσινου υδρογόνου, που θα μπορούν να συνδέουν παραγωγικές περιοχές (Σ. Αραβία, Ισραήλ) με την Ευρώπη και ηλεκτρικά καλώδια υψηλής τάσης για διασύνδεση ενεργειακών δικτύων.

 Το ραντεβού για τον IMEC έχει μπει για τον Απρίλιο του 2026 στην Ουάσιγκτον, και εκεί η Ελλάδα έχει να παίξει το δικό της ρόλο.