ΡΑΕ (Σχέδιο Ετοιμότητας): Η διακοπή αερίου από Ρωσία για 3 μήνες χωρίς Πτολεμαΐδα 5 το χειρότερο σενάριο – Ποια μέτρα προτείνει

Το σενάριο διακοπής της ροής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, για τρεις μήνες από τον Ιανουάριο μέχρι το Μάρτιο του 2023, είναι σύμφωνα με τη ΡΑΕ και το Σχέδιο Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων, το πιο πιθανό και πιο κρίσιμο σενάριο κινδύνου για το ηλεκτρικό σύστημα, με τις πιο σοβαρές και καταστροφικές συνέπειες.

Όπως αναφέρει στην περίπτωση περιορισμένων εισαγωγών ΦΑ μέσω αγωγών στα βόρεια σύνορα της χώρας και επομένως προβλημάτων στην τροφοδοσία των ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων με καύσιμο φυσικό αέριο, προβλέπονται επιπλέον τα παρακάτω μέτρα:

α. Αναβολή προγραμματισμένων συντηρήσεων μονάδων παραγωγής.

β. Αυξημένη λειτουργία λιγνιτικών μονάδων.

γ. Αυξημένη λειτουργία υδροηλεκτρικών μονάδων.

δ.Αίτηση για παροχή έκτακτης βοήθειας σε γειτονικούς Διαχειριστές που δεν αντιμετωπίζουν
προβλήματα επάρκειας ισχύος.

ε. Ενημέρωση καταναλωτών για μειωμένη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας

Επίσης, το σχέδιο προβλέπει τον τρόπο, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, που θα μειωθεί η συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου στο σύστημα και προτείνει την εισαγωγή ενός μηχανισμού, που θα μεγιστοποιεί τη χρήση των μονάδων εναλλακτικού καυσίμου (ντιζελ).

Το Σχέδιο Ετοιμότητας

Η ΡΑΕ προχώρησε στην εκπόνηση του  Σχεδίου Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδα, στη βάση της μελέτης για τον προσδιορισμό των εθνικών σεναρίων κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα της Χώρας, που είχε διαβιβάσει στην Επιτροπή και το ECG στις 29.04.2022.

Στόχος του Σχεδίου αποτελεί ο προσδιορισμός των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με την ασφάλεια εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια και η αποτύπωση των υφιστάμενων και των σχεδιαζόμενων μέτρων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των εν λόγω κινδύνων.

Για τη σύνταξη του Σχεδίου η ΡΑΕ συνεργάστηκε με τον Ανεξάρτητο Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), επίσης συνέβαλαν:

– Ο Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ),

– Το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ),

– Η Γενική Διεύθυνση Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Ειδικότερα η Ρυθμιστική Αρχή, προβλέπει 16 σενάρια κρίσης, τα οποία εξετάστηκαν και προσομοιώθηκαν σε συνεργασία με τον ΑΔΜΗΕ.  Στη συνέχεια περιγράφονται περιληπτικά για κάθε ένα από τα 16 εθνικά σενάρια κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας, το αρχικό συμβάν που ευθύνεται για την κατάσταση της κρίσης, η εξέλιξη και οι πιθανές επιπτώσεις του κάθε σεναρίου τόσο σε εθνικό όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο (εφόσον υφίσταται).

Το Σενάριο 16 που χαρακτηρίζεται «μη ανεκτού κινδύνου», έχει δύο παραλλαγές, το Σ16α που αφορά τη διακοπή του ρωσικού αερίου χωρίς να λειτουργεί η Πτολεμαϊδα 5 (η λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ που αναμένεται να συνδεθεί στο σύστημα με εμπορική λειτουργία από το 2023) και το Σ16β, που αφορά τη διακοπή τροφοδοσίας ΦΑ από Ρωσία (χειμώνας 2022-2023 -με Πτολεμαΐδα 5.

I. Σενάρια μη ανεκτού κινδύνου

1) Σενάριο 16 (α): Διακοπή τροφοδοσίας ΦΑ από Ρωσία (χειμώνας 2022-2023 -χωρίς Πτολεμαΐδα V)

2) Σενάριο 16 (β): Διακοπή τροφοδοσίας ΦΑ από Ρωσία (χειμώνας 2022-2023 -με Πτολεμαΐδα V)

3) Σενάριο 4: Κύμα ψύχους – χιόνια

4) Σενάριο 6: Καύσωνας – συντήρηση ανάντη δικτύου ΦΑ

5) Σενάριο 15: Κυβερνοεπίθεση Β

Σ16. Διακοπή τροφοδοσίας Φυσικού Αερίου από τη Ρωσία

Στο συγκεκριμένο σενάριο εξετάστηκε η διακοπή τροφοδοσίας ΦΑ από τη Ρωσία ως συνέπεια των πρόσφατων γεωπολιτικών εξελίξεων με αποκορύφωμα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το σενάριο εξετάστηκε συνδυαστικά με σειρά από παραδοχές και εμφανίζονται επιπτώσεις τόσο σε εθνικό επίπεδο (προβλήματα επάρκειας, κυκλικές περικοπές φορτίου) όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο καθώς εμφανίζεται αυξημένη πιθανότητα επιπτώσεων στο ισοζύγιο συναλλαγών με δεδομένο ότι οι συνθήκες κρίσης ισχύουν για όλη την Ευρώπη.

Μέτρα σε περίπτωση Ανεπάρκειας Ορυκτών Καυσίμων

Σε περίπτωση που οι υπάρχουσες κατανεμόμενες μονάδες και οι εισαγωγές ενέργειας δεν μπορούν να καλύψουν το φορτίο Συστήματος, το Σχέδιο της ΡΑΕ προβλέπει ότι  εφαρμόζονται (από τον ΑΔΜΗΕ) τα παρακάτω μέτρα:

– Προχωράει σε παύση λειτουργίας υδροαντλητικών μονάδων σε λειτουργία άντλησης εφόσον δεν μειώνεται η ικανότητα των μονάδων να λειτουργούν σε πλήρη φορτίο.

– Προβλέπει την ετοιμότητα όλων των διαθέσιμων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων και ανάλογαμε τα διαθέσιμα αποθέματα (λιγνίτης, φυσικό αέριο, υδάτινα αποθέματα) κάθε ημέρας,διαχειρίζεται τη λειτουργία τους με βέλτιστο τρόπο για την ασφάλεια του Συστήματος.

– Αύξηση αποθεμάτων λιγνίτη (προληπτικό)

-Ενεργοποιεί μηχανισμό μείωσης κατανάλωσης κυρίως στις ώρες αιχμής. (Μηχανισμός Απόκρισης Ζήτησης που προβλέπει τη Συμμετοχή Χαρτοφυλακίων Κατανεμόμενου Φορτίου στην Αγορά Εξισορρόπησης.)

– Ενεργοποιεί τις διαδικασίες που προβλέπονται στα διμερή σύμφωνα με γειτονικά κράτη για μηδενισμό εξαγωγικών προγραμμάτων ενέργειας και έκτακτες εισαγωγές ενέργειας από όμορους Διαχειριστές που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας ισχύος. (Περισσότερες λεπτομέρειες περιγράφονται στην ενότητα 3.2)

– Ενεργοποιεί μονάδες έκτακτης ανάγκης που βρίσκονται σε κατάσταση ψυχρής εφεδρείας.

– Εάν τα παραπάνω μέτρα δεν επαρκούν, σε επικοινωνία με το Διαχειριστή Δικτύου προχωράει σε κυλιόμενες περικοπές φορτίου

Τα μέτρα σε περίπτωση ανεπάρκειας φυσικού αερίου

Στις περιπτώσεις περιορισμένων εισαγωγών ΦΑ μέσω αγωγών στα βόρεια σύνορα της χώρας και επομένως προβλημάτων στην τροφοδοσία των ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων με καύσιμο φυσικό αέριο, προβλέπονται επιπλέον τα παρακάτω μέτρα:

α. Αναβολή προγραμματισμένων συντηρήσεων μονάδων παραγωγής.

β. Αυξημένη λειτουργία λιγνιτικών μονάδων.

γ. Αυξημένη λειτουργία υδροηλεκτρικών μονάδων.

δ. Αίτηση για παροχή έκτακτης βοήθειας σε γειτονικούς Διαχειριστές που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας ισχύος.

ε. Ενημέρωση καταναλωτών για μειωμένη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας (κυρίως τις ώρες αιχμής).

– Ορθολογική διαχείριση και συντήρηση συστημάτων ψύξης – θέρμανσης

– Εξοικονόμηση ενέργειας στον τομέα του φωτισμού

– Εξοικονόμηση ενέργειας στα ύδρευσης – αποχέτευσης

στ. Ενεργοποίηση μονάδων με δυνατότητα εναλλαγής καυσίμου δυνατότητα

– Δημιουργία μηχανισμού αποζημίωσης μονάδων κατά τη λειτουργία τους (όπως
περιγράφεται παρακάτω).

Μηχανισμός Αναπροσαρμογής Τιμών Προσφορών με Φυσικό Αέριο.

Σε περίοδο κατάστασης συναγερμού 3 του ΕΣΦΑ, θεωρείται επιβεβλημένη η ελαχιστοποίηση χρήσης φυσικού αερίου και η όσο το δυνατόν ορθότερη διαχείριση της διαθέσιμης ποσότητας φυσικού αερίου στη χώρα για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής. Συνεπώς, προτείνει την εισαγωγή ενός μηχανισμού, που θα μεγιστοποιεί τη χρήση των μονάδων εναλλακτικού καυσίμου.

Για να επιτευχθεί αυτό κρίνεται σκόπιμη η εισαγωγή ενός διοικητικού μηχανισμού επιβολής ελάχιστης τιμής προσφοράς για τις μονάδες που θα καταναλώνουν ΦΑ, η οποία θα αντικατοπτρίζει την αξία στενότητας του πόρου φυσικού αερίου για το Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας (scarcity price).

Με αυτό τον τρόπο θα διασφαλίζεται ότι θα μεγιστοποιείται η χρήση των μονάδων με εναλλακτικό καύσιμο, θα επιτυγχάνεται περιορισμός χρήσης ΦΑ από τις λοιπές μονάδες,

– θα αποτυπώνεται η στενότητα διαθεσιμότητας του καυσίμου ΦΑ στην αγορά του ηλεκτρισμού (με αντίστοιχη συνέπεια στο διασυνοριακό εμπόριο).

– θα ελαχιστοποιούνται οι ιδιαίτερες επιβαλλόμενες μεταβολές λειτουργίας των μονάδων κατά τις υπόλοιπες ενδοημερήσιες διαδικασίες προγραμματισμού και λειτουργίας του συστήματος, λόγω μόνο του περιορισμού της ποσότητας του ΦΑ, καθώς ήδη από στο στάδιο της ημερήσιας αγοράς θα μπορεί να διευθετείται το ζήτημα της εξοικονόμησης ΦΑ.

Ο μηχανισμός πρακτικά θα δύναται να επιβάλλει αλλαγή της κατάταξης εισαγωγής (merit order) των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, ώστε οι μονάδες εναλλακτικού καυσίμου να εισάγονται κατά προτεραιότητα, παρέχοντας έτσι την πλήρη διαθέσιμη ισχύ τους. Οι μονάδες φυσικού αερίου θα εισάγονται με υψηλότερη σειρά ένταξης, καλύπτοντας περισσότερο αιχμιακά φορτία και διακυμάνσεις, συνεισφέροντας με αυτό τον τρόπο στην εξοικονόμηση ποσότητας φυσικού αερίου εντός της επιθυμητής περιορισμένης διαθεσιμότητας του καυσίμου.

Η επιλογή της ελάχιστης τιμής προσφοράς θα μεταβάλλεται, ώστε να αντικατοπτρίζει τις πραγματικές ανάγκες του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας σε ηλεκτροπαραγωγή από φυσικό αέριο, σύμφωνα με τις παρακάτω βασικές παραμέτρους:

‒ Τη διαθέσιμη ποσότητα φυσικού αερίου στο σύστημα του ΕΣΦΑ για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής, για την επόμενη ημέρα, σύμφωνα με εκτίμηση του Διαχειριστή του ΕΣΦΑ. Προκειμένου να επιτυγχάνεται εξοικονόμηση φυσικού αερίου, λόγω μειωμένης διαθέσιμης ποσότητας, η ελάχιστη τιμή προσφοράς θα προσαρμόζεται αυξητικά, ενώ υπό αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας φυσικού αερίου η ελάχιστη τιμή προσφοράς θα προσαρμόζεται μειωτικά.

‒ Την τιμή πετρελαίου, όπως αυτή επηρεάζει το μεταβλητό κόστος καυσίμου των μονάδων με εναλλακτικό καύσιμο. H ελάχιστη τιμή προσφοράς θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται κατά τέτοιο μέγεθος, ώστε η μεταβολή στην κατάταξη εισαγωγής (merit order) των μονάδων να μην θέτει εκτός λειτουργίας μονάδες εναλλακτικού καυσίμου.

‒ Τις συνθήκες φόρτισης του συστήματος, δηλαδή τη ζήτηση μείον την παραγωγή που εντάσσεται κατά απόλυτη προτεραιότητα (πχ. ΑΠΕ)

Όργανα Διαχείρισης Κρίσης

Σχετικά με τον τρόπο Διαχείρισης των κρίσεων, το Σχέδιο της ΡΑΕ ορίζει τα Όργανα Διαχείρισης Κρίσης.

Για την έκδοση έγκαιρων προειδοποιήσεων σχετικά με επερχόμενη κατάσταση κρίσεων ηλεκτρικής ενέργειας, την κήρυξη κατάστασης κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων καταστάσεων κρίσης, ορίζονται ως αρμόδια και συγκροτούνται τα ακόλουθα όργανα:

1. Η Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων (ΜΔΚ)

2. Η Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων η.ε (ΟΔΚΗΛ)

3. Η Επιτροπή Συντονισμού Μέτρων Έκτακτης Ανάγκης (ΕΣΜΕΑ)

Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων (ΜΔΚ)

Η ΜΔΚ αποτελεί όργανο του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) και αποτελείται από στελέχη τα οποία ορίζει ο Διαχειριστής. Πιο συγκεκριμένα η ΜΔΚ αποτελείται από τους κατωτέρω:

1. Τον Διευθυντή Λειτουργίας και Ελέγχου Συστήματος.

2. Τα κατωτέρω υπηρεσιακά στελέχη του ΑΔΜΗΕ ή τους οριζόμενους από τον Επικεφαλής της ΜΔΚ αντικαταστάτες τους:

α. Διευθυντή Κλάδου Κέντρων Ελέγχου Ενέργειας.

β. Διευθυντή Κλάδου Βραχυπρόθεσμου Προγραμματισμού Λειτουργίας.

γ. Τομεάρχη Εθνικού Κέντρου Ελέγχου Ενέργειας.