Κυριάκος Πιερρακάκης, υπουργός Επικρατείας και Ψηφιάκης Διακυβέρνησης
Με μια εκτεταμένη έκθεση για τις τιμές και το επίπεδο του ανταγωνισμού στον κλάδο της κινητής τηλεφωνίας η Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) επιχειρεί να στηρίξει το αίτημά της να αναλάβει την αρμοδιότητα εφαρμογής της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η οποία σήμερα ασκείται αποκλειστικά από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ).
Η ΕΑ στη μελέτη που δημοσιοποίησε χθες καταγράφει, παρουσιάζοντας και συγκρίνοντας στοιχεία, ότι οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι στην Ελλάδα διαθέτουν τις υπηρεσίες τους ακριβότερα από κάθε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ.
Το αποδίδει στην έλλειψη ανταγωνισμού, χαρακτηρίζοντας την ελληνική αγορά ως «κλειστή ολιγοπωλιακή» με 3 εταιρείες κινητής τηλεφωνίας (ΕΚΤ) καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι για να μειωθούν οι υψηλές τιμές χρειάζεται να δραστηριοποιηθεί και τέταρτος παίχτης, υποδεικνύοντας τη διαδικασία για το 5G ως ευκαιρία για την είσοδό του.
Μάλιστα αφήνει σαφείς αιχμές κατά της ΕΕΤΤ σημειώνοντας: «Μολονότι η ΕΕΤΤ πρότεινε διαφορετικά όρια φάσματος στη ζώνη 5G 3400-3800 MHz στην περίπτωση που υπάρχουν 4 συμμετέχοντες, η ίδια δεν δήλωσε ρητά ότι ο στόχος της δημοπρασίας είναι να ενθαρρύνει την είσοδο νέων ΕΚΤ στην αγορά ούτε πρότεινε άλλα απαραίτητα μέτρα (παράμετροι φάσματος χαμηλών συχνοτήτων, υποχρεώσεις εθνικής περιαγωγής κ.λπ.) για τον περιορισμό των εμποδίων εισόδου και την ενθάρρυνση ενός δυνητικού ανταγωνιστή (τέταρτης ΕΚΤ) να συμμετάσχει στη δημοπρασία».
Η ηχηρή αυτή παρέμβαση της ΕΑ, μέσω μελέτης που εκπόνησε για λογαριασμό της η φινλανδική συμβουλευτική εταιρεία Rewheel, έχει προκαλέσει ποικίλα σχόλια στην τηλεπικοινωνιακή αγορά με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης έχει ζητήσει σήμερα συνάντηση με τους διευθύνοντες συμβούλους των OTE, Vodafone και Wind.
Σύμφωνα με την ΑΕ (και την Rewheel) «τον Ιανουάριο του 2020, το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων συγκρότησε Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή με καθήκον να ενσωματώσει τις πρόσφατες σχετικές Οδηγίες της ΕΕ και να διατυπώσει συστάσεις για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού στην Ελλάδα. Εάν η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή προτείνει η αρμοδιότητα εφαρμογής της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού στον τομέα των τηλεπικοινωνιών να μοιραστεί μεταξύ της Επιτροπής Ανταγωνισμού (εκ των υστέρων εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού και έλεγχος συγκεντρώσεων) και της ΕΕΤΤ (εκ των προτέρων ρυθμιστικός ρόλος και υποστηρικτικός – συμβουλευτικός ρόλος στις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων) και η πρόταση αυτή εγκριθεί από την ελληνική κυβέρνηση η ΕΑ θα έχει την εντολή να διενεργεί έρευνες στον κλάδο και να επιβάλλει εκ των υστέρων διορθωτικά μέτρα εφόσον εντοπίσει προβλήματα στη λειτουργία του ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά παροχής δεδομένων κινητού δικτύου.Τέτοια διορθωτικά μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, υποχρεώσεις πρόσβασης στο επίπεδο της χονδρικής, έλεγχο χρεώσεων πρόσβασης, διαχωρισμό ομαδοποιημένων υπηρεσιών και θέσπιση ανώτατων ορίων τιμών λιανικής».
Να σημειωθεί ότι, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, σημείωνε πως δεν τίθεται θέμα διαμοιρασμού της αρμοδιότητας του ανταγωνισμού στις τηλεπικοινωνίες με το επιχείρημα ότι η ΕΕΤΤ επαρκεί και έχει την αναγκαία τεχνογνωσία.
Η έρευνα της Rewheel για τις τιμές
Σύμφωνα με την φιλανδική συμβουλευτική εταιρεία:
Η Ελλάδα εξακολουθεί να κατατάσσεται ως η λιγότερο ανταγωνιστική χώρα μεταξύ των 28 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών του ΟΟΣΑ, όπως φαίνεται από τις συγκριτικές μετρήσεις τιμών που καταγράφονται στις εξαμηνιαίες εκδόσεις Digital Fuel Monitor της Rewheel ακόμα και μετά τις τελευταίες μειώσεις τιμών, τον περασμένο Μάρτιο. Είναι η δεύτερη πιο ακριβή χώρα, μετά τον Καναδά, στον οποίο υφίσταται de facto δυοπώλιο, στην μέση τιμή gigabyte των προγραμμάτων 4G κινητής που περιλαμβάνουν 1000 λεπτά ομιλίας εντός Ελλάδας.
Με 20 ευρώ το μήνα στην Ελλάδα ο καταναλωτής αγοράζει ένα πρόγραμμα 4G κινητής το οποίο δεν ξεπερνά τα τα 2,6 gigabytes δεδομένων, τα 300 λεπτά ομιλίας και τα 500 SMS. Σε όλες τις άλλες αγορές, με 20 ευρώ το μήνα, ο καταναλωτής θα μπορούσε να αγοράσει περίπου 7 φορές περισσότερα gigabytes και επιπλέον απεριόριστα λεπτά ομιλίας και SMS (στην Αυστρία θα μπορούσε να αγοράσει 2.000 λεπτά ομιλίας και SMS με 20 ευρώ το μήνα). Στη Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι καταναλωτές θα μπορούσαν να αγοράσουν απεριόριστο όγκο δεδομένων για τα smartphone τους, πληρώνοντας λιγότερο από 20 ευρώ το μήνα.
Με 40 ευρώ το μήνα οι Έλληνες καταναλωτές θα μπορούσαν να αγοράσουν ένα πρόγραμμα 4G κινητής με το πολύ 11 gigabytes, 500 λεπτά ομιλίας και 500 SMS. Σε όλες τις άλλες αγορές, με 40 ευρώ το μήνα, οι καταναλωτές θα μπορούσαν να αγοράσουν τουλάχιστον περίπου 3 φορές περισσότερα gigabytes και επιπλέον απεριόριστα λεπτά ομιλίας και SMS. Στη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Φινλανδία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι καταναλωτές θα μπορούσαν να αγοράσουν απεριόριστο όγκο δεδομένων με ταχύτητες HD βίντεο και απεριόριστα λεπτά και SMS για λιγότερο από 40 ευρώ το μήνα.
Τα προγράμματα κινητής με απεριόριστο όγκο δεδομένων και ελάχιστη ταχύτητα 3 Mbit/s για συνεχή ροή βίντεο HD ήταν διαθέσιμα το Μάρτιο του 2020 σε 7 από τις 8 χώρες που συμπεριλήφθηκαν σε αυτή τη σύγκριση. Οι Έλληνες καταναλωτές κλήθηκαν να πληρώσουν 149,90 ευρώ μηνιαίως για να αγοράσουν πρόγραμμα κινητής το οποίο περιλαμβάνει απεριόριστο όγκο δεδομένων για την υποστήριξη συνεχούς ροής βίντεο HD, δηλαδή 6 φορές περισσότερο από ό,τι πληρώνουν οι Ολλανδοί καταναλωτές.
Κατά την ΕΑ απέβη άκαρπη η προσπάθεια που έκανε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο αφορά τις τιμές στα δεδομένα: «Τα πιο πρόσφατα (Μάρτιος 2020) προγράμματα και εκπτώσεις που προσέφεραν οι τρεις εταιρείες Cosmote, Vodafone και Wind κατόπιν συναντήσεως των Διευθύνοντων Σύμβουλών τους με τον Έλληνα πρωθυπουργό τον Δεκέμβριο του 2019 για να συζητήσουν μεταξύ άλλων τις υψηλές τιμές κινητής τηλεφωνίας, δεν άλλαξαν την εικόνα. Η Ελλάδα εξακολουθεί να κατατάσσεται ως η λιγότερο ανταγωνιστική χώρα στα μέγιστα gigabyte δεδομένων που δύναται ο καταναλωτής να αγοράσει με 30 ευρώ, σε σύγκριση με τις τιμές του Οκτωβρίου 2019 από όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ28 και του ΟΟΣΑ (εξαιρουμένων των τιμών που προσφέρονται μόνο σε ορισμένα ειδικά τμήματα καταναλωτών όπως νέοι, φοιτητές, ηλικιωμένοι, νέες συνδέσεις, καταναλωτές που αλλάζουν από άλλους φορείς εκμετάλλευσης, κλπ). Η Ελλάδα συνεχίζει να κατατάσσεται ως η μόνη χώρα της ΕΕ28 και του ΟΟΣΑ όπου οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να αγοράσουν gigabytes δεδομένων σε προγράμματα 4G κινητής που περιλάμβαναν τουλάχιστον 1000 λεπτά ομιλίας εντός Ελλάδας με προϋπολογισμό έως και 30 ευρώ το μήνα.»
ΕΑ: κλειστή ολιγοπωλιακή η ελληνική αγορά κινητής τηλεφωνίας
Σύμφωνα με την Rewheel η ελληνική αγορά κινητής τηλεφωνίας κατατάχθηκε ως η αγορά με την τρίτη υψηλότερη βαθμολογία δείκτη κλειστού ολιγοπωλίου μεταξύ των αγορών των κρατών μελών της ΕΕ28 στη μελέτη του 2015 και αυτή με τη δεύτερη υψηλότερη βαθμολογία στη μελέτη της του 2016. Η κατάταξη αυτή αποδίδεται από την φιλανδική εταιρεία στους παρακάτω τρεις παράγοντες, οι οποίοι περιορίζουν ή εμποδίζουν σημαντικά τον ανταγωνισμό:
1. Και οι τρεις ελληνικές ΕΚΤ (Cosmote με μερίδιο 50%, Vodafone 30% και Wind 20%) δραστηριοποιούνται στην παροχή ευρυζωνικής σταθερής γραμμής και, ως εκ τούτου, μοιράζονται ένα οικονομικό κίνητρο (μη συντονισμένο αποτέλεσμα) περιορισμού του αποτελεσματικού ανταγωνισμού στην παροχή δεδομένων κινητού δικτύου. Η Cosmote (ΟΤΕ) είναι το πρώην μονοπώλιο και ως εταιρία και σταθερού δικτύου ακολουθεί, όπως αναμενόταν, στρατηγική σύγκλισης σταθερής – κινητής. Η Vodafone και επίσης η Wind, χωρίς δική τους υποδομή ευρυζωνική σταθερής γραμμής, ακολουθούν επίσης στρατηγικές σύγκλισης σταθερής – κινητής, στηριζόμενες πλήρως στην υποδομή σταθερής γραμμής της Cosmote. Αυτό αυξάνει τη συμμετρία στην αγορά και ευθυγραμμίζει τα οικονομικά κίνητρα και των τριών φορέων και ιδίως εκείνων της Vodafone και της Wind.
2. Δύο στις 3 ΕΚΤ στην Ελλάδα, δηλαδή η Cosmote και η Vodafone, ανήκουν σε μεγάλους ευρωπαϊκούς τηλεπικοινωνιακούς ομίλους (Deutsche Telekom και Vodafone αντίστοιχα) και ως εκ τούτου μοιράζονται ένα οικονομικό κίνητρο – μη συντονισμένο αποτέλεσμα – να μην επιτρέπουν στις θυγατρικές τους με μικρά μερίδια αγοράς να ανταγωνίζονται ενεργά στην τιμή, θυσιάζοντας τα έσοδά τους σε αυτές τις αγορές, υπό το φόβο αντιποίνων από τους μεγάλους ανταγωνιστές τους σε αγορές στις οποίες πρώτοι ηγούνται ή είναι στη δεύτερη θέση από άποψη μεριδίου αγοράς, όπου χαμηλότερες τιμές θα είχαν σημαντικό αντίκτυπο στα έσοδα (και τα κέρδη) τους.
3. Η Cosmote και η Vodafone ήταν από τους πρώτες ευρωπαϊκές ΕΚΤ που εισήγαγαν διακριτική τιμολόγηση στην πρόσβαση στο Διαδίκτυο από κινητές συσκευές (όπως η πρακτική zero-rating). Η διακριτική τιμολόγηση αυτή ενθαρρύνει τις ΕΚΤ να περιορίσουν τεχνητά την πρόσβαση στο Διαδίκτυο θέτοντας περιοριστικά όρια στα δεδομένα κινητού δικτύου. Τον Μάρτιο του 2020, οι Cosmote και Vodafone εξακολουθούν να ακολουθούν πρακτικές zero- rating. Επίσης η Vodafone και η Wind συνεργάζονται πολύ στενά σε μια σειρά από επιχειρηματικά κρίσιμους τομείς.
Ο βαθμός συνεργασίας μεταξύ Vodafone και Wind δεν είναι συνηθισμένος, εφόσον πρόκειται επί της ουσίας περί συνεργασίας μεταξύ στενών ανταγωνιστών. Παρόλο που ο δείκτης κλειστού ολιγοπωλίου δεν λαμβάνει υπόψη αυτούς τους παράγοντες, ο πιθανός αρνητικός αντίκτυπος αυτών των παραγόντων στον αποτελεσματικό ανταγωνισμό δεν μπορεί να αγνοηθεί, τόσο αναφορικά με τη δημιουργία μη συντονισμένων αποτελεσμάτων όσο και με την πιθανότητα εμφάνισης συντονισμένων αποτελεσμάτων. Η εκτεταμένη συνεργασία της Vodafone και της Wind σε διάφορους επιχειρηματικά κρίσιμους τομείς εγείρει το ακόλουθο ερώτημα: Είναι δυνατόν να ενεργήσουν ως ανεξάρτητες ανταγωνιστικές δυνάμεις στην αγορά κινητής τηλεφωνίας, δεδομένης της στενής συνεργασίας τους;
Να σημειωθεί πάντως ότι το ευρωπαϊκό τηλεπικοινωνιακό δίκαιο ενθαρρύνει τις συνεγκαταστάσεις κεραιών, δηλαδή τις συνέργειες σε επίπεδο δικτύου και οι Vodafone και Wind ελέγχονται από την ΕΕΤΤ για αυτή τους τη συνεργασία. Επίσης, δεν έχει λογική να αποδίδεται η μη δραστηριοποίηση τέταρτου παίχτη στους τρεις υφιστάμενους παρόχους. Έχουν υπάρξει ενδιαφερόμενοι να εισέλθουν στην ελληνική αγορά ωστόσο εν τέλει δεν το επιχείρησαν, προφανώς έπειτα από μελέτη των μεγεθών. Η ΕΕΤΤ στο μεταξύ έχει λάβει τις αναγκαίες αποφάσεις ώστε η Forthnet να καταστεί εικονικός πάροχος κινητής τηλεφωνίας, εφόσον το ζήτησε. Σύμφωνα με τη διοίκησή της η Forthnet θα λανσάρει υπηρεσίες κινητής το καλοκαίρι.
Σύμφωνα πάντως με την Επιτροπή Ανταγωνισμού «εάν μια αξιόπιστη τέταρτη ΕΚΤ εισέλθει στην ελληνική αγορά αποκτώντας φάσμα στα 700, 2100 και 3400-3800 MHz στην επερχόμενη δημοπρασία για το 5G, οι τρεις κατεστημένοι φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα αφενός είναι πολύ πιθανό να διευρύνουν τις στρατηγικές τους για την εμπορική εκμετάλλευση της τεχνολογίας 5G και αφετέρου είναι βέβαιο ότι θα μειώσουν τις τιμές τους ενόψει της δραστηριοποίησης της νεοεισελθείσας επιχείρησης, όπως άλλωστε έκαναν οι γαλλικές, οι ολλανδικές, οι σλοβακικές και οι ιταλικές ΕΚΤ. Η είσοδος μιας νέας τέταρτης ΕΚΤ είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των τιμών δεδομένων κινητού δικτύου στην Ελλάδα. Οι καταναλωτές στην Ελλάδα, ήδη από το 2021 κατά πάσα πιθανότητα, θα μπορούσαν να αγοράσουν σε προσιτές τιμές (15 έως 30 ευρώ το μήνα) προγράμματα κινητής, προγράμματα ευρυζωνικής κινητής και προγράμματα ασύρματων οικιακών ευρυζωνικών συνδέσεων, με πολλά ή απεριόριστα δεδομένα. Εάν υλοποιηθεί, μια τέτοια εξέλιξη θα βελτιώσει κατά πολύ την κατάταξη της Ελλάδας όσον αφορά στη σταθερή και κινητή ευρυζωνική σύνδεση (επί του παρόντος η Ελλάδα κατατάσσεται ως η λιγότερο ανταγωνιστική αγορά μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ28) και θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αφύπνιση της ελληνικής ψηφιακής οικονομίας».