Πάνος Αμυράς: «Η δολοφονία ανεβάζει την ταχύτητα»

«Πες μου Νίκο, τι θέλεις να μάθεις», ρωτάει η Μίρα τον υπαστυνόμο Νίκο Αγραφιώτη. Ο συγγραφέας Πάνος Αμυράς ζωντανεύει τον γνώριμο αυτό ήρωα, με τα ιδιαίτερα ιδεώδη και τον ματαιωμένο ρομαντισμό και στο νέο του μυθιστόρημα Η λέσχη του Κακού (εκδ. Διόπτρα, 2023).

Με τον Αγραφιώτη, σταθερά

Δέσμευσε την προσοχή του κοινού και στα προηγούμενα μυθιστορήματα του συγγραφέα, γνωστού δημοσιογράφου, διευθυντή στον Ελεύθερο Τύπο. Αυτή τη φορά καλείται να εξιχνιάσει το μυστήριο της δολοφονίας του πυγμάχου Κώστα Κρίσπη στην Αθήνα, το ζοφερό έτος 1939.

Και στη Λέσχη του Κακού, όπως και στο μπεστ σέλερ του Ο Λιμός (εκδ. Διόπτρα, 2018), ο Πάνος Αμυράς εξισορροπεί δεξιοτεχνικά τα πολλαπλά επίπεδα της πλοκής δημιουργώντας πλούσιο σε εμπειρίες μυθιστόρημα με εντελώς δικούς του κώδικες.

Στη συνέντευξη αυτή, αφιέρωσε χρόνο να εξηγήσει στους αναγνώστες του πώς κατάφερε να δώσει μορφή και ρυθμό στο νέο του μυθιστόρημα. Παράλληλα με την έντονη δημοσιογραφική καθημερινότητα…

Ατμόσφαιρα νουάρ

Το νέο του βιβλίο διατηρεί τα στοιχεία που συνθέτουν την ακαταμάχητη ατμόσφαιρα των νουάρ μυθιστορημάτων, όταν αυτά πετυχαίνουν. Υπάρχει η καταβύθιση στον υπόκοσμο με τους δικούς του ηθικούς κανόνες, η διχοτόμηση σε αθώους και ενόχους, ο σκληρός ρεαλισμός, τα δυσοίωνα στοιχεία, οι άνομοι έρωτες, η συσσώρευση των φόνων, ο δολοφόνος -άνθρωπος της διπλανής πόρτας.

Δεσπόζει η μοιραία γυναίκα, ο μαγνήτης του ανδρικού πόθου, που παγιδεύει ή παγιδεύεται αλλά σίγουρα προβληματίζει επανατροφοδοτώντας το αιώνιο βιβλικό παραμύθι του αιώνιου παραδείσου.

Ο βασικός ήρωας μοιάζει αποκομμένος από την κοινωνία, σχεδόν αναχωρητής. Τον χαρακτηρίζουν ο κυνισμός και ο αυτοσαρκασμός, αλλά τον σώζει το στέρεο πλέγμα των ηθικών αρχών που παραμένουν βαθιά μέσα του.

Τα κίνητρα των υπόπτων αντλούνται από τη φιλαργυρία και την άσκηση της εξουσίας.

Σασπένς σε δύο ταμπλό

Από την άλλη, ο Πάνος Αμυράς δεν επιδιώκει να ακολουθήσει πιστά τις συμβάσεις του είδους.

Στην εξιχνίαση του προβλήματος, ο αναγνώστης ξαφνιάζεται, μελαγχολεί, προβληματίζεται την ίδια στιγμή με τον κεντρικό ήρωα, μέσα από το βλέμμα του (όπως στα κλασικά νουάρ). Ο αντικειμενικός αφηγητής όμως ως ένα βαθμό ακολουθεί κατά πόδας και πιστά τη συνείδηση του υπαστυνόμου. Ξεστρατίζει ελεύθερα πίσω από τα χνάρια των άλλων χαρακτήρων (αν και μόνο συμπληρωματικά).

Μια δική του κατηγορία

Η Λέσχη του Κακού δεν κατηγοριοποιείται εύκολα. Στο έξοχο αυτό βιβλίο μυστηρίου, ο Πάνος Αμυράς ενδιαφέρεται για το ιστορικό δράμα όσο και για την αστυνομική υπόθεση -σασπένς, έγκλημα και τιμωρία παίζουν και στα δύο επίπεδα. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιστορικό μυθιστόρημα.

«Ναι, είναι δύσκολο να τοποθετηθεί σε μία μόνο κατηγορία μυθιστορημάτων», συμφωνεί ο Πάνος Αμυράς.

«Έχει ως επίκεντρο μία αστυνομική υπόθεση, ο ήρωας πρέπει να βρει τους δολοφόνους μέσα από μία περιπλάνηση σε κακόφημα στέκια αλλά και στα μεγάλα σαλόνια της οικονομικής ελίτ. Παράλληλα όμως τρέχουν ιστορικά γεγονότα τα οποία συμπλέκονται με την διερεύνηση των δολοφονιών και αυτό ίσως είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί τη Λέσχη του Κακού από τα κλασικά νουάρ μυθιστορήματα».

Μύθος και πραγματικότητα

Ο Πάνος Αμυράς επιλέγει τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, εποχή με έντονη κινητικότητα και δυσπιστία, ανάλογη του Ψυχρού Πολέμου.

Επικρέμεται διαρκώς το ερώτημα αν θα εμπλακεί η Ελλάδα στον Πόλεμο. Τεκμήρια της ιστορίας εμπλέκονται διαρκώς με τη μυθοπλασία. Πραγματικά πρόσωπα (ο Ιωάννης Μεταξάς, ο πεφωτισμένος αστυνομικός Αριστοτέλης Κουτσουμάρης, ο Γερμανός κατάσκοπος Αρθούρος Ζάιτς, ο πρωτοπόρος αθλητικoγράφος Νούλης Δάρρας…), συναντιούνται με ήρωες της μυθοπλασίας.

Το διεθνές δίκτυο της οικονομίας καθορίζει τη μοίρα των πρωταγωνιστών. Κυρίως όσον αφορά τους βασικούς υπόπτους, που προσπαθούν να επηρεάσουν τα γεγονότα για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Τον πλούσιο βιομήχανο Θωμά Χατζηλάμπρου στο μέγαρό του στην Πανεπιστημίου και στην έπαυλή του στο Ψυχικό, τον μάνατζερ της Ανώνυμης Ελληνικής Τηλεφωνικής Εταιρείας (ΑΕΤΕ) Ηλία Δραγάτση.

Ενορχήστρωση υποδειγματική

Και εκεί που ο αναγνώστης αναρωτιέται πώς το γενικό φόντο σχετίζεται ή επηρεάζει την ειδική ιστορία, ο Πάνος Αμυράς ενορχηστρώνει όλους τους χαρακτήρες και τα επίπεδα της ιστορίας στο τελικό φινάλε με μια μεγάλη ανατροπή.

«Στη Λέσχη του Κακού, όπως και στα προηγούμενα βιβλία μου, επιχειρώ να συνδυάσω την αστυνομική πλοκή με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Η Αθήνα τον Αύγουστο του 1939 είχε μετατραπεί σε έναν κόμβο διεθνούς κατασκοπείας λόγω της γεωγραφικής θέσης της χώρας μας», εξηγεί ο συγγραφέας.

Ταχύτητα στο βιβλίο

«Διαπιστώσαμε άλλωστε αργότερα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πόσο κρίσιμη ήταν για την νίκη των Συμμάχων η επικράτηση σε Βόρεια Αφρική και Μεσόγειο. Το στοιχείο της δολοφονίας δίνει “ταχύτητα” στο βιβλίο, η εξέλιξη της υπόθεσης ανεβάζει την ένταση, ενώ ο έρωτας, που είναι συνυφασμένος με τη ζωή, δεν μπορεί να λείπει. Η ισορροπία αυτών των στοιχείων τελικώς αποτυπώνεται στο χαρτί, ελπίζω πως την πετυχαίνω σε κάθε σελίδα».

Η κλασική Αθήνα ζωντανό σκηνικό

Ο Πάνος Αμυράς στήνει τους ήρωές του στο ολοζώντανο σκηνικό του, με θέα την κλασική Αθήνα, το Μεταξουργείο, την Καλλιθέα, τον Φιλοπάππου και την Ακρόπολη όπου θα συντελεστεί το μοιραίο, ερωτικό δράμα.

Η αναφορά σε ιστορικά, πραγματολογικά στοιχεία εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα και προσδίδουν εξαιρετική αληθοφάνεια. Αναφορές στην πολιτική, στην τέχνη, στη λαϊκή ζωή, στους ιπποδρόμους. Αναβιώνει ιστορικούς δρόμους, καμπαρέ, ξενοδοχεία, άσυλα, πάρκα, μουσική, αρώματα, αυτοκίνητα, μόδα.

Ο τελευταίος ξέγνοιαστος μήνας

«Κάθε βιβλίο εποχής είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και ένα μεγάλο στοίχημα για τον συγγραφέα. Ήθελα να αποδώσω την καθημερινότητα των Αθηναίων τον Αύγουστο του 1939, τον τελευταίο “ξέγνοιαστο” μήνα για την ανθρωπότητα πριν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου, και ταυτόχρονα να παρουσιάσω τους πρωταγωνιστές της εποχής, που έδρασαν με θετικό ή αρνητικό πρόσημο.

Η έρευνα ήταν μια συναρπαστική διαδικασία, άνοιγα “φακέλους” που παρέμεναν κλειστοί επί δεκαετίες, ανακάλυπτα στοιχεία που δεν γνώριζα, “συναντούσα” νοερά πρόσωπα που είχαν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της περιόδου.

Για τον Ιππόδρομο συμβουλεύθηκα και συζήτησα πολλές φορές με βετεράνους προπονητές, που με εισήγαγαν στον κόσμο των αλόγων και των στοιχημάτων, καθώς δεν γνώριζα αρκετά πράγματα. Κάθε άνθρωπος έχει μία ιστορία να πει, το σημαντικό είναι να σταθείς και να την ακούσεις».

Οι βασικοί κρίκοι

Η σαγηνευτική τραγουδίστρια της τζαζ Μίρα (Μιράντα Κατρίδου), ο μορφωμένος υπαστυνόμος, ο αγνός πυγμάχος Κώστας Κρίσπης με το ένοχο μυστικό που τον οδηγεί στον τάφο, ο λαϊκός συνέταιρος του Αγραφιώτη υπαστυνόμος Αθανάσιος Τσουγκανέας, η σατανική κομψή Θάλεια Δραγάτση -ήρωες δοσμένοι με αρκετή πλαστικότητα.

«Τόσο η τραγουδίστρια Μίρα, όσο και οι υπόλοιποι ήρωες που αναφέρατε, έχουν τον δικό τους ξεχωριστό ρόλο στο βιβλίο, αποτελούν βασικούς κρίκους στην αλυσίδα του μυθιστορήματος. Θέλησα να πλάσω χαρακτήρες που δεν θα είναι “χάρτινοι” αλλά ζωντανοί, ώστε οι αναγνώστες να διακρίνουν την προσωπικότητά τους και να τους κρίνουν έχοντας πλήρη εικόνα για τη δράση τους στην πορεία της υπόθεσης.

Ο Αγραφιώτης είναι μία ξεχωριστή περίπτωση, αυθεντικός, με αίσθηση του καθήκοντος, ο οποίος ακολουθεί τους δικούς του ηθικούς κανόνες. Πιστεύω ότι όλοι οι αναγνώστες μπορούν να βρίσκουν κάτι από τον δικό τους εαυτό στον χαρακτήρα του υπαστυνόμου Αγραφιώτη».

Η ανατροπή εγκιβωτίζεται στο ερωτικό δράμα

Η πιο πρωτότυπη ποιότητα του βιβλίου όμως παραμένει το στοιχείο το ερωτικό, που ταυτόχρονα εγκιβωτίζει και τη μεγάλη ανατροπή. Δεν γίνεται να αναλυθεί πιο γλαφυρά χωρίς να προδοθεί η πλοκή.

«Όσο κι αν φανεί παράξενο, τον δρόμο τον επέλεξε ο ήρωας μου, ο Νίκος Αγραφιώτης», επισημαίνει ο Πάνος Αμυράς.

«Σε μία εποχή ταραγμένη, που οι ισορροπίες ανατρέπονταν καθημερινώς και όλα θύμιζαν την ήσυχη θάλασσα πριν από τη “μητέρα των καταιγίδων”, η συναισθηματική κατάσταση του Αγραφιώτη δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική.

Η νηνεμία με τη μεγάλη φουρτούνα, στη ζωή και στον έρωτα, απέχουν μόνο λίγα δευτερόλεπτα. Η τελική επιλογή ανήκει στους πρωταγωνιστές της».

Η προσωπική αναζήτηση

Με το πρώτο του βιβλίο το 2018 με τίτλο Ο λιμός, ο Πάνος Αμυράς πραγματοποίησε θεαματική είσοδο στον κόσμο της λογοτεχνίας. Το μπεστ σέλερ «ξεκίνησε από μία προσωπική αναζήτηση, ήθελα να μάθω τι πραγματικά συνέβη την περίοδο του μεγάλου λιμού, τον χειμώνα του 1941». Όλα τα ωραία πράγματα, σύμφωνα με τη γνωστή ρήση, ξεκινούν από απλή περιέργεια.

«Είχα ακούσει ιστορίες από τον πατέρα μου, θέλησα να έχω πλήρη γνώση και έτσι ξεκίνησα την έρευνα. Ανακάλυψα συγκλονιστικά γεγονότα και κυρίως έμαθα για την δράση μιας ομάδας ανθρώπων, οι οποίοι οργάνωσαν με κίνδυνο της ζωής τους ένα σχέδιο προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο λιμός και η Ελλάδα να αποκτήσει ξανά ζωή. Με αυτό τον τρόπο γεννήθηκε η ιδέα του πρώτου βιβλίου, με το οποίο εξιστόρησα πραγματικά γεγονότα με όχημα μία αστυνομική υπόθεση και ήρωα τον Αγραφιώτη. Ακολούθησαν Τα λύτρα και Το φιλί του Δεκέμβρη, που συνέθεσαν την Τριλογία της Κατοχής, ενώ με τη Λέσχη του Κακού ο ήρωας μου ταξιδεύει στον χρόνο, επιστρέφοντας στο καλοκαίρι του 1939».

Άσκηση πειθαρχίας

Ο Πάνος Αμυράς, ένας άνθρωπος «του κόσμου», διευθυντής κεντρικής εφημερίδας, οικογενειάρχης. Μια εικόνα ασύμβατη με το κλειστό, επικεντρωμένο σύμπαν των συγγραφέων.

«Όλα τα στοιχεία της καθημερινότητάς μας, της επαγγελματικής ζωής και της ευρύτερης ενασχόλησης με το δημόσιο βίο αποτελούν στοιχεία έμπνευσης», διευκρινίζει εκείνος.

«Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι άσκηση πειθαρχίας, τουλάχιστον αυτό ισχύει για εμένα. Απαιτεί κανόνες και προϋποθέτει έρευνα, προκειμένου στη συνέχεια να έχεις την απόλυτη ευχέρεια να εκφράσεις στο κείμενο όσα έχεις στο μυαλό και στην καρδιά σου».

Τα οικονομικά του

Το υπόβαθρο των οικονομικών σπουδών εμποτίζει τα βιβλία του χωρίς να τα στερεί από φιλολογικές αρετές.

«Σπούδασα στην ΑΣΟΕΕ, επί πολλά χρόνια ασχολήθηκα με το οικονομικό ρεπορτάζ, η οικονομία με γοητεύει γιατί είναι μία κοινωνική επιστήμη, που μπορεί να εξηγήσει πολλά από τα μυστήρια της ζωής.

Σε όλα μου τα βιβλία το στοιχείο της οικονομίας υπάρχει. Στη Λέσχη του Κακού εξηγώ τις συνθήκες της εποχής αλλά και την πίεση των μεγάλων συμφερόντων να προσδεθούμε εμπορικά με τη Γερμανία, ώστε μετά το Βερολίνο να μας “δέσει” στο στρατιωτικό της άρμα».

Η συναρπαστική δημοσιογραφία

Η δημοσιογραφία εξακολουθεί να τον εμπνέει «πάντα», όπως τονίζει. Σήμερα συμπληρώνει τριάντα επτά χρόνια στη δημοσιογραφία «αλλά καθημερινώς αισθάνομαι ότι μαθαίνω και ανακαλύπτω νέα στοιχεία από τον συναρπαστικό κόσμο της».

Πριν από κάμποσο καιρό συζητιόταν «το τέλος» του εντύπου, στη δημοσιογραφία αλλά και στο χώρο των βιβλίων…

«Το περιεχόμενο είναι ο βασιλιάς»

«Η δημοσιογραφία θα υπάρχει για πάντα, το περιεχόμενο είναι ο “βασιλιάς” της. Τα έντυπα μέσα υφίστανται κυκλοφοριακές πιέσεις, όμως εξακολουθούν να θέτουν την ατζέντα και να δίνουν το στίγμα της ημέρας. Επείγει ο ψηφιακός μετασχηματισμός τους, ώστε να καλύπτουν όλες τις ανάγκες της ενημέρωσης, κάθε στιγμή. Εφημερίδα, σάιτ και παρουσία σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι ο ιδανικός συνδυασμός για ένα ισχυρό μέσο ενημέρωσης».

Ως απόφοιτος της ΑΣΟΕΕ, πραγματοποίησε τα πρώτα του βήματα στην οικονομική εφημερίδα Εξπρές. Ξεκίνησε το δημοσιογραφικό του ταξίδι με τις πολιτικές περιπέτειες στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τα ταραγμένα χρόνια του Χρηματιστηρίου Αθηνών μέχρι τη μεγάλη περιπέτεια των μνημονίων και την απειλή του Grexit.

Η συγγραφή ως μαγική διαδικασία

«Βίωσα μεγάλες δημοσιογραφικές συγκινήσεις. Η Ελλάδα επί χρόνια βρισκόταν στην πρώτη θέση της διεθνούς επικαιρότητας και πιστεύω ότι η ελληνική δημοσιογραφία ανταποκρίθηκε με επάρκεια σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις αυτής της δύσκολης συγκυρίας».

Το 1994 εντάχτηκε στον Ελεύθερο Τύπο. Από το 2011 ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας. Βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Μπότση, συνεργάστηκε με τον Real Fm, την ΕΡΑ, τον City FM.

«Πάντα αφήνουμε ένα μέρος από τον εαυτό μας στις σελίδες των βιβλίων. Η συγγραφή είναι μία μαγική διαδικασία όπου μυαλό, καρδιά και ψυχή ενώνονται πάνω από την οθόνη του υπολογιστή. Το αποτέλεσμα το κρίνει ο αναγνώστης».

Προς τα πού πορεύεται ο Αγραφιώτης;

Αυτός λοιπόν ο πραγματιστής, ο επαγγελματίας της καθημερινότητας, διαθέτει αυτούς τους σπάνιους κυματισμούς της ψυχής που οδηγούν στη δημιουργία. Έτοιμος να εφορμήσει στην επόμενη πνευματική περιπέτεια:

«Αν και είναι νωρίς, αφού μόλις κυκλοφόρησε η Λέσχη του Κακού, ήδη σκέφτομαι την νέα υπόθεση του Νίκου Αγραφιώτη, στην μεταπολεμική περίοδο αυτή τη φορά».

Πληροφορίες

Η λέσχη του κακού

Πάνος Αμυράς

εκδόσεις Διόπτρα

Ημερομηνία έκδοσης: 18/10/2023

Αριθμός σελίδων: 400