Μαλβίνα Παναγιωτίδη: Υπερκόσμιες φωνές και όνειρα στο ΕΜΣΤ

Τα έργα που παρουσιάζει η Μαλβίνα Παναγιωτίδη εντάσσονται στον κύκλο εκθέσεων Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; του ΕΜΣΤ.

Η νέα σειρά συνθέσεών της τιτλοφορείται Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά και προέκυψαν από τη διαμονή της στις Σπέτσες το περσινό καλοκαίρι. Συγκεκριμένα, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη πραγματοποίησε έρευνα στο σπίτι της Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρα (1821-1900) όπου απομονώθηκε ύστερα από τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της.

Το 1870 η Σοφία και ο Ιωάννης προσβλήθηκαν από φυματίωση και διαδοχικά πέθαναν. Με ανείπωτο πόνο, η ζωγράφος αποσύρθηκε στο πατρικό της και κατέφυγε στον πνευματισμό στην απονενοημένη προσπάθεια να προσεγγίσει τα παιδιά της. Εκεί έζησε ολομόναχη και περίπου έγκλειστη μέχρι το θάνατό της, στις 25 Μαρτίου του 1900.

Η δραστηριότητα που ανέπτυξε κατά μόνας, πέραν του ότι δημιούργησε αστικούς μύθους στην μικρή επαρχία, άφησε και τα ίχνη της στο χώρο. Κατά κύριο λόγο, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη ανακάλυψε το λεγόμενο grimoire, ένα «μαγικό» χειρόγραφο με ξόρκια.

Τρελή γυναίκα στη σοφίτα

Αυτή τη συνθήκη προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει στην εγκατάσταση που δημιουργεί στο Project Room 2 του ΕΜΣΤ. Ενώ η επιμέλεια ανήκει στην Άννα Μυκονιάτη. Ο χώρος μεταμορφώνεται σε εμβυθιστικό σκηνικό με γλυπτά από γυαλί, κερί και χαλκό που συνδιαλέγονται με βίντεο και ηχητικό έργο. Αυτή η επιμειξία μέσων που εφαρμόζει στην εκφραστική της η Μαλβίνα Παναγιωτίδη πλαγιοκοπεί τον αποκρυφιστικό μοντερνισμό, τα ελατήρια του φαντασιακού, την ανοίκεια ανθρώπινη συμπεριφορά. Έτσι, προσφέρει τη δική της ποιητική εκδοχή για τον μύθο της «τρελής γυναίκας στη σοφίτα».

Σε δύο ταμπλώ

Η έκθεση δομείται μέσα από δύο επίπεδα. Καταρχήν επανεξετάζεται η οικία της Ελένη Μπούκουρα- Αλταμούρα ως συμβόλο θαλπωρής, εγκλεισμού και ίασης. Ένα δεύτερο δέρμα, όπως ορίζεται «που την προστατεύει αλλά και την πνίγει ταυτόχρονα».

Δεύτερον με την «οικειοποίηση» συμβόλων που ιχνηλατούνται μέσα από το «μαγικό» χειρόγραφο της Μπούκουρα-Αλταμούρα. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα που σώζονται στην ελληνική γραμματεία. Αυτά τα σύμβολα επανανοηματοδοτούνται εν προκειμένω ως φορείς μνήμης.

Μέσα από αυτά τα δύο επίπεδα, ο θεατής εισβάλλει ταυτόχρονα στους διαδρόμους του σπιτιού αλλά και στο πνεύμα της Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα. Τα κέρινα γλυπτά καίγονται και μεταμορφώνονται ενώ τα μέρη από φυσητό γυαλί παραπέμπουν σε αναπνοές, φαντάσματα, ενέργεια ενός αόρατου κόσμου συμβολίζοντας το ανείπωτο και το αποσιωπημένο. Τα χάλκινα στοιχεία των γλυπτικών της συνθέσεων (ανθρώπινα όργανα, πλοκάμια, μίσχοι φυτών, λουλούδια) αποτελούν τη σταθερή γείωση στο εδώ και τώρα.

Άρα και η ίδια η έκθεση προσπαθεί να μετουσιώσει την εμπειρία της μητέρας και ζωγράφου, το φαντασιακό και το πραγματικό σε μια ιδιαίτερη όσμωση.

Τι κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;

Η έκθεση Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά εντάσσεται λοιπόν στο δεύτερο μέρος του επετειακού κύκλου με ευρύτερο τίτλο Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; (What if Women Ruled the World?). Παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ από τον Δεκέμβριο του 2023 έως το Νοέμβριο του 2024, με πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας Κατερίνας Γρέγου.

Ο τίτλος παραπέμπει στο ομώνυμο έργο σε νέον της Yael Bartana (Γιαέλ Μπάρτανα 2017), που παρουσιάζεται στην πρόσοψη του κτιρίου και φαίνεται στιλπνό από μακριά, τόσο  στην άνοδο όσο και την κάθοδο της λεωφόρου Συγγρού.

Υποθετικά λοιπόν, τί θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά;

Θα υπήρχε λιγότερη βία; Περισσότερη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση και στην οικονομική πολιτική; Θα σήμαινε αυτό το τέλος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων και αδιεξόδων; Θα υπήρχε σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα; Θα υπήρχε μεγαλύτερη μέριμνα για το περιβάλλον και τον κόσμο; Ή θα παραμένε η συνθήκη στην ίδια εμμονή με το κέρδος και τον εγωιστικό ατομισμό; Η διοίκηση θα προχωρούσε με διάλογο και συμβιβασμούς, με περισσότερη ενσυναίσθηση στον κόσμο;

Αυτά τα ερωτήματα τίθενται σε όλο τον΄κόσμο αλλά κυρίως στο χώρο της Τέχνης όπου υπάρχει η αναντίρρητη ανάγκη να αποκατασταθούν ανισότητες μέσα στην ίδια την ιστορία της, που για χρόνια περιθωριοποίησε γυναίκες και τρίτες χώρες όπως η Ελλάδα. Εδώ που έως τώρα δεν υπήρξε ποτέ αξιόλογο φεμινιστικό, εικαστικό κίνημα.

Ποια είναι η Μαλβίνα Παναγιωτίδη;

Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη γεννήθηκε στον Αθήνα όπου ζει και εργάζεται.

Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Art in Context στο Universität der Künste στο Βερολίνο.

Έχει βραβευτεί με το Πρόγραμμα Υποστήριξης Καλλιτεχνών Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (2018) και με το Έπαθλο Σπυρόπουλου (2016).

Επιλεγμένες εκθέσεις: Plásmata II: Ioannina, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Ιωάννινα (2023), Ο κύριος Ροβινσώνας Κρούσος έμεινε σπίτι: Περιπέτειες σχεδιασμού σε συνθήκες κρίσης, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα (2021), When You Touch About Me, I Think Myself, SIGNS, Κωνσταντινούπολη (2020), Gone Today, Here Tomorrow, AnnexM-Μέγαρο Μουσικής, Αθήνα (2019), Αστερισμοί στο χώμα, ΝΕΟΝ & Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Κτίριο Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου (2018), The Equilibrists, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ & New Museum, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα (2016), Hypnos Project, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Αθήνα (2016), The Predictions of a One-Night King, Chalet Society, Παρίσι (2015), A Monument for the First Homosexual Emancipation Movement, HKW, Βερολίνο (2015).

Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Anacolutha (2022) και της καλλιτεχνικής ερευνητικής ομάδας Σαπρόφυτα (2009).

Πληροφορίες

ΜΑΛΒΙΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ

ALL DREAMS ARE VEXING [ΟΛΑ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΑ]

ΚΙ ΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ; Μέρος 2-Νέα Παραγωγή του ΕΜΣΤ

08.03-02.06.2024
Project Room 2, 3ος όροφος

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗΣ ΚΑΙ ΑΜΒΡ. ΦΡΑΝΤΖΗ
(ΠΡΩΗΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΦΙΞ)
ΑΘΗΝΑ, 11743

T. 211 101 9000