Πώς η παγκοσμιοποίηση αλλάζει την καινοτομία

Η διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο παγκόσμιο τοπίο της καινοτομίας. Αλλά αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο βαθιές εάν οι χώρες δημιουργούσαν περισσότερο υποστηρικτικά επενδυτικά περιβάλλοντα.

Η παγκοσμιοποίηση έχει δεχθεί επικρίσεις τα τελευταία χρόνια, με τους ανθρώπους σε ορισμένες χώρες όλο και περισσότερο απογοητευμένους από την άνιση κατανομή των κερδών της. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να επιτραπεί στις αδυναμίες στη διαχείριση ή την εκτέλεση να επισκιάσουν τα φιλόδοξα πιθανά οφέλη της παγκοσμιοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της μεταφοράς τεχνολογίας και της καινοτομίας παγκοσμίως που ενισχύουν την παραγωγικότητα.

Όπως τονίζει το World Economic Outlook του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του Απριλίου 2018 , η παγκοσμιοποίηση, που περιλαμβάνει το ελεύθερο εμπόριο, τις αυξημένες ξένες άμεσες επενδύσεις και τη διεθνή χρήση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και πνευματικών δικαιωμάτων, ενίσχυσε σημαντικά τη διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας. Ο αυξημένος διεθνής ανταγωνισμός που συνδέεται με την παγκοσμιοποίηση μπορεί επίσης να συμβάλει στη συνολική ευημερία, καθώς ενισχύει τα κίνητρα για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και την καινοτομία.

Ενισχύοντας την παραγωγικότητα, όλα αυτά μπορούν να ενισχύσουν τη μέση παραγωγή με σχετικά χαμηλό κόστος. Το World Economic Outlook εκτιμά ότι στις οικονομίες των αναδυόμενων αγορών, οι ξένες γνώσεις αντιπροσωπεύουν περίπου 0,7 ποσοστιαίες μονάδες ετήσιας αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας από το 2004 έως το 2014 και συνολικά το 40% της παρατηρούμενης τομεακής αύξησης της παραγωγικότητας. Το 1995-2003, το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 0,4 ποσοστιαίες μονάδες. Τα αποτελέσματα αυτά παραμένουν ισχυρά ακόμη και όταν εξαιρεθεί η Κίνα, υποδεικνύοντας ότι οι επιπτώσεις της παραγωγικότητας που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση ήταν ευρείες.

Επιπλέον, η παγκόσμια διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας παράγει θετικά αποτελέσματα δικτύωσης μέσω της αλληλεπίδρασης, καθώς επιτρέπει στις χώρες που λαμβάνουν τεχνολογία να προωθήσουν τη δική τους έρευνα και ανάπτυξη. Μια τέτοια δυναμική είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο, στην Κίνα, οι δαπάνες για την έρευνα και ανάπτυξη έχουν αυξηθεί στα ύψη, ενώ στη Νότια Κορέα συσσωρεύονται πάρα πολλές πατέντες. Αυτές οι χώρες έχουν φτάσει παραδοσιακούς ηγέτες σε τομείς όπως ο ηλεκτρικός και οπτικός εξοπλισμός και (στην περίπτωση της Νότιας Κορέας) τα μηχανήματα.

Εν τω μεταξύ, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι ενδιάμεσες οικονομίες αντιμετώπισαν την επιβράδυνση της αύξησης τόσο της παραγωγικότητας όσο και της συνολικής παραγωγικότητας των παραγόντων (που μετρά πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιούνται οι εισροές στην παραγωγική διαδικασία). Αυτές οι οικονομίες παρουσίασαν επίσης βραδύτερη αύξηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και, σε κάποιο βαθμό, μείωση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η επιβράδυνση της καινοτομίας στις ενδιάμεσες οικονομίες αποτελεί προσωρινή κατάσταση. Ο αντίκτυπος του πιο πρόσφατου μεγάλου κύματος καινοτομίας (που προκύπτει από τις προόδους στην τεχνολογία της πληροφορίας και της επικοινωνίας) μειώνεται, σύμφωνα με αυτή την άποψη, ενώ ο αντίκτυπος του αναδυόμενου κύματος (που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, στην αυτοματοποίηση και στη μηχανική μάθηση) δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί πλήρως.

Άλλοι είναι λιγότερο αισιόδοξοι, σημειώνοντας ότι οι μετασχηματιστικές πρόοδοι καθίστανται ολοένα και πιο δύσκολο να επιτευχθούν με την πάροδο του χρόνου, οδηγώντας σε μια επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγικότητας. Αλλά ακόμη και σε αυτό το σενάριο, τα επίμονα χάσματα τεχνολογίας συνεπάγονται πολλές περισσότερες ευκαιρίες για τις αναδυόμενες οικονομίες ώστε να προλάβουν μέσω την υιοθέτησης, και να πραγματοποιήσουν τη δική τους προσαρμογή και καινοτομία.

Φυσικά, η διασυνδεσιμότητα από μόνη της δεν προκαλεί αυτόματα αύξηση της παραγωγικότητας και τοπική καινοτομία. Για το λόγο αυτό, οι οικονομικοί παράγοντες πρέπει να συνδυάζουν τις λαμβανόμενες τεχνολογίες με περιεχόμενο ειδικά για την τοποθεσία τους, το οποίο δεν μπορεί να αποκτηθεί ή να μεταφερθεί μέσω τυποποιημένων διαύλων, όπως είναι τα εγχειρίδια, και επομένως δεν μπορεί να διαδοθεί απόλυτα ούτε ως δημόσια πληροφορία ούτε ως ιδιωτική ιδιοκτησία.

Αξιοποιώντας την ιδιοσυγκρασιακή γνώση και τις τοπικές δυνατότητες, οι χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο την τεχνολογική διάχυση, συχνά ξεκινώντας με την υιοθέτηση, πηγαίνοντας στη συνέχεια στην προσαρμογή και, αργότερα, στην εφεύρεση. Αυτή ήταν η προσέγγιση που υιοθετήθηκε στη Νότια Κορέα και την Κίνα, οι οποίες τώρα ασχολούνται με τη δική τους καινοτομία.Σύμφωνα με το World Economic Outlook, ενώ η Νότια Κορέα και η Κίνα εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως παραλήπτες των παγκόσμιων ροών γνώσης, βρίσκονται στο δρόμο προς το να γίνουν σημαντικές πηγές.

Για κάθε αναδυόμενη ή αναπτυσσόμενη οικονομία, η επιτυχία εξαρτάται από την ύπαρξη ενός ευρέος φάσματος συμπληρωματικών παραγόντων: πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ποιοτική υποδομή, επαρκής εξειδικευμένη εργασία και ορθές διαχειριστικές και οργανωτικές πρακτικές. Οι αποτυχίες της αγοράς δεν επιτρέπεται να υπονομεύσουν το κίνητρο για τη συσσώρευση γνώσης. Και τα έξοδα συναλλαγών που συνδέονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως το διασυνοριακό εμπόριο και οι συμβάσεις προσλήψεων, πρέπει να διατηρούνται υπό έλεγχο. Χωρίς αυτό το υποστηρικτικό περιβάλλον, οι επενδύσεις στην ανάπτυξη δυνατοτήτων καινοτομίας πιθανόν να αποφέρουν χαμηλές αποδόσεις.

Ωστόσο, ένα τέτοιο περιβάλλον υπάρχει σε σχετικά λίγα μέρη. Αυτό εξηγεί γιατί, αν και το παγκόσμιο τοπίο καινοτομίας σαφώς αλλάζει, ο μετασχηματισμός δεν έχει υπάρξει τόσο γρήγορος ούτε βαθύς όσο θα περίμενε κανείς. Εξηγεί επίσης αυτό που οι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας Xavier Cirera και William Maloney αποκαλούσαν το “παράδοξο της καινοτομίας”: παρά τις τεράστιες πιθανές αποδόσεις στις επενδύσεις στην καινοτομία στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι χώρες αυτές τις κυνηγούν πολύ λιγότερο απ‘ ό, τι οι προηγμένες χώρες.

Η παγκοσμιοποίηση έχει ήδη αποδειχθεί ότι έχει τεράστιες δυνατότητες να ενισχύσει την καινοτομία, την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη παγκοσμίως. Αντί να εναντιωθούν, περισσότερες χώρες πρέπει να οικοδομήσουν την ικανότητά τους να επωφεληθούν από αυτό.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι ο Otaviano Canuto