Nathan Lewis: Η σημασία του δρόμου προς την ευημερία

Ιδού ένα βιβλίο που θα μείνει στους αιώνες. Με το έργο του Gold: The Final Standard– και τους δύο προηγούμενους τόμους του- ο Nathan Lewis έχει καθιερωθεί στην ιστορία ως ένας από τους πιο σημαντικούς και ορθά σκεπτόμενους συγγραφείς της οικονομίας, δίπλα στον Friedrich von Hayek, τον Ludwig von Mises, τον Henry Hazlitt και πολύ λίγους άλλους. Ο Lewis κατανοεί καλύτερα το χρήμα από κάθε άλλο παρατηρητή σήμερα, καταρρίπτοντας τον έναν μύθο μετά από τον άλλο, μύθους που είναι βλαβεροί και πλήττουν την οικονομική πολιτική και έχουν παγιδέψει τις ΗΠΑ και το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου σε υποτονική ανάπτυξη.

Το κλειδί για την απελευθέρωση μιας έκρηξης προόδου (μαζί με ένα καθεστώς χαμηλής φορολογίας) είναι τα σταθερά νομίσματα. Χωρίς υγιές χρήμα είμαστε ευάλωτοι σε πολύ πιο επικίνδυνες και αναίτιες κρίσεις, όπως αυτή του 2008-2009, και στις επακόλουθες ασθενείς επανακάμψεις, οι οποίες σιγά-σιγά κατατρώγουν τη νομιμότητα των φιλελεύθερων δημοκρατιών μας.

Γιατί όμως μια ορθή νομισματική πολιτική είναι τόσο σημαντική; Όπως γράφει ο Lewis, μια σύγχρονη οικονομία είναι τελικά ένα “τεράστιο δίκτυο συνεργασίας… εντός του οποίου σχεδόν τίποτα δεν δημιουργείται χωρίς να συνδυάζονται αγαθά, υπηρεσίες, εργασία και κεφάλαια από όλο τον κόσμο… Το δίκτυο συνεργασίας οργανώνεται χρησιμοποιώντας το χρήμα, με πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω τιμών, επιτοκίων, κερδών και ζημιών. Αυτά τα φαινομενικά απλά κομμάτια πληροφοριών κατευθύνουν όλη την οικονομική δραστηριότητα”.

Τα ασταθή νομίσματα είναι σαν τους ιούς στον υπολογιστή σας – “μολύνουν” αυτά τα “δεδομένα” πληροφοριών. Καταλήγουν σε καταστροφικές φούσκες, όπως η φρενίτιδα της αγοράς κατοικίας που προηγήθηκε της κρίσης του 2008-2009. Το 2001, ένα βαρέλι πετρελαίου κόστιζε λίγο περισσότερο από 20 δολάρια. Έπειτα, το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών και η Federal Reserve σκόπιμα άρχισαν να αποδυναμώνουν το δολάριο υπό την εσφαλμένη πεποίθηση ότι αυτό θα τονώσει τις εξαγωγές και την οικονομική ανάπτυξη. Η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύτηκε σε $100 και πλέον το βαρέλι. Άλλα αγαθά συμπεριφέρθηκαν με παρόμοιο τρόπο. Αυτές οι αναπηδήσεις τιμών δεν προέκυψαν εξαιτίας της φυσικής ζήτησης αλλά λόγω της πτώσης του δολαρίου. Παρ ‘όλα αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι πήραν το μήνυμα ότι η άνοδος των τιμών φαίνεται να αποδίδει: Όλα αυτά τα πράγματα γίνονταν ακριβότερα. Η παραπληροφόρηση που έδιναν οι τιμές οδήγησε στη λάθος επένδυση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, ιδιαίτερα στην κατασκευή κατοικιών.

Καθένας μπορεί να κατανοήσει τη βασική ανάγκη για σταθερά μέτρα και σταθμά στην καθημερινή ζωή: η ποσότητα του υγρού σε ένα λίτρο, ο αριθμός των γραμμαρίων σε ένα κιλό, ο αριθμός των λεπτών σε μία ώρα. Κανένα από αυτά τα ποσά δεν παρουσιάζει διακύμανση. Είναι αμετάβλητα. Όπως λοιπόν χρησιμοποιούμε μία ζυγαριά για να μετρήσουμε το βάρος κάποιου, έτσι ακριβώς χρησιμοποιούμε τα χρήματα για να μετρήσουμε την αξία των προϊόντων και των υπηρεσιών. Εάν η ίδια η ράβδος μέτρησης καθίσταται ασταθής, διακόπτεται η ομαλή λειτουργία μιας οικονομίας, όπως και η ζωή μας εάν ο αριθμός των λεπτών σε μια ώρα διακυμαίνεται διαρκώς.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί ένα σταθερό νόμισμα; Να συνδεθεί το νόμισμα με το χρυσό. Προφανώς, με το χρυσό δεν πρόκειται να πάρουμε μια ακριβή μέτρηση, αλλά όπως καταδεικνύει ο Lewis στη σύντομη και πολύ καλά ενημερωμένη ιστορία του, ο χρυσός έχει διατηρήσει την εγγενή χρηματική αξία του καλύτερα από ο,τιδήποτε άλλο εδώ και 5.000 χρόνια. Η κυμαινόμενη τιμή του χρυσού σήμερα δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική αξία του κίτρινου μετάλλου αλλά μάλλον την κυμαινόμενη αξία διαφόρων νομισμάτων.

Ο Lewis “καθαρίζει” όλα τα περιττά σκουπίδια γύρω από μία αποτελεσματική νομισματική πολιτική όπως και όλες τις μεγαλειώδεις παρερμηνείες γύρω από τον κανόνα του χρυσού. Αντιστοιχίζετε το νόμισμά σας με το χρυσό σε ένα σταθερό βάρος. (Για δεκαετίες το δολάριο ΗΠΑ οριζόταν στο 1/ 35ο ή 35 δολάρια ανά ουγγιά.) Η αποστολή της νομισματικής πολιτικής είναι να κρατά το νόμισμα σε αυτή την αναλογία. Τελεία. (Μια κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να συμμετάσχει ως “δανειστής ύστατης λύσης” σε υγιείς τράπεζες στη διάρκεια μιας κατάστασης πανικού, αλλά τα δάνεια πρέπει να επιστρέφονται γρήγορα).

Ο Lewis αφηγείται πως από αμνημονεύτων χρόνων υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ των υποστηρικτών του σταθερού χρήματος και εκείνων που, για διάφορους λόγους, ήθελαν να το παίζουν με αυτό. Ανά τους αιώνες υπήρξαν διάφοροι συγγραφείς που υποστήριζαν τις αρετές του να κάνει κανείς ζογκλερικά με τις νομισματικές αξίες ως μέσο για την προώθηση περισσότερης ευημερίας και εξουσίας για το κράτος. Ο Adam Smith και άλλοι κατακρήμνισαν αυτήν την ανόητη αντίληψη (καθώς και άλλες αυτοκαταστροφικές ιδέες, όπως ο περιορισμός του εμπορίου πέρα από τα σύνορα). Η πεποίθηση ότι ένα νόμισμα πρέπει να αντιστοιχίζεται σε μια σταθερή τιμή χρυσού (η αναλογία στερλίνας / χρυσού παρέμεινε στις 3,89 στερλίνες ανά ουγγιά για περισσότερο από δύο αιώνες) έγινε ευρέως αποδεκτή, χάρη στην τρομακτική οικονομική επιτυχία της Βρετανίας, αρχής γενομένης το 1700, και έπειτα των ΗΠΑ μετά τις μεταρρυθμίσεις του Alexander Hamilton υπό την προεδρία του George Washington για ένα υγιές χρήμα.

Μέχρι το ξέσπασμα του Α’ Π.Π., σχεδόν κάθε χώρα που σεβόταν τον εαυτό της είχε υιοθετήσει το χρυσό κανόνα – ή γνώριζε ότι έπρεπε να το κάνει. Χάρη κυρίως στο γεγονός ότι το χρήμα ήταν ένα σταθερό εργαλείο, η παγκόσμια οικονομία επεκτάθηκε σε έναν πρωτόγνωρο βαθμό.

Και τότε συνέβη ο Μεγάλος Πόλεμος και η γιγαντιαία επέκταση των κρατών για να κάνουν αυτό που οι χώρες ένιωθαν ότι ήταν αγώνες ζωής και θανάτου. Αλλά όπως ο Lewis υπογραμμίζει έξυπνα, ακόμα και πριν από τη σύγκρουση αυτή, οι άνθρωποι -συμπεριλαμβανομένων των Βρετανών- άρχισαν να μην βλέπουν γιατί ο κανόνας του χρυσού ήταν αποτελεσματικός. Οι σπόροι της σύγχυσης είχαν σπαρθεί.

Μετά τον πόλεμο, ο κανόνας του χρυσού τελικά επανεμφανίστηκε, αλλά στη συνέχεια εκτοπίστηκε από τη Μεγάλη Ύφεση. Αναφερόμενος στο τι συνέβη πραγματικά κατά τη διάρκεια αυτής της αμφιλεγόμενης περιόδου, ο Lewis κατακρίνει ορισμένες παρανοήσεις, όπως αυτή που θεωρούσε τον κανόνα του χρυσού ως μίας εκ των αιτιών της τρομακτικής παγκόσμιας κάμψης, όταν στην πραγματικότητα ήταν θύμα αυτής, και ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έφερε ή έκανε βαθύτερη την κρίση.

Οι αιτίες της ύφεσης ήταν απλές: οι ΗΠΑ προκάλεσαν έναν καταστροφικό παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο με το νόμο περί δασμών των Smoot-Hawley, ο οποίος επέβαλε τεράστιους φόρους σε αμέτρητες εισαγωγές που προκάλεσαν εξίσου καταστροφικά αντίποινα από άλλα έθνη. Παρότι απίστευτο, οι διάφορες κυβερνήσεις απάντησαν στην συνακόλουθη συρρίκνωση με σημαντικές αυξήσεις φόρων που έφεραν την ύφεση. Στη συνέχεια, με πρωτοπόρο τη Βρετανία, οι χώρες ρίχτηκαν σε ανταγωνιστικές υποτιμήσεις οι οποίες κατέληξαν σε επιβράδυνση της ανάκαμψης και δηλητηρίαση των διεθνών σχέσεων.

Ο Lewis ρίχνει άπλετο φως κάτω από τις τεράστιες παρωπίδες που φορούν οι οικονομολόγοι μέχρι σήμερα. Βλέπουν τον κόσμο υπό το πρίσμα του τρίπτυχου: τιμές, επιτόκια και χρημα (PIM). Παραδόξως, όταν αναλύσουν τις αιτίες των οικονομικών γεγονότων τόσοι άλλοι κρίσιμοι παράγοντες όπως είναι οι φόροι, οι νόμοι και η κουλτούρα διαφεύγουν της αντίληψής τους. Αυτή η τυφλότητα απέναντι στην πραγματικότητα είναι ο λόγος για τον οποίο τόσες πολλές κυβερνήσεις μέχρι σήμερα βασίζονται στις κεντρικές τράπεζες για να αναζωογονήσουν τις οικονομίες τους. Η Ύφεση έδωσε πνοή ζωής ντύνοντάς την με μοντέρνα ρούχα (κυρίως με άχρηστους, δυσνόητους αλλά εξαιρετικά εντυπωσιακούς μαθηματικούς τύπους) στην πανάρχαια ιδέα των κρατών να αλλάζουν τις τιμές των νομισμάτων για να αυξάνουν τεχνητά την ανάπτυξη. Ο John Maynard Keynes πρόσθεσε τα πρόσθετα εργαλεία του ελέγχου των επιτοκίων, των δημοσίων δαπανών, των φόρων, των δασμών και των ελέγχων κεφαλαίων για να διατηρήσουν τις οικονομίες σε καλό δρόμο. Σε μια διάσκεψη που πραγματοποίησαν τα έθνη των Συμμάχων το 1944 στο Bretton Woods του Νιου Χάμσαϊρ για να σχεδιάσουν ένα μεταπολεμικό νομισματικό και εμπορικό σύστημα, παρά την αρχική αντίθεση του Keynes τα μέλη επέλεξαν, κατ’ εντολή των ΗΠΑ, να υιοθετήσουν ένα νέο κανόνα χρυσού μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Όλα τα νομίσματα θα συνδέονταν με το δολάριο με σταθερά επιτόκια και το δολάριο θα συνδεόταν με το χρυσό στα 35 δολ. ανά ουγγιά.

Ο Lewis εντοπίζει μια θανατηφόρα αντίφαση στο παιχνίδι που θα καταστρέψει τελικά τον κανόνα χρυσού του Bretton Woods και στη συνέχεια θα επιβαρύνει τον κόσμο με ασθενική οικονομική ανάπτυξη. Μετά τις φρικαλεότητες και το χάος των ετών της Ύφεσης, οι χώρες επιθυμούσαν νομίσματα με σταθερές αξίες, τα οποία σχεδίαζε να προσφέρει η διάσκεψη του Bretton Woods. Αλλά οι περισσότερες κυβερνήσεις ήθελαν επίσης να συμμετάσχουν στο κεϋνσιανό νόμισμα και στην οικονομική (κακή) διαχείριση. Αυτό συνήθως σήμαινε μια “χαλαρή” νομισματική πολιτική για τη δημιουργία επιπλέον χρήματος με την πεποίθηση ότι κάτι τέτοιο θα ωθούσε την οικονομική ανάπτυξη, ειδικά πριν από τις εκλογές. Φυσικά, το εύκολο χρήμα σήμαινε ότι το νόμισμα της χώρας θα κατρακυλούσε έναντι του δολαρίου και του χρυσού. Τα έθνη χρησιμοποίησαν όλα τα γιατροσόφια που μπορούσαν να σκεφτούν, όπως το να περιορίσουν το όριο των χρημάτων που κάποιος μπορούσε να βγάλει από τη χώρα, για να διατηρήσουν την επίσημη αξία ενός νομίσματος και στη συνέχεια να υποχωρήσουν κάνοντας υποτίμηση. Παραδόξως, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής δεν αντιλαμβάνονταν – και εξακολουθούν να μην καταλαβαίνουν – ότι ένα σταθερό νόμισμα σήμαινε ότι η νομισματική πολιτική έπρεπε να επικεντρώνεται μόνο σε αυτό και τίποτα άλλο.

Μέχρι τη δεκαετία του ’70, οι ΗΠΑ ήθελαν να διατηρήσουν το δολάριο σταθερό ως προς το χρυσό, αλλά δεν συνειδητοποίησαν ποτέ ότι αυτό ήταν εύκολο να γίνει εάν διεξήγαγαν σωστά τη νομισματική πολιτική: Αν το δολάριο υποχωρούσε έναντι του χρυσού, θα μείωναν τη βασική προσφορά χρήματος και αντιστρόφως, αν το νόμισμα ανέβαινε. Αντί για αυτό, οι ΗΠΑ κατέφυγαν σε ελέγχους κεφαλαίων, κάνοντας τους Γερμανούς να πληρώνουν περισσότερα για τη συντήρηση των στρατευμάτων των Η.Π.Α. που έμεναν εκεί και άλλες ενέργειες που “ενίσχυαν” το ισοζύγιο πληρωμών τους. Οι Η.Π.Α. ασυλόγιστα διέλυσαν τον κανόνα χρυσού στις αρχές της δεκαετίας του 1970 χωρίς να έχουν τέτοιο σκοπό. Αυτό παρά το γεγονός ότι κατά την εποχή του Bretton Woods η ανάπτυξη της αμερικανικής βιομηχανικής παραγωγής ήταν σχεδόν η καλύτερη στην ιστορία των ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα ήταν μια δεκαετία αχαλίνωτου πληθωρισμού, οικονομικής στασιμότητας και πολιτικών συγκρούσεων. Στη δεκαετία του 1980, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν επέτρεψε στην Fed να αναχαιτίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, αλλά η επιθυμία του να αποκαταστήσει έναν κανόνα χρυσού μπλοκαρίστηκε από τον Μίλτον Φρίντμαν και άλλες εξοχότητες. Στη δεκαετία του ‘80 και το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ‘90 οι Η.Π.Α. ακολούθησαν μια περίπου λογική νομισματική πολιτική. Αυτό, σε συνδυασμό με τις φορολογικές περικοπές του Ρέιγκαν και τις πολιτικές του που επέτρεψαν να κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο, επέτρεψε στις ΗΠΑ και τον κόσμο να απολαύσουν μια οικονομική άνθηση. Δυστυχώς, με τους οικονομολόγους και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους που ανεξήγητα αγνοούν την αναγκαιότητα ενός υγιούς δολαρίου, οι Η.Π.Α. υπέκυψαν στις σειρήνες ενός φτηνού δολαρίου στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Μετά το 2008-2009, η Fed συνδύασε αυτό το κακούργημα με όλα τα είδη καταστροφικών στρεβλωτικών πράξεων που μας έδωσαν μια δεκαετία ισχνών οικονομικών επιδόσεων.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τις ΗΠΑ και παντού εξακολουθούν να διατηρούν την πλάνη ότι οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να μας δώσουν μακροχρόνια ευημερία. Μια ανάγνωση αυτού του βιβλίου θα τους θεραπεύσει για πάντα.

Πηγή: Forbes

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:  Στον Άρειο Πάγο προσφεύγει ο Ρώσος με τα bitcoins μετά την απόφαση για έκδοσή του στις ΗΠΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:  Η διαφθορά «έχει κατακλύσει» τις Φιλιππίνες του Duterte

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: BlackRock Blog: Γιατί οι επενδυτές αγνοούν -προς το παρόν- τις πολιτικές αναταράξεις