Φραγκίσκος Κουτεντάκης στο mononews: Η ορθή αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης κρίνει την έξοδο από την κρίση

Επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή Φραγκίσκος Κουτεντάκης

Το στίγμα του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή για την δυναμική ανάκαμψης, τις ευκαιρίες, αλλά και τις παγίδες στο μακρύ δρόμο της υλοποίησης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης αναλύει ο επικεφαλής του κ. Φραγκίσκος Κουτεντάκης σε συνέντευξη που παραχώρησε στο mononews.

Θεωρεί πως θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα για την δυναμική της ανάκαμψης προς το τέλος του δευτέρου τριμήνου του έτους, υπογραμμίζει την κρισιμότητα της αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης για την ανάπτυξη στη χώρα. Αναγνωρίζει, βέβαια, πως το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως και το συμβατικό συγχρηματοδοτούμενο ΠΔΕ, έχει πολλές δικλείδες ασφαλείας ώστε να διασφαλίζεται η ορθή του χρήση και η αποτελεσματικότητά του.

Αυτό, όμως, σημαίνει όμως ότι έχει πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες που εμπλέκουν τόσο την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση, ενώ πολλές καθυστερήσεις οφείλονται στον ανταγωνισμό των επιχειρηματικών ομίλων που διεκδικούν την ανάληψη των σχετικών έργων, ο οποίος καταλήγει σε ενστάσεις επί ενστάσεων και χρονοβόρες δικαστικές διαμάχες, ενίοτε και σε προσπάθειες να επηρεαστεί ο σχεδιασμός των προγραμμάτων προκειμένου να εξυπηρετεί τις δικές τους προτεραιότητες και όχι τις ευρύτερες κοινωνικές.

Με τα σημερινά δεδομένα είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να επιβεβαιωθεί το θετικό σενάριο και η ανάπτυξη φέτος να αποδειχθεί μεγαλύτερη του 2,7% που εκτιμάτε στην τελευταία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού; Ποιο είναι το χρονικό ορόσημο που προσδοκάτε να έχετε κάπως μεγαλύτερη ορατότητα για την αναπτυξιακή δυναμική της φετινής χρονιάς;

«Η πρόβλεψη μας στηρίζεται στα δεδομένα μέχρι την στιγμή της δημοσίευσης της έκθεσης με βασική υπόθεση ότι βρισκόμαστε στη διαδικασία επαναφοράς της μακροοικονομικής ισορροπίας που υπήρχε πριν από το σοκ της πανδημίας. Η κατάσταση, όμως, είναι ιδιαίτερα ρευστή και υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες αβεβαιότητας που θα
μπορούσαν να επηρεάσουν το ρυθμό μεγέθυνσης προς τη θετική ή την αρνητική κατεύθυνση. Καταρχάς, η υγειονομική εικόνα εξαρτάται από την πορεία των εμβολιασμών και την αποτελεσματικότητά τους απέναντι στις μεταλλάξεις του ιού.

Ενδεχόμενες καθυστερήσεις στη διαδικασία καθώς και περιορισμένη αποτελεσματικότητα μπορούν να μεταθέσουν χρονικά το σημείο άρσης των περιοριστικών μέτρων, με ότι αυτό σημαίνει για την ιδιωτική κατανάλωση, τον τουρισμό και τις εξαγωγές. Ύστερα, ακόμα κι αν γνωρίζαμε αυτό το χρονικό σημείο, υπάρχει αβεβαιότητα όσον αφορά την επιστροφή της ζήτησης και της προσφοράς στα προ πανδημίας επίπεδα. Η μεν ζήτηση μπορεί να ανακάμψει γρήγορα, λόγω και της προληπτικής αποταμίευσης, η ανάκαμψη της προσφοράς, όμως, θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να επαναλειτουργήσουν μετά από την παρατεταμένη διακοπή τους.

Μια τρίτη, τέλος, αβεβαιότητα προέρχεται από την έκταση και το μείγμα των δημοσιονομικών παρεμβάσεων. Στο προηγούμενο έτος οι παρεμβάσεις αυτές στόχευαν στην προστασία επιχειρήσεων και νοικοκυριών και αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από μεταβιβάσεις και απαλλαγές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων. Φέτος αναμένεται να περιλάβουν και την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Πιστεύουμε ότι μια καλύτερη εικόνα θα έχουμε στο τέλος του δεύτερου τριμήνου όταν θα γνωρίζουμε περισσότερα για την υγειονομική κατάσταση, την πορεία των εμβολιασμών και την κατάσταση του τουρισμού».

Τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης μπορούν, εφόσον δεν υποκαταστήσουν απλά την συνήθη δραστηριότητα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, να ενισχύσουν το φετινό ΑΕΠ. Έχετε εμπιστοσύνη στην δημόσια διοίκηση ότι μπορεί να φέρει εις πέρας αυτό το απαιτητικό από πλευράς χρόνων και όρων εγχείρημα;

«Το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως και το συμβατικό συγχρηματοδοτούμενο ΠΔΕ, έχει πολλές δικλείδες ασφαλείας ώστε να διασφαλίζεται η ορθή του χρήση και η αποτελεσματικότητά του. Αυτό σημαίνει όμως ότι έχει πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες που εμπλέκουν τόσο την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση.

Επιπρόσθετα, πολλές καθυστερήσεις οφείλονται στον ανταγωνισμό των επιχειρηματικών ομίλων που διεκδικούν την ανάληψη των σχετικών έργων, ο οποίος καταλήγει σε ενστάσεις επί ενστάσεων και χρονοβόρες δικαστικές διαμάχες, ενίοτε και σε προσπάθειες να επηρεαστεί ο σχεδιασμός των προγραμμάτων προκειμένου να εξυπηρετεί τις δικές τους προτεραιότητες και όχι τις ευρύτερες κοινωνικές. Σε κάθε περίπτωση, η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελεί μια κρίσιμη προϋπόθεση όχι μόνο για τη βραχυπρόθεσμη έξοδο από την κρίση της πανδημίας αλλά και για τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.

Διαχειριστήκατε μια μεγάλη κρίση όταν υπηρετούσατε στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Πόσο εύκολη είναι η θέση του Ταμία του Κράτους σε μια στιγμή όπως η πανδημία; Θεωρείτε πως θα έπρεπε να έχουν γίνει περισσότερα για την στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών;

«Σίγουρα δεν είναι εύκολη. Η κατάσταση είναι τέτοια ώστε οι μεγάλες δημοσιονομικές παρεμβάσεις ήταν μονόδρομος για οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους. Η «γενική ρήτρα διαφυγής» από το Σύμφωνο Σταθερότητας σε συνδυασμό με το πρόγραμμα μαζικής αγοράς κρατικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επέτρεψαν την υλοποίηση μεγάλων δημοσιονομικών παρεμβάσεων, ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα δημοσιονομικά περιθώρια είναι εξ ορισμού πεπερασμένα και η ελληνική οικονομία μπήκε σε αυτήν την κρίση επιβαρυμένη με ένα ήδη πολύ μεγάλο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος. Όσον αφορά την επάρκεια των μέτρων, η άποψη που έχουμε εκφράσει επανειλημμένα δεν αφορά την έκταση αλλά το μείγμα τους.

Οι μεταβιβάσεις και οι απαλλαγές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων είναι αναγκαίες παρεμβάσεις, ωστόσο η επίπτωσή τους στο συνολικό ΑΕΠ είναι σχετικά περιορισμένη. Πιστεύουμε ότι θα μπορούσαν να έχουν γίνει περισσότερα σε όρους δημόσιας κατανάλωσης και επενδύσεων, ειδικά στους τομείς της δημόσιας υγείας, της εκπαίδευσης και των μαζικών μεταφορών που θα προσέφεραν αποτελεσματικότερη υγειονομική προστασία, θα συνεισέφεραν περισσότερο στο ρυθμό μεγέθυνσης και θα αναβάθμιζαν την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών».

Η Ελλάδα επωφελείται των ευνοϊκών μέτρων που λαμβάνονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για την στήριξη των οικονομιών από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Πρόκειται όμως για μια οικονομία που είναι σε καθεστώς μεταμνημονιακής εποπτείας και βλέπει σήμερα λόγω της πανδημίας της μεγέθη της να επιδεινώνονται. Πόσο εύκολη θα είναι η μετάβαση στην δημοσιονομική κανονικότητα και η διατήρηση του χαμηλού κόστους δανεισμού;

«Είναι οπωσδήποτε μια μεγάλη ανησυχία για οποιονδήποτε παρακολουθεί την δημοσιονομική κατάσταση και επίδοση της χώρας. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε συνθήκες έκτακτης στήριξης, όπως όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες κάποια στιγμή θα αρθούν. Παράλληλα οι αγορές βρίσκονται σε μια κατάσταση αναμονής καθώς δεν είναι ξεκάθαρο τι θα γίνει μετά σε παγκόσμιο επίπεδο με τη διαχείριση της δημοσιονομικής κληρονομιάς της πανδημίας.

Άλλοι ανησυχούν για πιθανή επέλαση του πληθωρισμού, άλλοι για διαγραφή χρεών ενώ άλλοι στοιχηματίζουν στην επιστροφή της λιτότητας κλπ. Μια κρίσιμη διαφορά της σημερινής σε σχέση με την προηγούμενη κρίση είναι πως τώρα το πρόβλημα δεν αφορά δυο-τρεις μικρές περιφερειακές οικονομίες αλλά περισσότερες και μεγαλύτερες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία.

Συνεπώς, σε αντίθεση με το παρελθόν, θεωρώ πιθανότερο να αναζητηθούν γενικότερες λύσεις και ρυθμίσεις που θα αφορούν το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών και όχι ad hoc προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής όπως τα μνημόνια. Η συζητήσεις για την τροποποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας έχουν ήδη ξεκινήσει και πιστεύω πως το επόμενο διάστημα θα διερευνηθούν οι πιθανές στρατηγικές επαναφοράς στη δημοσιονομική ισορροπία.

Θέλω να πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πάρει τα μαθήματα από την προβληματική διαχείριση της κρίσης του 2009 και αυτή τη φορά θα μεριμνήσει για μια σταδιακή και ομαλή αποκατάσταση των δημοσιονομικών μεγεθών χωρίς τις αστοχίες του παρελθόντος».

Πιστεύετε πως μετά την πανδημία θα είναι οι πολιτικές συνθήκες ώριμες για να δούμε περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη;

«Μετά τη φάση της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης της δεκαετίας 2004-2013, εκκρεμούσε η επανεκκίνηση της φάσης της εμβάθυνσης. Όμως βρισκόμασταν ήδη εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και στη συνέχεια προέκυψαν το προσφυγικό, το Brexit και τελευταία η πανδημία. Όλα τα προηγούμενα συνετέλεσαν ώστε να ενταθούν ο ανταγωνισμός και η πόλωση στην ευρωπαϊκή κοινωνία.

Όμως η Ευρώπη μαθαίνει από τα λάθη της. Η απόφαση για λήψη κοινών οικονομικών μέτρων απέναντι στην πανδημία ενίσχυσε την ευρωπαϊκή ενότητα, εισάγοντας για πρώτη φορά μηχανισμούς δημοσιονομικής αναδιανομής και αμοιβαίου χρέους. Παρότι έχει να καλυφθεί ακόμα μεγάλη απόσταση μέχρι να φτάσουμε σε κάποιου είδους δημοσιονομική ένωση, το βήμα ήταν αναμφίβολα προς τη σωστή κατεύθυνση».