Lockdown: Οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία – Οδηγός επιβίωσης στο σπίτι

Με το lockdown να έχει μπει πλέον στη ζωή μας, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη κατάσταση, την οποία δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε. Ο κατ’ οίκον περιορισμός μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστα συναισθήματα αλλά και συγκρούσεις από τις οποίες -εκ των πραγμάτων- δεν είναι εύκολο να ξεφύγουμε.

“Ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να μείνουν στο σπίτι τους, νιώθουν ότι περιορίζεται η ελευθερία τους, αντιστέκονται στα όρια, την πειθαρχία και την επιβολή άνωθεν κανόνων και νιώθουν ότι χάνουν τον ιδιωτικό τους χώρο. Η απομόνωση και η έλλειψη φυσικής επικοινωνίας με τους αγαπημένους προκαλεί, επίσης, δυσάρεστα συναισθήματα. Μεγαλύτερη δυσκολία παρουσιάζουν τα άτομα με προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο κατ’ οίκον περιορισμός είναι επίσης δύσκολος όταν υπάρχουν εντάσεις μέσα στο σπίτι, οι οποίες κάτω από αυτές τις συνθήκες εντείνονται περισσότερο”, αναφέρει η κα Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχοθεραπεύτρια στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Τι δείχνουν οι μελέτες

Μια πρόσφατη επισκόπηση ερευνών σε άτομα  που τέθηκαν σε καραντίνα και απομόνωση διαρκείας καταδεικνύει ότι ο κατ’ οίκον περιορισμός μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, θυμό και συμπτώματα μετατραυματικού στρες, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν ακόμα και τρία χρόνια μετά τη λήξη τους.

Όπως αναφέρει η σχετική δημοσίευση, «η καραντίνα είναι συχνά μια δυσάρεστη εμπειρία για όσους υποβάλλονται σε αυτήν. Η απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα, η απώλεια της ελευθερίας, η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της νόσου, αλλά και η βαρεμάρα, μπορούν μερικές φορές να έχουν δραματικές συνέπειες».

Μελέτη από τον Καναδά, η οποία εξέτασε τις ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας κατά τη διάρκεια της επιδημίας SARS του 2003, διαπίστωσε υψηλό επιπολασμό συμπτωμάτων ψυχολογικής δυσφορίας. Το 29 % των συμμετεχόντων ανέφερε συμπτώματα μετατραυματικού στρες και το 31 % συμπτώματα κατάθλιψης. Οι συμμετέχοντες σε αυτή τη μελέτη περιέγραψαν μια αίσθηση απομόνωσης και επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από την έλλειψη κοινωνικής και σωματικής επαφής με τα μέλη της οικογένειας τους. Η μέση διάρκεια της καραντίνας ήταν 10 ημέρες.

“Η φυσική καραντίνα είναι κάτι στο οποίο είμαστε υποχρεωμένοι να προσαρμοστούμε προκειμένου να προστατευτούμε. Το ζητούμενο είναι να μην μπούμε και σε μία ψυχολογική και σωματική καραντίνα. Η ψυχολογική κατάσταση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη σωματική. Έτσι, όταν η ψυχολογία μας δεν είναι καλή, επειδή επηρεαζόμαστε από αυτά που συμβαίνουν, νιώθουμε ότι το σώμα μας ατονεί και είναι πιο αδύναμο.  Όταν πέφτουμε σωματικά γιατί δεν κινούμαστε και δεν έχουμε δραστηριότητες, πέφτουμε και ψυχολογικά. Άρα θα πρέπει να φροντίσουμε και τα δύο αυτά κομμάτια”,  εξηγεί η κα Θεοτοκά.

Η ίδια τονίζει τη σημασία της ενημέρωσης για την ψυχική ηρεμία:

“Η ενημέρωση είναι θωράκιση, αλλά πρέπει να γίνεται από αξιόπιστες πηγές.  Όταν γνωρίζουμε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε και πώς θα το κάνουμε, αυτό μας δίνει μία ψυχική ηρεμία. Όμως, η υπερπληροφόρηση μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, γι’ αυτό είναι σημαντικό να μην υπάρχει υπερέκθεση σε αυτήν”.

Ο ευάλωτος πληθυσμός

Τα άτομα που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε ψυχικές διαταραχές κατά τη διάρκεια και μετά την καραντίνα είναι εκείνα με ιστορικό ψυχιατρικών ασθενειών.

Εάν ένα άτομο πάσχει ήδη από άγχος, η αίσθηση της αδυναμίας και η έλλειψη ελέγχου που προκαλείται από μια καραντίνα μπορεί μόνο να επιδεινώσει το άγχος του. Για τους ανθρώπους που είναι κλειστοφοβικοί, ο περιορισμός τους σε ένα μικρό χώρο μπορεί να είναι εξαιρετικά αγχωτικός. Τα άτομα με αυτοκτονικό ιδεασμό μπορεί να διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο υπό αυτές τις συνθήκες.

Ένας άλλος ευάλωτος πληθυσμός είναι οι ηλικιωμένοι. Δεδομένου ότι συχνά εξαρτώνται από τους άλλους μια τέτοια κατάσταση μπορεί να τους οδηγήσει σε αυξημένο άγχος και κατάθλιψη.

 

Πώς θα παραμείνετε παραγωγικοί και… ευδιάθετοι

Η Αμερικανική Εταιρεία για το Άγχος και την Κατάθλιψη (ADAA) προτείνει μεταξύ άλλων:

1)Μην σκέφτεστε ότι είστε περιορισμένοι αλλά ότι μπορείτε επιτέλους να ασχοληθείτε με στο σπίτι σας και τον εαυτό σας

Προσεγγίζοντας την κατάσταση με την αίσθηση του «παγιδευμένου» μόνο χειρότερα μπορεί να νιώσετε. Δείτε το ως μια ευκαιρία να ρίξετε τους ρυθμούς και να επικεντρωθείτε στον εαυτό σας.

Κάνοντας κάτι παραγωγικό κάθε ημέρα μπορεί να οδηγηθείτε σε μια πιο θετική στάση. Ασχοληθείτε με δουλειές που αποφεύγατε εδώ και καιρό να κάνετε, ανακατασκευάστε ή δημιουργήστε κάτι που πάντα θέλατε.

2) Μην απομακρύνεστε από τη ρουτίνα σας

Προσπαθήστε να διατηρήσετε στο βαθμό που είναι εφικτό την –προ της απομόνωσης- ρουτίνα σας. Για τα άτομα με παιδιά, η προσκόλληση σε μια ρουτίνα μπορεί να είναι ευκολότερη. Ωστόσο, η εργασία από το σπίτι, ενδεχομένως να έχει ως αποτέλεσμα έναν πιο ληθαργικό τρόπο ζωής, ο οποίος θα μπορούσε να οδηγήσει σε αρνητική σκέψη. Ξυπνήστε και πηγαίνετε στο κρεβάτι γύρω από την ίδια ώρα, φάτε τα κανονικά γεύματά σας, κάντε το καθιερωμένο σας  ντους, προσαρμόστε το πρόγραμμα άσκησης. Η διατήρηση της ρουτίνας σας όχι μόνο θα σας βοηθήσει να παραμείνετε ενεργοί, αλλά θα κάνει και ευκολότερη την προσαρμογή στον έξω κόσμο όταν έρθει η ώρα να επιστρέψετε στην εργασία σας.

3) Ένα χαοτικό σπίτι μπορεί να οδηγήσει σε ένα χαοτικό μυαλό

Με όλες τις αβεβαιότητες που συμβαίνουν έξω από το σπίτι σας, διατηρήστε το εσωτερικό του οργανωμένο, προβλέψιμο και καθαρό. Προσπαθήστε να μην φάτε στο κρεβάτι ή να μην εργαστείτε στον καναπέ. Όπως ακριβώς και πριν, φάτε στο τραπέζι της κουζίνας και δουλέψτε στο γραφείο σας. Η χαλάρωση αυτών των ορίων απλά μπερδεύει τη ρουτίνα σας και μπορεί να κάνει την ημέρα να φαντάζει πολύ μεγάλη. Επιπλέον, ένα γεμάτο σπίτι μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε άβολα και κλειστοφοβικά γι ‘αυτό διατηρήστε το τακτοποιημένο.

4) Ξεκινήστε μια «δραστηριότητα καραντίνας»

Με αυτόν τον καινούργιο χρόνο στη διάθεσή σας, είναι ευκαιρία να κάνετε κάτι ιδιαίτερο. Για παράδειγμα, μπορείτε να ξεκινήσετε να γράφετε ένα ημερολόγιο, σημειώνοντας σκέψεις και συναισθήματα τα οποία θα αναλογιστείτε αργότερα. Μιλήστε με τα αγαπημένα σας πρόσωπα μέσω βιντεοκλήσεις ή ξεκινήστε ζωγραφική, διάβασμα ή ό,τι άλλο σας ευχαριστεί. Έχοντας κάτι ιδιαίτερο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα σας βοηθήσει να περιμένετε με ενδιαφέρον την επόμενη μέρα.

Οικογενειακές εντάσεις

Η καραντίνα στο σπίτι με άλλα μέλη της οικογένειας μπορεί να είναι μια ευλογία ή μια κατάρα. Είναι μια ευκαιρία για τις οικογένειες να βρεθούν μαζί και να ενισχύσουν τους δεσμούς τους.  Αλλά η συνεχής συνύπαρξη μπορεί να ασκήσει σημαντική πίεση στις σχέσεις.

“Οι καραντίνες, είτε για ένα είτε για πολλά άτομα, επηρεάζουν την κοινωνική συνοχή, τις σχέσεις των οικογενειών και ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος στις περιπτώσεις που υπάρχουν ήδη προβλήματα ψυχικής υγείας. Η ένταση, ο θυμός και η απόδοση ευθυνών είναι χαρακτηριστικά αυτών των περιπτώσεων. Η καθημερινότητα αλλάζει και ο καθένας καλείται να προσαρμοστεί στους καινούριους ρόλους”, εξηγεί η κα Θεοτοκά.

Τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι πολύ χαρούμενα που έχουν την ευκαιρία να είναι μαζί με τους γονείς τους σχεδόν όλη την ώρα. Οι έφηβοι, από την άλλη πλευρά, μάλλον θα είναι λιγότερο ενθουσιασμένοι και μπορεί να προκύψουν εντάσεις. Εντάσεις, όμως, μπορεί να υπάρξουν και μεταξύ των συντρόφων.

“Τα ζευγάρια θα πρέπει να διατηρήσουν ένα ατομικό επίπεδο δραστηριοτήτων. Αρχικά θα πρέπει καθένας να προασπίσει τον ατομικό του χώρο λειτουργίας και στη συνέχεια οι σύντροφοι να συμφωνήσουν τις ατομικές και κοινές δραστηριότητες μέσα στο σπίτι, έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργεί”, τονίζει η ειδικός.

Πού μπορείτε να απευθυνθείτε για βοήθεια

Οι παρακάτω γραμμές τέθηκαν σε λειτουργία με στόχο την ψυχοκοινωική  υποστήριξη των πολιτών κατά τη διάρκεια της επιδημίας του κορονοϊού:

Ψυχοκοινωνική υποστήριξη μέσω κλήσης ή βιντεοκλήσης από το ΕΚΠΑ

Σύστημα τηλε-ψυχιατρικής για τους πολίτες, από την Περιφέρεια Αττικής και τον ΙΣΑ