Κατά την περίοδο των γιορτών, ο δημόσιος λόγος της ευρωπαϊκής άκρας Δεξιάς μετατοπίζεται από τα παραδοσιακά της θέματα μετανάστευση, ασφάλεια, «νόμος και τάξη» προς ένα πιο συναισθηματικά φορτισμένο πεδίο: τα Χριστούγεννα. Κόμματα και ηγεσίες επιχειρούν να τα παρουσιάσουν ως σύμβολο χριστιανικής ταυτότητας και πολιτισμικής συνέχειας της Ευρώπης, σε αντιπαράθεση με έναν κοσμικό ή «woke» κόσμο που, σύμφωνα με τη δική τους αφήγηση, επιδιώκει να τα αποδυναμώσει.

Όπως επισημαίνει το Politico, το μοτίβο παραπέμπει άμεσα στο αμερικανικό αφήγημα περί «πολέμου κατά των Χριστουγέννων», το οποίο εδώ και χρόνια κυκλοφορεί στα δεξιά μέσα ενημέρωσης. Ο Ντόναλντ Τραμπ, άλλωστε, έχει κατά καιρούς ισχυριστεί ότι «επανέφερε» το «Καλά Χριστούγεννα» ως πράξη αντίστασης στην πολιτική ορθότητα. Στην ευρωπαϊκή εκδοχή του, το αφήγημα αυτό εντάσσεται σε μια ευρύτερη πολιτισμική αντιπαράθεση, όπου τα Χριστούγεννα μετατρέπονται σε πεδίο σύγκρουσης γύρω από σύμβολα, γλώσσα και τον δημόσιο χώρο.

1

Στην Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι έχει ενσωματώσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων εθίμων στον πυρήνα της πολιτικής της ταυτότητας. Μέσα από παρεμβάσεις της, παρουσιάζει τη γιορτή ως μέρος μιας «απειλούμενης» εθνικής κληρονομιάς και καταγγέλλει απόπειρες αλλοίωσής της για ιδεολογικούς λόγους. Έχει υπερασπιστεί τη δημόσια παρουσία της φάτνης, διερωτώμενη στο παρελθόν «πώς μπορεί η κουλτούρα μου να προσβάλλει κάποιον», ενώ έχει τονίσει ότι τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν το νόημα της Γέννησης και να μη συνδέουν τα Χριστούγεννα αποκλειστικά με καταναλωτικές πρακτικές.

Αντίστοιχες τάσεις παρατηρούνται στη Γαλλία και την Ισπανία, όπου το Εθνικό Μέτωπο και το Vox αντιδρούν σε «ουδέτερες» επιλογές στη δημόσια σφαίρα και υπερασπίζονται τη διατήρηση θρησκευτικών συμβόλων σε δημαρχεία και δημόσιους χώρους. Στη Γερμανία, το AfD προειδοποιεί ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές «χάνουν τον γερμανικό χαρακτήρα τους», ενισχύοντας τον ισχυρισμό ότι χριστιανικά έθιμα εκτοπίζονται από μουσουλμανικές παραδόσεις, παρουσιάζοντας τη γιορτή ως πεδίο πολιτισμικής «άμυνας».

Στην περίπτωση της Μελόνι, ωστόσο, το μήνυμα δεν περιορίζεται στη ρητορική. Οι Αδελφοί της Ιταλίας έχουν μετατρέψει τα Χριστούγεννα σε πολιτικό θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνουν φεστιβάλ με έντονη γιορτινή αισθητική —Άγιο Βασίλη, παγοδρόμιο, φωτισμένο δέντρο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας— όπου η πολιτική «τυλίγεται» σε ένα εορταστικό περιβάλλον.

Η εκδήλωση, που παλαιότερα πραγματοποιούνταν πιο διακριτικά προς το τέλος του καλοκαιριού, έχει πλέον μεταφερθεί σε εμβληματικό χώρο κοντά στο Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και τυχαίους επισκέπτες. Πολλοί προσεγγίζουν τον χώρο για τα φώτα και τη μουσική, για να διαπιστώσουν στη συνέχεια ότι βρίσκονται σε πολιτική διοργάνωση, όπου το μήνυμα «μαλακώνει» μέσα από το γιορτινό περιτύλιγμα.

Για τα στελέχη του κόμματος, ο συμβολισμός θεωρείται αυτονόητος: οι παραδόσεις αντιμετωπίζονται ως «ρίζες» που πρέπει να προστατεύονται και να προβάλλονται.

Αναλυτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι η θρησκεία λειτουργεί συχνά περισσότερο ως πολιτισμικός κώδικας παρά ως ζήτημα πίστης. Ακόμη και αν πολλοί από τους πολιτικούς που πρωταγωνιστούν σε αυτή την καμπάνια δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι και παρότι μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων τους δεν είναι ενεργά εκκλησιαζόμενο, ο χριστιανισμός αξιοποιείται ως δείκτης ταυτότητας, ως τρόπος οριοθέτησης του «εμείς» απέναντι στο «εκείνοι». Σε αυτό το πλαίσιο, ο «πολιτισμικός χριστιανισμός» μετατρέπεται σε εργαλείο πολιτικής έντασης, ιδίως μετά από περιόδους όπου κυριάρχησε στην Ευρώπη η αίσθηση «σύγκρουσης πολιτισμών» λόγω τρομοκρατικών επιθέσεων.

Στο ίδιο πλαίσιο, η άκρα Δεξιά επιχειρεί να εκμεταλλευτεί τη δυσκολία που εμφανίζουν συχνά οι προοδευτικοί χώροι να μιλήσουν για τη θρησκεία στον δημόσιο λόγο. Η χρήση ουδέτερων εκφράσεων, όπως το «καλές γιορτές», παρουσιάζεται ως ένδειξη «πολιτισμικής αυτοϋπονόμευσης». Στην Ιταλία, για παράδειγμα, έχουν καταγραφεί επιθέσεις από τη Λέγκα και τους Αδελφούς της Ιταλίας σε σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ενώ στη Γένοβα δεξιοί σχηματισμοί κατηγόρησαν τη δήμαρχο ότι «υποβάθμισε την παράδοση» επειδή δεν τοποθέτησε φάτνη στα δημοτικά γραφεία.

Μέσα σε αυτό το αφήγημα, η φράση «Δεν ντρεπόμαστε να πούμε “Καλά Χριστούγεννα”» μετατρέπεται σε πολιτική δήλωση. Η άκρα Δεξιά δηλώνει ότι σέβεται τη θρησκευτική ελευθερία, αλλά υποστηρίζει πως τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που «μετρά περισσότερο» και, ως εκ τούτου, οι «ρίζες» της δεν πρέπει να παραμερίζονται.

Οι επικριτές αντιτείνουν ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά πρόσφατες και έχουν διαμορφωθεί τόσο από τη θρησκεία όσο και από το εμπόριο. Παρ’ όλα αυτά, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά ακριβώς επειδή συνδέονται με οικογενειακές τελετουργίες, παιδικές μνήμες και τοπικές ταυτότητες. Σε αυτό το έδαφος, η «διεκδίκηση» της γιορτής λειτουργεί ως όχημα για κάτι ευρύτερο: μια προσπάθεια ελέγχου του πολιτισμικού πεδίου.

Διαβάστε επίσης 

Ανάλυση CNN: Ο πόλεμος Ευρώπης–Ρωσίας δεν είναι πλέον θεωρητικός – Η ήπειρος απροετοίμαστη απέναντι σε μια υπαρκτή απειλή

Κίνα κατά ΗΠΑ: «Ανεύθυνη» έκθεση του Πενταγώνου που υπονομεύει τις σχέσεις Πεκίνου–Νέου Δελχί

Βαλτική: Πολωνικά μαχητικά αναχαίτισαν ρωσικό αεροσκάφος κοντά στον εναέριο χώρο της χώρας