Ο νόμιμος εκπρόσωπος μπορεί να απαλλαγεί για χρέη ακόμα και 5 ετών πριν την πτώχευση.

Η θέση του Διευθύνοντος Συμβούλου σε μία Ανώνυμη Εταιρεία δεν αποτελεί μόνο μια κορυφαία διοικητική θέση με στρατηγικό ρόλο, αλλά και μία θέση βαρύτατης προσωπικής ευθύνης. Ο CEO, πέραν της υποχρέωσης απέναντι στους μετόχους, φέρει και αλληλέγγυα ευθύνη απέναντι στο Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ για μια σειρά από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση που η εταιρεία δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, οι οφειλές αυτές μπορούν να στραφούν εναντίον της προσωπικής περιουσίας του εκπροσώπου.

1

Η πρακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα πολλοί ικανοί μάνατζερ να αποφεύγουν να αναλάβουν τη διοίκηση επιχειρήσεων που βρίσκονταν σε οικονομικά αδιέξοδα. Η πιθανότητα να βρεθούν υπόλογοι προσωπικά για μεγάλα φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη λειτουργούσε ανασταλτικά τόσο για την επιχειρηματικότητα όσο και για τη δυνατότητα αναδιάρθρωσης ή διάσωσης προβληματικών εταιρειών.

Αν και η αλληλέγγυα ευθύνη των στελεχών των εταιρειών είναι δεδομένη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απροθυμία πολλών ανθρώπων να αναλάβουν τα ηνία μιας εταιρείας, το πρόβλημα γίνεται δυσθεώρητο όταν πρόκειται για μια εταιρεία μη υγιή οικονομικά που ενδεχομένως βρίσκεται στο κατώφλι της πτώχευσης.

Διότι η πτώχευση, ως θεσμός, δεν συνεπάγεται αυτομάτως την απαλλαγή του εκπροσώπου από τα χρέη της εταιρείας. Η διαδικασία πτώχευσης αφορά πρωτίστως την εταιρεία ως νομικό πρόσωπο και τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. Οι προσωπικές ευθύνες των διοικούντων για τα χρέη της εταιρείας παραμένουν ενεργές και μετά την πτώχευση.

Ωστόσο, ο νομοθέτης, σε μια προσπάθεια να εξυγιάνει την επιχειρηματικότητα που έπασχε σοβαρά μετά την οικονομική κρίση, θέσπισε τη δυνατότητα απαλλαγής των νομίμων εκπροσώπων πτωχευμένων εταιρειών από χρέη προς το Δημόσιο, έτσι ώστε αυτοί να μην επιβαρύνονται υπέρογκα.

Από ποια χρέη απαλλάσσεται ο εκπρόσωπος και για ποιο διάστημα

Η καινοτόμος ρύθμιση του άρθρου 195 Πτωχευτικού Κώδικα προβλέπει ότι οι εκπρόσωποι μιας εταιρείας (είτε πρόκειται για προσωπική π.χ. ομόρρυθμη είτε για κεφαλαιουχική εταιρεία π.χ. ΑΕ) απαλλάσσονται, υπό προϋποθέσεις, από την προσωπική τους ευθύνη για οφειλές της εταιρείας προς το Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ. Πρόκειται για χρέη που προέκυψαν εντός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου πριν από την πτώχευση.

Συγκεκριμένα, η απαλλαγή καλύπτει:

  • τις οφειλές που δημιουργήθηκαν μέσα στην «ύποπτη περίοδο», δηλαδή στο χρονικό διάστημα μεταξύ της παύσης πληρωμών και της κήρυξης της πτώχευσης. Η διάρκεια της περιόδου αυτής καθορίζεται από το δικαστήριο (συνήθως ορίζεται σε 1-2 χρόνια) και αποτελεί κρίσιμη φάση, καθώς σε αυτήν μπορεί να εντοπιστούν μεταβιβάσεις ή ενέργειες που θεωρούνται ότι βλάπτουν τα συμφέροντα των πιστωτών.
  • τις οφειλές που ανάγονται έως και 36 μήνες πριν από την ύποπτη περίοδο.

Έτσι, ο εκπρόσωπος μπορεί να απαλλαγεί από υποχρεώσεις που βαρύνουν την εταιρεία ακόμη και 3–5 χρόνια πριν την πτώχευση, αναλόγως του χρόνου που η εταιρεία έπαυσε τις πληρωμές της.

Τα χρέη αυτά περιλαμβάνουν σχεδόν το σύνολο των φόρων και εισφορών για τα οποία οι εκπρόσωποι θεωρούνται αλληλεγγύως υπεύθυνοι: φόρο εισοδήματος, παρακρατούμενους φόρους όπως ο ΦΜΥ, επιρριπτόμενους φόρους, τον ΦΠΑ, τον ΕΝΦΙΑ και ασφαλιστικές εισφορές.

Η απαλλαγή επέρχεται με την παρέλευση συγκεκριμένου χρόνου: είτε 24 μηνών από την κήρυξη της πτώχευσης, είτε 36 μηνών από την κατάθεση της αίτησης, όποιο από τα δύο συμβεί πρώτο. Από τη στιγμή που υποβάλλεται το δικόγραφο της αίτησης πτώχευσης, αρχίζει να «τρέχει» η αντίστοιχη προθεσμία υπέρ του εκπροσώπου.

Πότε δεν απαλλάσσεται ο νόμιμος εκπρόσωπος

Η απαλλαγή των εκπροσώπων δεν είναι απόλυτη ούτε ανεπιφύλακτη. Ο νόμος προβλέπει ρητά τις περιπτώσεις όπου ο εκπρόσωπος δεν απαλλάσσεται ή μπορεί να χάσει τη δυνατότητα απαλλαγής του.

Καταρχάς, η απαλλαγή δεν ισχύει αν μέσα στο διάστημα των 24 ή 36 μηνών ασκηθεί προσφυγή από το Δημόσιο, τον ΕΦΚΑ ή οποιονδήποτε έχει έννομο συμφέρον, και αυτή γίνει δεκτή από το πτωχευτικό δικαστήριο.

Για να γίνει δεκτή η προσφυγή, θα πρέπει ο νόμιμος εκπρόσωπος να θεωρηθεί κακόπιστος. Έτσι, ο διευθύνων σύμβουλος για να απορριφθεί η προσφυγή και να κερδίσει ξανά τη δυνατότητα απαλλαγής από τα χρέη, θα πρέπει να αποδείξει ότι ήταν καλόπιστος, δηλαδή ότι:

  • λειτούργησε με καλή πίστη τόσο κατά την κήρυξη της πτώχευσης όσο και κατά τη διάρκειά της
  • συνεργάστηκε με τα όργανα της πτώχευσης
  • δεν προκάλεσε ούτε παρέλκυσε δολίως την πτώχευση
  • και δεν οφείλεται η κατάσταση της εταιρείας σε δόλιες ενέργειές του.

Επιπλέον, η απαλλαγή δεν καλύπτει περιπτώσεις όπου ο εκπρόσωπος έχει διαπράξει συγκεκριμένα ποινικά αδικήματα, όπως χρεοκοπία, πλαστογραφία, κλοπή ή υπεξαίρεση. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι στη λίστα αυτή δεν περιλαμβάνεται η φοροδιαφυγή, στοιχείο που καταδεικνύει την πρόθεση του νομοθέτη να περιορίσει την προσωπική ευθύνη μόνο σε περιπτώσεις δόλου και σοβαρής αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Απαλλαγή και από την ποινική δίωξη

Αξίζει να σημειωθεί ότι η απαλλαγή δεν περιορίζεται μόνο στο αστικό σκέλος της ευθύνης, αλλά περιλαμβάνει και την ποινική διάσταση.

Έτσι, εφόσον ο CEO απαλλάχθηκε από τα χρέη με βάση το άρθρο 195 του Πτωχευτικού Κώδικα, δεν του ασκείται ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο.

Τι συμβαίνει στην πράξη

Από όλα τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι ο Διευθύνων Σύμβουλος έχει κάθε λόγο να ενεργεί έγκαιρα και μεθοδικά σε περίπτωση που η εταιρεία αντιμετωπίζει αδιέξοδα.

Είναι κρίσιμο να μην καθυστερήσει την υποβολή της αίτησης πτώχευσης, έτσι ώστε να μη διευρύνει την περίοδο των χρεών πέραν της πενταετίας, καθώς πλέον αυτά δεν καλύπτονται από την απαλλαγή.

Επιπλέον, οφείλει να διαφυλάξει την εικόνα της καλής πίστης και της συνεργασίας του με τις αρχές της πτώχευσης. Η συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της διαδικασίας θα κριθεί εάν υπάρξει προσφυγή και θα αποτελέσει το βασικό κριτήριο για τη διατήρηση ή μη της απαλλαγής του.

Ωστόσο, αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η απαλλαγή καλύπτει συγκεκριμένες κατηγορίες φόρων και εισφορών, αλλά δεν επεκτείνεται σε όλες τις πιθανές αξιώσεις των πιστωτών. Σε κάθε περίπτωση, η απαλλαγή από χρέη προς το Δημόσιο αποτελεί σημαντική ανάσα που μειώνει τον προσωπικό κίνδυνο που αναλαμβάνουν οι διοικούντες εταιρείες.