Το Ιράν αποδεσμεύεται από το πυρηνικό συμφωνητικό του 2015 – Τι σημαίνει η λήξη του ΚΟΣΔ

Ραγδαίες εξελίξεις σημειώνονται γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, καθώς η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι πλέον δεν δεσμεύεται από τους περιορισμούς και τους μηχανισμούς ελέγχου της διεθνούς συμφωνίας του 2015 (Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης – ΚΟΣΔ).

Η συμφωνία είχε υπογραφεί μεταξύ του Ιράν και των Γαλλίας, Βρετανίας, Γερμανίας, ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας, με στόχο τον αυστηρό έλεγχο των πυρηνικών δραστηριοτήτων της χώρας, με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων του ΟΗΕ. Βρισκόταν σε ισχύ μέχρι σήμερα, Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2025, δηλαδή δέκα χρόνια μετά την επικύρωσή της από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (απόφαση 2231).

Τεχεράνη: «Υπέρ της διπλωματίας, αλλά χωρίς νομικές δεσμεύσεις»

Η ιρανική κυβέρνηση δηλώνει ότι παραμένει ανοιχτή στη διπλωματία για την επίλυση διαφορών, ωστόσο υποστηρίζει πως δεν έχει πλέον καμία νομική υποχρέωση να συμμορφωθεί με το ΚΟΣΔ. Παρά τις διαβεβαιώσεις της, οι δυτικές χώρες και το Ισραήλ υποπτεύονται ότι η Τεχεράνη αναπτύσσει κρυφά πυρηνικό όπλο.

«Όλες οι διατάξεις της συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών για το πυρηνικό πρόγραμμα και των μηχανισμών εποπτείας, θεωρούνται λήξασες», ανέφερε το ιρανικό ΥΠΕΞ.

Η συμφωνία όριζε ότι το Ιράν μπορούσε να εμπλουτίζει ουράνιο μόνο έως 3,67% και τελούσε υπό τον αυστηρό έλεγχο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ).

Η αποχώρηση των ΗΠΑ και η σταδιακή διάλυση της συμφωνίας

Το 2018 οι ΗΠΑ, επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, αποσύρθηκαν μονομερώς από τη συμφωνία και επέβαλαν εκ νέου κυρώσεις. Σε απάντηση, το Ιράν άρχισε να παραβιάζει σταδιακά τους περιορισμούς του ΚΟΣΔ.

Σύμφωνα με την ΙΑΕΑ, το Ιράν είναι σήμερα η μοναδική χώρα χωρίς πυρηνικό όπλο που εμπλουτίζει ουράνιο σε τόσο υψηλό ποσοστό (60%), προσεγγίζοντας το 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας.

Τον Ιούλιο του 2025, μετά από 12ήμερο πόλεμο με το Ισραήλ – και αμερικανικά πλήγματα στο έδαφός του – η Τεχεράνη ανέστειλε πλήρως τη συνεργασία της με την ΙΑΕΑ. Η σύγκρουση αυτή σταμάτησε και τις άτυπες διαπραγματεύσεις Ιράν-ΗΠΑ που είχαν ξεκινήσει τον Απρίλιο.

Οι Ευρωπαίοι επαναφέρουν κυρώσεις – Το Ιράν τις θεωρεί άκυρες

Με πρωτοβουλία Γαλλίας, Βρετανίας και Γερμανίας, ο ΟΗΕ επανέφερε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2025 τις κυρώσεις κατά του Ιράν, οι οποίες είχαν αρθεί πριν από μία δεκαετία. Η Τεχεράνη απάντησε ότι, αφού η συμφωνία έχει λήξει, οι κυρώσεις θεωρούνται «νομικά άκυρες».

Οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες κατηγορούν το Ιράν ότι δεν συνεργάζεται με την ΙΑΕΑ και ζητούν επανέναρξη των συνομιλιών με τις ΗΠΑ. Το Ιράν, από την πλευρά του, κατηγορεί τη Δύση για «ανεύθυνες ενέργειες» που υπονόμευσαν τις προσπάθειες αποκλιμάκωσης.

«Η συμφωνία είναι νεκρή – Ώρα για νέες ιδέες»

«Το γεγονός ότι η συμφωνία είναι νεκρή είναι καλό. Οι δύο πλευρές μπορούν επιτέλους να περάσουν σε άλλα πράγματα και να προτείνουν νέες ιδέες», σχολίασε ο Αλί Βαέζ, ανώτερος αναλυτής για το Ιράν στο International Crisis Group.