Art Explora Festival: Όταν η τέχνη σαλπάρει στη Μεσόγειο

Από νωρίς το απόγευμα, η Πύλη Ε8 του Πειραιά έμοιαζε με σκηνικό ταινίας. Ο ήλιος έπεφτε πάνω στα καράβια, τα πλοία σφύριζαν ρυθμικά, κι ένα ασημένιο φως χάιδευε τα κύματα. Στο βάθος, ένα πλωτό θαύμα ξεχώριζε από τα υπόλοιπα: το Art Explora, το πρώτο πλωτό μουσείο στον κόσμο, είχε δέσει στο ελληνικό λιμάνι για να σημάνει την έναρξη μιας γιορτής που ξεπερνά τα όρια του πολιτισμού.

Το απόγευμα της Παρασκευής 3 Οκτωβρίου, δημοσιογράφοι, επιμελητές, πρέσβεις, καλλιτέχνες και άνθρωποι του πνεύματος κατευθύνονταν προς τη θάλασσα. Ήταν η πρώτη μέρα του Art Explora Festival — μια βραδιά αφιερωμένη στον Τύπο και στους επίσημους προσκεκλημένους, προτού το φεστιβάλ ανοίξει, το επόμενο πρωί, τις πόρτες του σε οικογένειες, παιδιά και κοινό κάθε ηλικίας.

Η στιγμή που ο Πειραιάς έγινε Μεσόγειος

Εκεί, ανάμεσα στις αναχωρήσεις των πλοίων για τις Κυκλάδες και τα περάσματα των πεζών, είχε στηθεί κάτι που έμοιαζε να ανήκει στο μέλλον. Το πλοίο του Art Explora — λείο, λευκό, αθόρυβο — φώτιζε το νερό με προτζέκτορες που ζωγράφιζαν κύματα από μπλε και χρυσό. Παιδιά κοιτούσαν με απορία, επίσημοι φωτογραφίζονταν μπροστά στο σκαρί, και οι φωνές μπερδεύονταν με τον ήχο των γλάρων.

Η Αθήνα είχε δει πολλά εγκαίνια. Αλλά αυτό, ήταν κάτι άλλο. Δεν ήταν ένα φεστιβάλ που «έφτασε»· ήταν ένα φεστιβάλ που ταξίδεψε.

«Η τέχνη πρέπει να ανήκει σε όλους», είπε λίγο αργότερα ο Frédéric Jousset, ο Γάλλος επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος που οραματίστηκε το Art Explora. Ψηλός, ευγενής, με βλέμμα ανθρώπου που πιστεύει βαθιά σε ό,τι λέει, στάθηκε μπροστά στο κατάστρωμα και μίλησε για το δικαίωμα της πρόσβασης στον πολιτισμό. «Η θάλασσα ήταν πάντα το μέσο που ένωνε τους πολιτισμούς της Μεσογείου. Τώρα γίνεται και ο τρόπος να ταξιδέψει η τέχνη. Από το πλοίο ως τη στεριά. Από τη Μασσαλία μέχρι τον Πειραιά.»

Οι επίσημοι προσκεκλημένοι

Ανάμεσα στους καλεσμένους, η Laurence Auer, Πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα, εξέπεμπε εκείνη την κομψή ισορροπία διπλωμάτισσας και γυναίκας που αγαπά την τέχνη: «Η Μεσόγειος δεν είναι μόνο τόπος εμπορίου και ιστορίας, είναι μια θάλασσα κοινής μνήμης. Και το Art Explora είναι ένας σύγχρονος διάλογος πάνω σε αυτή τη μνήμη.»

Η Ελένη Δουνδουλάκη, Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού, μίλησε για τη χαρά της να βλέπει την Ελλάδα μέρος ενός διεθνούς ταξιδιού πολιτισμού, ενώ η Ανδριάνα Ζαρακέλη, Αντιδήμαρχος Πειραιά, ευχαρίστησε εκ μέρους του Δήμου «για το γεγονός ότι ο Πειραιάς γίνεται, έστω και προσωρινά, το λιμάνι της τέχνης».

Στην πρώτη σειρά, ξεχώριζαν οι Coline Pont, Διευθύντρια Βιωσιμότητας της Accor — του ομίλου που στήριξε το φεστιβάλ από τη Μασσαλία έως την Αθήνα — και ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου DIMAND, που συνέδεσε τη διοργάνωση με την αρχιτεκτονική αναγέννηση του Πειραιά. Ο φωταγωγημένος Πύργος Πειραιά, ο πρώτος «πράσινος» ουρανοξύστης της χώρας, φώτιζε το βράδυ με το λογότυπο του φεστιβάλ — σαν να φύλαγε το πλοίο της τέχνης.

Το Boléro πάνω στα κύματα

Όταν έσβησαν τα φώτα και άρχισε να ακούγεται το Boléro του Ravel, η σιωπή του πλήθους ήταν απόλυτη. Ο Αντώνης Φωνιαδάκης, ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας χορογράφος, παρουσίασε μια εκδοχή που δεν είχε ξαναδεί το κοινό: δέκα χορευτές, πάνω σε τραμπολίνα, να αναμετρώνται με τη βαρύτητα και τον ρυθμό. Κάθε αναπήδηση έμοιαζε με ανάσα. Κάθε προσγείωση, με κύμα που έσκαγε στο λιμάνι.

Η θάλασσα μπροστά τους αντανακλούσε το φως των σωμάτων τους. Για λίγα λεπτά, ο Πειραιάς δεν ήταν πια λιμάνι, ήταν σκηνή.

Κι όταν ο τελευταίος ήχος έσβησε, χειροκροτήσαμε σαν να είχαμε μόλις ζήσει ένα τελετουργικό.

Η συμφωνία των βαρελιών

Κι ύστερα ήρθε ο Γιώργος Μωραΐτης με το A Spontaneous Symphony for Barrels. Δεκάδες μεταλλικά βαρέλια πετρελαίου μετατράπηκαν σε κρουστά, και το κοινό — μικροί και μεγάλοι — κλήθηκε να συμμετάσχει. Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό: ένα ρυθμικό crescendo που έδωσε φωνή στη βιομηχανική ψυχή του λιμανιού.

Η τέχνη εδώ δεν ήταν διακοσμητική· ήταν κοινωνική, ζωντανή, χειροπιαστή. Ένα φεστιβάλ που δεν σε βάζει να κοιτάς, αλλά να συμμετέχεις.

Η Κατερίνα Τσέλου και η μεσογειακή της αφήγηση
Η Κατερίνα Τσέλου, επιμελήτρια του ελληνικού σταθμού, στάθηκε λίγο πιο πέρα, παρακολουθώντας τις αντιδράσεις του κόσμου. Το πρόγραμμά της είναι τολμηρό, πολιτικό και βαθιά ανθρώπινο.

«Η Μεσόγειος δεν είναι μόνο γαλάζιο και φως», μου είπε. «Είναι εντάσεις, ταυτότητες, συνύπαρξη. Εδώ, η τέχνη δεν χωράει σε αίθουσες. Ζει στον δρόμο, στο νερό, στον διάλογο.»

Στην επιμέλειά της, ο Πειραιάς γίνεται πολυφωνικός: χορός, performance, εικονική πραγματικότητα, φωτογραφία, ηχητικά έργα. Από την Etel Adnan και τον Joan Miró μέχρι τον Anri Sala, το Art Explora συνθέτει έναν οπτικό χάρτη της Μεσογείου, από το τραύμα μέχρι τη φαντασία.

Από την προκυμαία στα εργαστήρια – και πίσω στη ζωή

Από το Σάββατο, το φεστιβάλ άνοιξε για όλους. Οικογένειες με παιδιά, σχολεία, τουρίστες, φοιτητές, περαστικοί. Το πλοίο γέμιζε από ήχους, γέλια και απορίες. Τα εργαστήρια τυπογραφίας της Κατερίνας Στεφανιδάκη και του Ζάφου Ξαγοράρη θύμιζαν μικρά ατελιέ καλλιτεχνικής αναγέννησης. Το Δίκτυο Αρχιπέλαγος αφιέρωσε μια ολόκληρη βραδιά στη ναυτική παράδοση των Κυκλάδων.

Το πιο συγκινητικό στοιχείο; Όλα ήταν δωρεάν. Καμία είσοδος, κανένα εισιτήριο, καμία διάκριση. Μια πραγματική γιορτή της ένταξης.

Η φιλοξενία ως τέχνη

Η συνεργασία του φεστιβάλ με τον όμιλο Accor έδωσε ένα ακόμη επίπεδο: τη φιλοξενία ως πολιτιστική πράξη. «Στην Accor, πιστεύουμε πως η τέχνη και η φιλοξενία μιλούν την ίδια γλώσσα — αυτήν της ανθρώπινης επαφής», είπε η Coline Pont.

Η γαλλική εταιρεία δεν ήταν απλώς χορηγός, αλλά συμπαίκτης στο όραμα. Οι Heartists® του ομίλου — όπως αποκαλούνται οι εργαζόμενοι — συμμετείχαν στις δράσεις, συνδέοντας τον κόσμο των ταξιδιών με εκείνον των πολιτισμών.

Ο Πύργος Πειραιά ως φάρος

Καθώς έπεφτε η νύχτα, ο Πύργος Πειραιά — αναγεννημένος μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης χάρη στον Όμιλο DIMAND και την EBRD — φωτίστηκε με το λογότυπο του Art Explora. Το πιο ψηλό κτήριο της πόλης έγινε φάρος για τη θάλασσα και, ταυτόχρονα, για την τέχνη.

Ήταν η εικόνα της νέας Αθήνας που θέλει να κοιτάζει προς τα έξω, χωρίς να χάνει την ψυχή της.

Η τέχνη που ταξιδεύει – και ενώνει

Το Art Explora Festival θα μείνει στην Πύλη Ε8 μέχρι τις 12 Οκτωβρίου. Μια εβδομάδα γεμάτη performances, VR εμπειρίες, συναυλίες, προβολές και συμμετοχικά εργαστήρια. Αλλά πάνω απ’ όλα, μια εβδομάδα γεμάτη πίστη στη δύναμη της τέχνης να ενώνει.

Ο Πειραιάς, με την αλμύρα και τη βιομηχανική του καρδιά, έγινε για λίγο Μεσόγειος ολόκληρη. Και καθώς έφευγα εκείνο το βράδυ, με το βλέμμα να πέφτει στα φώτα του πλοίου που έπλεαν απαλά στο σκοτάδι, σκέφτηκα πως τελικά — η τέχνη δεν χρειάζεται πάντα αίθουσες. Μερικές φορές, χρειάζεται απλώς θάλασσα.

📍Το Art Explora Festival συνεχίζεται έως τις 12 Οκτωβρίου, με ελεύθερη είσοδο, στην Πύλη Ε8, Λιμάνι Πειραιά.

Πληροφορίες: www.artexplora.org/festival

 

Διαβάστε επίσης :

Ο κήπος του Stanley Whitney: Η Αθήνα υποδέχεται τον θρύλο της αφηρημένης ζωγραφικής στην Gagosian

Paolo Colombo: Ο Ιταλός καλλιτέχνης που έφερε τη μαγευτική συνάντηση μουσικής και μωσαϊκών στην Αθήνα

Ρεβέκκα Καμχή: Η γυναίκα που έκανε την Αθήνα να αγαπήσει ξανά την τέχνη